რუსეთის იმპერიის (1721-1917) შექმნაში უდიდესი, მთავარი როლი აქვთ რუსეთის იმპერიის გენერლებს. აღსანიშნავია, რომ ამ სახელმწიფოს თავისი არსებობის პერიოდში ჰყავდა 379 ქართველი გენერალი 1698-1917 წლებში, რომლებმაც უმნიშვნელოვანესი როლი ითამაშეს იმპერიის ფორმირებასა და გაძლიერებაში.

იხილეთ რუსეთის იმპერიის ქართველი 379 გენერლის სრული სია 1698 წლიდან 1917 წლამდე:

1. რუსეთის იმპერიის ქართველი გენერლები - ნაწილი პირველი;

2. რუსეთის იმპერიის ქართველი გენერლები - ნაწილი მეორე;

3. რუსეთის იმპერიის ქართველი გენერლები - ნაწილი მესამე;

4. რუსეთის იმპერიის ქართველი გენერლები - ნაწილი მეოთხე;

5. რუსეთის იმპერიის ქართველი გენერლები - ნაწილი მეხუთე;

6. რუსეთის იმპერიის ქართველი გენერლები - ნაწილი მეექვსე;

ხოლო 1917 წლის 15 (2) მარტიდან შეიქმნა რუსეთის გარდამავალი მთავრობა, თებერვლის რევოლუციის მსვლელობისას. ეს პერიოდი შეგვიძლია მივიჩნიოთ რუსეთის იმპერიის დასასრულად. დროებითმა მთავრობამ იფუნქციონირა 1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციამდე 26 ოქტომბრამდე (8 ნოემბრამდე). ამ პერიოდის რუსეთის გენერალიტეტში შედიოდა დამატებით 21 ქართველი გენერალი. ამგვარად, სულ, იმპერიის და დროებითი მთავრობის პერიოდში (1698-1917 წლებში) რუსეთს აყალიბებდა და აძლიერებდა 400 ქართველი გენერალი.

იხილეთ: რუსეთის 1917 წლის დროებითი მთავრობის ქართველი გენერლები;

რაც შეეხება საბჭოთა კავშირს, ამ ზესახელმწიფოს 1940 წლიდან 1991 წლამდე ჰყავდა სულ 125 ქართველი გენერალი, ესენია:

1) სტალინი - იოსებ ჯუღაშვილი, ბესარიონის ძე (1878-1953) - საბჭოთა კავშირის მარშალი (1943) და გენერალისიმუსი 1945 წლიდან.

2) ლავრენტი ბერია, პავლეს ძე (1899-1953) - საბჭოთა კავშირის გენერალური კომისარი (1941 წლიდან) და მარშალი (1945 წლიდან).

3) არჩილ გელოვანი, ვიქტორის ძე (1915-1978) - საბჭოთა კავშირის საინჟინრო ჯარების მარშალი (1977).

4) გიორგი აბაშვილი, სიმონის ძე (1910-1982) - საბჭოთა კავშირის ვიცე-ადმირალი (1956).

5) გივი ჯორბენაძე, შალვას ძე (1925-2003) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (11.04.1980).

6) ლერი აბაშიძე, ივანეს ძე (1935-1994) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (13.02.1976).

7) პავლე აბრამიძე, ივლიანეს ძე (1901-1989) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (04.06.1940).

8) გალაკტიონ ალფაიძე, ელისეს ძე (1916-2000) - საბჭოთა კავშირის არტილერიის გენერალ-ლეიტენანტი (1967), საბჭოთა კავშირის გმირი (1945).

9) ბორის ანანიაშვილი, ანატოლის ძე (დაიბადა 1927 წელს) - საბჭოთა კავშირის კონტრ-ადმირალი (19.07.1978).

10) ვალენტინ აფაქიძე, ანდრიას ძე (1904-1969) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (07.11.1945).

11) ივანე ბაბალაშვილი, პავლეს ძე (1906-1983) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (20.04.1945).

12) ლეონიდე ბარათაშვილი, ვიქტორის ძე (1894-1951) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (27.01.1943).

13) გიორგი ბერიაშვილი, მიხეილის ძე (1903-1979) - საბჭოთა კავშირის საინჟინრო-ტექნიკური სამსახურის გენერალ-მაიორი (27.01.1951).

14) კონსტანტინე ბზიავა, პავლეს ძე (1905-1972) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-მაიორი (09.07.1945).

15) ილარიონ გაგუა, ავქსენტის ძე (1900-1951) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-მაიორი (09.07.1945).

16) ივანე ღარიბაშვილი, იოსების ძე (1908-1989) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (18.04.1956).

