ატროფია (Atrophia) ორგანოს ან ქსოვილის ზომების შემცირება და ფუნქციის მოშლაა. ის შეიძლება იყოს ზოგადი და ადგილობრივი, ფიზიოლოგიური და პათოლოგიური.

მიზეზები

ფიზიოლოგიური ატროფია დამოკიდებულია ორგანიზმში ასაკობრივ ცვლილებებზე (სასქესო ჯირკვლების, კანის, ძვლების ატროფია მოხუცებში და სხვა).

ზოგადი პათოლოგიური ატროფია (განლევა, კახექსია) ვითარდება არასაკმარისი კვების, ქრონიკული ინფექციების ან ინტოქსიკაციის, ენდოკრინული ჯირკვლების ან ცენტრალური ნერვული სისტემის ფუნქციის მოშლისას.

ადგილობრივი პათოლოგიური ატროფიის მიზეზი მრავალფეროვანია. მაგალითად:

1. ნეიროტროფიკული რეგულაციის მოშლა (პოლიომიელიტის დროს - ჩონჩხის კუნთების ატროფია);

2. სისხლის მიმოქცევის უკმარისობა (თავის ტვინის სისხლძარღვების ათეროსკლეროზის დროს - თავის ტვინის ქერქის ატროფია);

3. დისფუნქცია (მხედველობითი ნერვის ატროფია);

4. წნევა (თირკმლების ატროფია შარდსადენის შევიწროებისა და ფიალებში შარდის შეგუბების გამო);

5. უმოძრაობა (კიდურების კუნთების ატროფია ხანგრძლივი იმობილიზაციის გამო);

6. ფიზიკური და ქიმიური ფაქტორები (ლიმფოიდური ქსოვილის ატროფია სხივური ენერგიით დაზიანებისას; იოდის პრეპარატების მოხმარებით გამოწვეული ფარისებრი ჯირკვლის ატროფია).

სიმპტომები და მიმდინარეობა

ატროფიის დროს ორგანოს ზომები მცირდება, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც ცხიმოვანი ქსოვილის ზრდისას ის ატროფირებულ უჯრედულ ელემენტებს ენაცვლება და ატროფირებული ორგანო ან ქსოვილი გადიდებული ჩანს.

მკურნალობა

აღსანიშნავია, რომ პათოლოგიური ატროფია გარკვეულ სტადიამდე უკუგანვითარებადია.

მკურნალობა ატროფიის გამომწვევი მიზეზის აღმოფხვრას ითვალისწინებს.

მხედველობის ნერვის ატროფია

მხედველობის ნერვის ატროფიის მიზეზი შეიძლება იყოს პათოლოგიური მდგომარეობა, რომელიც იწვევს ნერვული ბოჭკოების დაზიანებას და მათ შეცვლას გლიური და შემაერთებელი ქსოვილით. ეს პათოლოგიური მდგომარეობებია: მხედველობის ნერვისა და ბადურას დაავადება, თავის ტვინის დაავადება, მისი გარსისა და სისხლძარღვების დაზიანება, გლაუკომა, ზოგადი ინტოქსიკაცია და მემკვიდრეობითი ფაქტორები.

განასხვავებენ მხედველობითი ნერვის ატროფიის შემდეგ სახეებს:

1. პირველადსა და მეორეულს - იქიდან გამომდინარე, დამოუკიდებლად აღმოცენდა მხედველობის ატროფია თუ სხვა დაავადების ფონზე.

2. ნაწილობრივსა და სრულს - იმის მიხედვით, თუ რა დონეზეა დაზიანებული მხედველობის ნერვი;

3. სტაციონარულსა და პროგრესირებადს - დაავადების მიმდინარეობის მიხედვით.

მხედველობა ამა თუ იმ ხარისხით აქ ჩამოთვლილთაგან ნებისმიერ შემთხვევაში ქვეითდება - კერძოდ, ვიწროვდება მხედველობის ველი, ჩნდება ბრმა ლაქები - სკოტომები. პროგრესირებად ატროფიას ახასიათებს მხედველობის უწყვეტი კლება. სტაციონარულს - მხედველობითი ფუნქციის სტაბილურობა. დიაგნოზი დაისმის ოფთალმოსკოპიისა და მხედველობის ფუნქციის მოშლის საფუძველზე.

