ჰალ (ქართ. ალი ) სვანური წარმართული სარწმუნოების ცნობილი სახეა, მაცდური, უნდო და საშიში ავსული, წყლის დედა (წყარიშდიდა), ცხოვრობს ანკარა ნაკადულებში, ტბაში, ჭაობში, დამდგარ ან მდინარე წყალში (წყლის ალი). ბნელ, უღრან ტყეებში (ტყის ალი), მთაში (უღელტეხილებზე, თოვლში). ღამით გამოდის, ცეცხლებრ მანათობელი, თვალებიდან ელვას აკვესებს (აქედან ცეცხლის ალი, (ჰ)ელვა, სვანურად ლიჰლელ - გაელვება). დაჯდება ქვაზე, კორტოხებზე, თმას ივარცხნის. სახე უხილავია. ვისაც ეცემა, იღუპება ან გიჟდება (ალის დაცემა, დაკვრა). შეიძლება უეცრად გამოვიდეს გზაზე, კაცი გადაჩეხოს.

თავდაპირველად ტყეთა, ტბათა, ატეხილი ჭალების ქალღმერთი უნდა ყოფილიყო, მერე ავსულის გაგება მიიღო. ჭინკებს დაუახლოვდა. მისი სახელი შემორჩა ალბათ სიტყვებშიც: "ალალი", "არული კუდიანებსა". ხალხი ღმერთს შესთხოვდა ალი და მავნე გვარიდეო, მაგრამ თვით ალსაც შესთხოვდნენ სნეული მოგვირჩინეო (ევფემისტური მოსაზრებით კეთილია). საერთოდ კი, ავსულია, ბოროტი და ხშირად უჩინარი, გასაჭირში ჩავარდნილს ცეცხლის სახით ეჩვენება. თუ დალი მწყალობელიც არის და უმიზეზოდ არავის სჯის, ალი მუდამ მავნე და საშიშია. მისი განრინება მხოლოდ შელოცვით შეიძლება. სვანურ მითოლოგიაში ეს ფოლკლორული სახე ძალზე აქტიური და ავია, განსაკუთრებით უღელტეხილზე, ქარბუქში, ქანცგაწყვეტილ ადამიანს "ეცემა" და თუ ჰალის ენა არავინ იცის, ღუპავს კიდეც. ეს შელოცვა ჰალის ხასიათსაც გვაცნობს:

"ერევეზი, გერევეზი, ანგარეზი, მივალსა ნადირსა, ნავხეთ - ნათარეში, მივხეთ - ნათარეში. დავუდგით დიდი ბადე ლომი, მითა დავიჭირეთ ჰალი, ქაჯი და ეშმაკი. ჰაი, თქვე წყეულო ჰალო, ქაჯო და ეშმაკო! ნურც ეძებთ დაღლილსა კაცსა, დაჭრილსა კაცსა, მელოგინესა ქალსა, თორემ დაგჩეხავთ, სამას სამოცდახუთი წელი გადუღებთ სპილენძის ქვაბში, შემდეგ თქვენს ძვალსა და ხორცს ზევით ქარს გავატანთ, ქვევით წყალს. ფუი, ასე გაქრით, ჰალო, ქაჯო და ეშმაკო!" ამ შელოცვით გაჭირვებულს ჰალი ეხსნებოდა, ამიტომ მისი ცოდნა სვანეთში სავალდებულო იყო.

ოდინდელი ქალღმერთი ალი, ჭაობთა და მორევთა ღამეული მოჩვენება, განსაკუთრებით ზარდამცემად გერმანულ ბალადებშია დამუშავებული (ჰექსე). ქართულში ჭიაკოკონობა ღამეს გვხვება ზღაპრებში. თუ ოჯახში შევიდა, აღარ წავა, ვიდრე თავისი თმის კულულს, ფრჩხილს ან სამოსის ნაწილს არ იპოვის. ძლიერ ემსგავსება დრიადებს, ბერძენთა ტყის ნიმფებს, ოღონდ ეს ნიმფები მისებრ ბოროტნი იშვიათად არიან (ჰილასის გამტაცებელნი უფრო გვანან, ხის ნიმფები კი კეთილნი არიან).

წყარო: აკაკი გელოვანი. "მითოლოგიური ლექსიკონი". 1983.

კრებულები:

1. ქართველური ტომები

2. ქართული სახელმწიფოები

3. კავკასიური კულტურები

4. საქართველო

5. საქართველო (ნაწ. მეორე)

6. ნაციზმი

7. ჰიტლერი

8. რელიგია

9. პარანორმალი

10. მეცნიერება

11. მეცნიერება (ნაწ. მეორე)

12. ქართული მითოლოგია

ავტორი: თორნიკე ფხალაძე