17) გურამ გვეტაძე, ივანეს ძე (დაიბადა 1931 წელს) - საბჭოთა კავშირის შინაგანი სამსახურის გენერალ-ლეიტენანტი (1982).

18) მიხეილ გვიშიანი, მაქსიმეს ძე (1905-1966) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (09.07.1945).

19) პანტელეიმონ გიორგაძე, ივანეს ძე (1925-2010) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (07.06.1971).

20) სიმონ გირგოლავა, სიმონის ძე (1881-1957) - საბჭოთა კავშირის სამედიცინო სამსახურის გენერალ-ლეიტენანტი (1943).

21) მიხეილ ღლონტი, ვარლამის ძე (1904-1955) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (31.05.1954).

22) სერგო გოგლიძე, არსენის ძე (1901-1953) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-პოკოვნიკი (09.07.1945).

23) ლავრენტი გოლიაძე, ალექსის ძე (1909-1973) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (19.02.1958).

24) ვალერიან გომელაური, ბაგრატის ძე (დაიბადა 1933 წელს) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (18.02. 1982).

25) შოთა გორგოძე, ვარლამის ძე (დაიბადა 1932 წელს) - საბჭოთა კავშირის შინაგანი სამსახურის გენერალ-ლეიტენანტი (1988).

26) ოთარ გოცირიძე, დავითის ძე (1919-2010) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (20.12.1966).

27) ალექსანდრე გუგუჩია, ილარიონის ძე (1905-1981) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-მაიორი (09.07.1985).

28) ნოდარ გუჯაბიძე, აკაკის ძე (დაიბადა 1929 წელს) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (13.02.1976).

29) სერგო დავლიანიძე, სიმონის ძე (1905-1967) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-მაიორი (09.07.1945).

30) ნარიმან დალაქიშვილი, ვარლამის ძე (1906-1982) - საბჭოთა კავშირის საინჟინრო-ტექნიკური სამსახურის გენერალ-მაიორი (31.05.1954).

31) ვლადიმერ დეკანოზიშვილი, გიორგის ძე (1898-1953) - საბჭოთა კავშირის კომისარი საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი (14.06.1943).

32) ანზორ ჯაიანი, გიორგის ძე (1934-2005) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (09.05.1986).

33) ვლადიმერ ჯანჯღავა, ნიკოლოზის ძე (1907-1982) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (1953), საბჭოთა კავშირის გმირი (1945).

34) იუსტინე ჯანელიძე, ივლიანეს ძე (1883-1950) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (1943), საბჭოთა კავშირის გმირი (1945).

35) კირილე ჯახუა, კოჩოს ძე (1902-1969) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (01.03.1943).

36) გიორგი ჯინჭარაძე, მიხეილის ძე (1899-1982) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (15.05.1946).

37) მიხეილ ჯინჭარაძე, ზაქარიას ძე (1904-1981) - საბჭოთა კავშირის კონტრ-ადმირალი (11.05.1949).

38) ირაკლი ჯორჯაძე, ივანეს ძე (1917-1992) - საბჭოთა კავშირის არტილერიის გენერალ-ლეიტენანტი (1975).

39) ვალერიან ძაბახიძე, სერგოს ძე (1903-1986) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (17.11.1943).

40) ბორის ძებაშვილი, აბრამის ძე (1929-2010) - საბჭოთა კავშირის არტილერიის გენერალ-ლეიტენანტი (12.02.1979).

41) შალვა ჟიჟილაშვილი, ნიკოლოზის ძე (1914-1993) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (27.04.1962), საბჭოთა კავშირის გმირი (1943).

42) აკაკი ზამთარაძე, იოაკიმეს ძე (1919-1991) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (23.04.1970).

43) შოთა ზარდალიშვილი, ივანეს ძე (1922-1996) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (09.12.1977).

44) ვლადიმერ ზარელუა, ექვთიმეს ძე (1903-1979) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (02.11.1944).

45) ალექსი ინაური, ნიკოლოზის ძე (1908-1993) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-პოლკოვნიკი (1967), საბჭოთა კავშირის გმირი (1985).

46) ოთარ ქავთარაძე, ალექსანდრეს ძე (1921-1992) - საბჭოთა კავშირის მე-3 რანგის შინაგანი სამსახურის გენერალი (21.10.1962).

47) ვარლამ კაკუჩია, ალექსის ძე (1906-1982) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-მაიორი (09.07.1945).

48) ნიკოლოზ კალაძე, ივანეს ძე (1909-1997) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (11.07.1945).

49) ანატოლი კამკამიძე, მიხეილის ძე (1936-1999) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (1984).

50) ანდრეა კაპანაძე, პავლეს ძე (1907-1983) - საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების კომისარი (14.02.1943).