დაავადების პროგნოზი მძიმეა. მხედველობის შენარჩუნებაზე ლაპარაკი შეიძლება სტაბილური ნაწილობრივი ატროფიის შემთხვევაში.

მკურნალობა

მხედველობის ნერვის ატროფიის მკურნალობა ხორციელდება ოფთალმოლოგისა და ნევროლოგის მიერ. იგი ითვალისწინებს:

1. ძირითადი დაავადების გამოვლენას (თუ ატროფია მეორეულია);

2. ნიკოტინის მჟავას 1%-იანი ხსნარის, კომპლამინის 1%-იანი ხსნარის კანქვეშ ინექციას, ცინარიზინის, ნო-შპას და დიბაზოლის დანიშვნას;

3. ვიტამინოთერაპიას - ასკორტუტინისა და B1, B6 და B12 ვიტამინების ინექციას;

4. ვენაში ნატრიუმის ქლორიდის 10%-იანი და გლუკოზის 40%-იანი ხსნარის გადასხმას;

5. კუნთებში ატფ-ის და კოკარბოქსილაზას შეყვანას;

6. პიროგენალის ინექციას;

7. მასტიმულირებელი საშუალებების (ჟენშენი, ელეუტეროკოკი) დანიშვნას;

სპინალური კუნთების ატროფია

სპინალური კუნთების ატროფია თანდაყოლილ დაავადებათა ჯგუფში შედის და მიმდინარეობს ზურგის ტვინის წინა რქების მოტორული ნეირონების დაზიანებით.

სპინალური კუნთების ატროფიას ახასიათებს ქვედა კიდურების, ასევე კისრისა და თავის განივზოლიანი კუნთების ფუნქციის დარღვევა. ავადმყოფებს აღენიშნებათ თვითნებური მოძრაობების (ცოცვა, სიარული, თავის ჭერა, ყლაპვა) დარღვევა. ზედა კიდურების კუნთები, ჩვეულებრივ, არ ზიანდება. სპინალურ ამიოტროფიას მგრძნობელობის შენარჩუნება ახასიათებს. ფსიქიკური განვითარების მხრივ ჩამორჩენა არ შეიმჩნევა.

ზოგადი ინფორმაცია

სპინალური კუნთების ატროფია გავრცელებული გენეტიკური დაზიანებაა. მსოფლიოში ყოველი 6000 ახალშობილიდან 1 სპინალური კუნთების ატროფიით არის დაავადებული. I ტიპის შემთხვევაში დაავადებულ ბავშვთა 50% 2 წლამდე ვერ აღწევს.

სპინალური კუნთების ატროფიის მიზეზი ის არის, რომ დნმ-ის ნაწილში SMN1 გენის მუტაციის გამო არ ხდება SMN ცილების სათანადო ოდენობით გამომუშავება.

კლასიფიკაცია

I ტიპი - ვერდნიგ-ჰოფმანის დაავადება - სპინალური კუნთების ატროფიის მეტად არაკეთილთვისებიანი ფორმაა. ამ დროს ბავშვებს აქვთ მოტორული განვითარების უკმარისობა, სუნთქვის პრობლემები, უჭირთ წოვა და ყლაპვა. სპინალური კუნთების ატროფიის I ტიპი ბავშვებს დაბადებიდან 6 თვის განმავლობაში უვლინდებათ.

II ტიპი - ნაკლებად ავთვისებიანია. პაციენტს შეუძლია დაუხმარებლად ჯდომა, ზოგჯერ დგომაც კი. ჩვეულებრივ, არ უჭირს ჭამა, მაგრამ აქვს სასუნთქი გზების ინფიცირების დიდი ალბათობა. სპინალური კუნთების ატროფიის II ტიპი ბავშვებს 7-18 თვის ასაკში უვლინდებათ.

