ქართველური, იგივე პროტოქართული ან იბერო-კოლხური ტომების ჩამოყალიბება იყო ძალიან რთული და ხანგრძლივი პროცესი. 45 ათასი წლის წინ აფრიკიდან აზიის კონტინენტზე გადმოსული, კავკასოიდურ რასად ჩამოყალიბების გზაზე დამდგარი ჰომო საპიენსი, რომელიც თავიდან დღევანდელი პალესტინის, სირია-ლევანტის, მცირე აზიის ტერიტორიებზე მოსახლეობდა, დაახლოებით 450 საუკუნის წინ ორად გაიყო და ერთი ნაწილი დასავლეთ ევროპაში დასახლდა მცირე აზიის გავლით, ხოლო მეორე ნაწილმა სამხრეთ კავკასიაში დაიდო ბინა. ჩრდილოეთ კავკასიის მასშტაბურად დასახლება ბევრად უფრო გვიან მოხდა ადამიანის მიერ. კავკასიაში, მცირე აზიასა და სირია-ლევანტში დასახლებულმა ამ პალეოლითურმა მოსახლეობამ, რომელიც ერთი მოდგმისანი იყვნენ, ჩვენს დროში მიიღო შემდეგი სამეცნიერო სახელი: "კავკასიელი მონადირე-შემგროვებლები" (CHG - Caucasian Hunter-gatherers). ეს ის ხალხი იყო, რომელთაც შემდგომში ჩამოაყალიბეს არა მხოლოდ იბერო-კავკასიელები, არამედ დიდი მონაწილეობა მიიღეს ინდო-ევროპელი ხალხების ფორმირებაში ჩრდილოეთში მიგრაციის შედეგად იამნაიას კულტურაში (მე-4 დიდი ტალღა). ამ ხალხმა როგორც სამხრეთ, ასევე ჩრდილოეთ კავკასიის ტერიტორიაზე ჩამოაყალიბეს 10 კავკასიური პროტოცივილიზაცია. სწორედ იბერო-კავკასიელებში ჩამოყალიბდა ჰაპლოჯგუფები G, J და მათი ვარიაციები და შემდგომ გაიბნა მთელ მსოფლიოში. როგორც უკვე ვთქვით, კავკასიელმა მონადირე-შემგროვებლებმა შემდგომში ჩამოაყალიბეს იბერო-კავკასიელები (ან უბრალოდ კავკასიელები, მაგრამ ამ შემთხვევაში უკეთესია გამოვიყენოთ ტერმინი იბერო-კავკასიელები, რომ არ აგვერიოს კავკასოიდურ რასაში, რომელიც ბევრად უფრო ფართო ცნებაა). ვინ არიან იბერო-კავკასიელები? ამ მოდგმა და ეს ტერმინი აერთიანებს ყველა იმ უძველეს და დღეს არსებულ ეთნოსს, რომელიც არის თეთრკანიანი (უფრო ზუსტად, კავკასოიდი, ანუ არ არის არც ნეგროიდი და არც მონღოლოიდი) და ამავე დროს არ შედის არც ინდო-ევროპელებში, არც აფრაზიელებში (სემიტები, დრავიდები, ქუშიტები, ჩადელები), და არც თურქულ-ალთაურ ხალხთა დიდ ოჯახებში. იბერო-კავკასიელებში შედიოდა ასობით ტომი პრეისტორიულ და ისტორიულ ხანაში, რომელთა ერთმანეთში და ასევე სხვა ხალხებში ასიმილაციის და გადასახლებათა შედეგად ჩამოყალიბდა დღევალდელი ძირძველი, აბორიგენი კავკასიელი ხალხები და მათი ენები, როგორიცაა:

1. იბერო-კოლხური ანუ ქართველური (ქართული, სვანური, ლაზური, მეგრული).

2. ნახურ-დაღესტნური (ჩეჩნური, ინგუშური, ბაცბური, ზუნძურ-ანდიურ-დიდოური ენები).

3. აფსუა-ადიღეური ანუ ჩერქეზული (აფსუები, ადიღეველები, უბიხები).