III ტიპი - ცნობილი, როგორც კუგელბერგ-ველანდერის დაავადება, სპინალური კუნთების ატროფიის მეტ-ნაკლებად მძიმე ფორმაა. პაციენტს შეუძლია ჯდომა, მაგრამ აქვს ძლიერი სისუსტე და მიდრეკილია ინვალიდიზაციისკენ (ინვალიდის სავარძლით გადაადგილება). სპინალური კუნთების ატროფიის III ტიპი ვლინდება 18 თვის შემდეგ, იშვიათად - ზრდასრულ ასაკში.

IV ტიპი - ზრდასრულთა დაავადებაა. ვლინდება 35 წლის შემდეგ. ატროფიის ნიშნები აღმოცენდება ზედა და ქვედა კიდურების კუნთებში, მყესებში, ვრცელდება გულმკერდის არეში.

კენედის სინდრომი ანუ თავ-ზურგტვინის ბულბური კუნთოვანი ატროფია ემართებათ მხოლოდ ზრდასრულებს. ამ დროს ატროფირდება სახისა და ენის კუნთები. დაავადების პროგნოზი გაურკვეველია, თუმცა ის ნელა პროგრესირებს.

მკურნალობა

მიმდინარეობს მუშაობა ისეთი პრეპარატების შესაქმნელად, რომლებიც გაზრდის ორგანიზმში SMN ცილების ოდენობას. რამდენიმე პრეპარატი უკვე შექმნილია და კლინიკურ ცდებს გადის მოხალისეებზე. აღსანიშნავია, რომ ფიზიოპროცედურები, მასაჟი და ნერვ-კუნთოვანი სტიმულაციის სხვა მეთოდები ავადმყოფზე დადებითად მოქმედებს. სპინალური კუნთების ატროფიით დაავადებულ პირებს სჭირდებათ სპეციფიკური დიეტური კვება, შემანარჩუნებელი თერაპია და სხვა.

წყარო: მედიცინის დიდი ცნობარი - სამედიცინო ტერმინოლოგიისა და დაავადებათა ენციკლოპედია. ტომი I; 2016. ავტორები: ნინო ჩარგეიშვილი, თამარ მამაცაშვილი. გვ. 145-147;

ნევროლოგია:

1. ადამიანის თავის ტვინი შემადგენელი ნაწილები;

2. თავის ტვინის ღრმა სტრუქტურები;

3. ნათხემი;

4. მოგრძო ტვინი - ტვინის ღეროს ნაწილი;

5. ვაროლის ხიდი - ტვინის ღეროს ნაწილი;

6. მეზენცეფალონი (შუა ტვინი) - ტვინის ღეროს ნაწილი;

7. დიენცეფალონი;

8. რეფლექსები და მათი კვლევის მეთოდები;

9. ნევროლოგიური დაავადებები (სია);

10. ხერხემალი და ზურგის ტვინი;

11. ტვინში ფუნქციების ლოკალიზაციის კონცეფცია;

12. თავის ტვინის დაზიანების ტიპიკური დიაგნოსტიკა;

13. ზურგის ტვინის დაზიანების ტოპიკური დიაგნოსტიკა და დაზიანების დონის დადგენა;

14. პერიფერიული ნერვული სისტემის დაზიანების ტოპიკური დიაგნოსტიკა;

15. ნევროლოგია - საინტერესო ფაქტები;

16. ტვინის აბსცესი;

17. ალცჰაიმერის დაავადება;

18. ანოსმია;

19. ასთენია;

20. ატაქსია;

კრებულები:

1. მეცნიერება - ნაწილი I

2. მეცნიერება - ნაწილი II

3. მეცნიერება - ნაწილი III

4. მეცნიერება - ნაწილი IV

5. სხვადასხვა - ნაწილი I

6. სხვადასხვა - ნაწილი II

7. ქართული მითოლოგია

8. რელიგია

9. საქართველო - ნაწილი I

10. საქართველო - ნაწილი II

11. ქართული სახელმწიფოები

12 პროტოქართველები

13. კავკასიური კულტურები

14. პარანორმალი

15. ჰომოს გვარი - ადამიანების სახეობები და ქვესახეობები

16. ჰომო საპიენსის არქეოგენეტიკური მოდგმები

ავტორი: თორნიკე ფხალაძე