როგორც ტარიელ ფუტკარაძე წერს თავის ნაშრომში "ქართველები" (2005) ტერმინი ქართველური ტომები (ასევე ჩერქეზული, აფხაზურ-ადიღური, ვაინახური, ლეკური, დაღესტნური...) შეუძლებელია გამოვიყენოთ ძვ.წ. IV-III ათასწლეულების (ძვ.წ. მე-40-დან მე-20-ე საუკუნეების პერიოდი) კავკასიის და მცირე აზიის საზოგადოებრივი ჯგუფების აღსანიშნავად, როგორც ჩანს, ამ პერიოდში, აღნიშნულ ტერიტორიებზე არსებობდა წინარექართველური (პროტო-ქართველური), პირობითად იბერო-კავკასიური მოსახლეობა, რომლის დივერგენციითა და სხვა ხალხებთან მეტ-ნაკლები კონვერგენციით ძვ.წ. II ათასწლეულში ჩამოიძერწნენ ჩრდიოკავკასიური ტომებიც და მაშინდელ კავკასიაში დომინანტური საერთოქართველური ეთნოსიც, რომელმაც შექმნა შთამბეჭდავი კოლხური კულტურა (ტ. ფუტკარაძე. 1999, გვ.11-13). შემდგომში მრავალრიცხოვანი ომებისა და მიგრაციის შედეგად, ეს ხალხიც დაიქსაქსა 40-ზე მეტ ქართველურ, იბერო-კოლხურ ტომად, ამ ტომთაგან ძვ.წ. I ათასწლეულის მეორე ნახევარში ისევ შეიკრა იბერო-კოლხური ერთობა, წარმოიქმნა ერთიანი სახელმწიფო, რომელიც შემდგომ პერიოდებში დროდადრო ცალკეულ თემთა კუთხურ სამთავროებად იშლებოდა დამოუკიდებელ ფეოდალურ სახელმწიფოებად (სამეფოებად და სამთავროებად) და კვლავ ერთიანდებოდა. სულ ქართველურ ხალხთა სახელმწიფოებრიობის ისტორია 33 საუკუნეს ითვლის და ამ დროის განმავლობაში შექმნილი იყო 30-ზე მეტი ქართველური სახელმწიფო.

ქართველური ტომები (არასრული სია):

1. მაკრონები (მახელონები, მაკროკეფალები, მაკრისელები, მაკრალები)

2. მარები

3. ტიბარენები

4. მოსინიკები

5. ფაზიელები (ფასიელები, ფასიანები)

6. სანები (ზანები, ჭანები)

7. სანიგები (სანიხები, სანიკები)

8. ჰენიოხები

9. ბიძერები

10. ბექირები

11. ზიდრიტები (ძიდრიტები)

12. სედოხეზები

13. დრილები

14. კორაქსები

15. კოლები

16. ამარანტები

17. ეკექეირები (აკხირიელები)

18. აქაიები

19. აბაზგები

20. აფშილები (აფსილები)

21. ფთიროფაგები

22. მაკროპოგენები

23. ქაშქები (გაშგები, კაშკები, კაშკაშები, კაშკაიები, გასაგები, კაშკუები)

24. მანრალები

25. სკვითინები (შკვითინები, ჰეპტაკომიტები, ჰეპტაკომეტები)

26. ხალიბები (ხალდები)

27. ქუთები (კოიტები, კვიტები)

28. სუანოკოლხები (სვანოკოლხები)

29. ტაოხები (ტაოელები, დიაოხელები, დიაუხები, დაიანელები)

30. დვალები

31. სასპერები

32. გუგარები (გოგარები)

33. ლბინები

34. სუჯები

35. ჭილბები

36. წანარები

37. მუშქები (მეშეხები, მოსოხები, მოსხები, მესხები, მუშქაია, მუშქუ, მუშქი, მუს(ა)კაი

38. ტუსკები

39. მისიმიელები

40. თაბალები (თუბალები, თობელები)

ავტორი: თორნიკე ფხალაძე