51) სეიდ კაპანაძე, ამბაკოს ძე (1900-1956) - საბჭოთა კავშირის კონტრ-ადმირალი (03.11.1951).

52) გრიგოლ კარანაძე, თეოფილეს ძე (1902-1970) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (1945).

53) კონსტანტინე კეთილაძე, ერემიას ძე (1919-1996) - საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (21.04.1975).

54) მიხეილ კიკნაძე, გერონტის ძე (1905-1973) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (18.11.1944).

55) ოთარ კიკნაძე, ივანეს ძე (1928-1980) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (16.02.1979).

56) შალვა ქირია, ნესტორის ძე (1912-1988) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (1957), საბჭოთა კავშირის გმირი (1945).

57) ერმილე კობერიძე, გრიგოლის ძე (1904-1974) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (1943), საბჭოთა კავშირის გმირი (1945).

58) გრიგოლ კომოშვილი, იორდანეს ძე (1925-1993) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (04.02.1980).

59) ალექსანდრე კოჭლავაშვილი, ივანეს ძე (1906-1977) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (09.07.1945).

60) გიორგი ყუფარაძე, ივანეს ძე (1895-1954) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (10.11.1942).

61) გიორგი ყურაშვილი, გაბრიელის ძე (1900-1978) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (22.02.1944).

62) ნესტორ ლაბაძე, დარისპანის ძე (1899-1957) - საბჭოთა კავშირის ბრიგადის მეთაური გენერალ-ლეიტენანტი (17.11.1944).

63) ვლადიმერ ლეჟავა, ნესტორის ძე (1901-1968) - საბჭოთა კავშირის კონტრ-ადმირალი (27.01.1951).

64) კონსტანტინე ლესელიძე, ნიკოლოზის ძე (1903-1944) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-პოლკოვნიკი (1943), საბჭოთა კავშირის გმირი (1971).

65) ვლადიმერ ლეშკაშელი, თევდორეს ძე (1929-1991) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (20.02.1974).

66) ტარიელ ლორთქიფანიძე, ვლადიმერის ძე (1938-2001) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (25.04.1990).

67) ნოდარ მაისურაძე, შალვას ძე (1924-1997) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (18.02.1972).

68) ალექსანდრე მარინაშვილი, ალექსანდრეს ძე (1915-1990) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (27.04.1962).

69) ლეონიდ მარღანიძე, გრიგოლის ძე (1920-1995) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (19.02.1968).

70) კონსტანტინე მაჭავარიანი, დავითის ძე (დაიბადა 1929 წელს) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (18.02.1973).

71) ვასილ მჟავანაძე, პავლეს ძე (1902-1988) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (22.06.1944).

72) გარი მერკვილაძე, ალექსანდრეს ძე (1923-1971) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (1966), საბჭოთა კავშირის გმირი (1945).

73) მიხეილ მიქელაძე, გერასიმეს ძე (1899-1975) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (14.10.1942).

74) ვლადიმერ მოდებაძე, კონსტანტინეს ძე (1915-1985) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (20.02.1967).

75) ვახტანგ მურუსიძე, იასონის ძე (1918-2010) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (25.10.1967).

76) ვარდიკო ნადიბაძე, მიხეილის ძე (დაიბადა 1939 წელს) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (29.11.1993).

77) დიმიტრი ნამგალაძე, ბაგრატის ძე (1905-1957) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (22.06.1949).

78) ვლადიმერ ნანეიშვილი, ვარდენის ძე (1903-1978) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-ლეიტენანტი (1944), საბჭოთა კავშირის გმირი (1940).

79) გაიოზ ნანეიშვილი, ვლადიმერის ძე (1929-1990) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (02.11.1972).

80) ოთარ ნაჭყებია, მელქისედეკის ძე (1925-1994) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (10.02.1981).

81) ირაკლი ნიბლაძე, ილიას ძე (1906-1984) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-მაიორი (09.07.1945).

82) გივი ორჯონიკიძე, პავლეს ძე (1931-2004) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (08.05.1985).

83) გიორგი ფიფია, ვლადიმერის ძე (1926-2001) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (18.02.1975).

84) ჯონი ფირცხალაიშვილი, მიხეილის ძე (დაიბადა 1947 წელს) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (29.10.1988).

85) ილია რაზმაძე, ომაინის ძე (1899-1953) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (03.06.1944).

86) ალექსანდრე რამიშვილი, ფილიპეს ძე (1921-1996) - საბჭოთა კავშირის სამედიცინო სამსახურის გენერალ-მაიორი (18.02.1982).

87) სიმონ რამიშვილი, სპირიდონის ძე (1903-1973) - საბჭოთა კავშირის კონტრ-ადმირალი (21.05.1941).

88) ავქსენტი რაფავა, ნარიკის ძე (1899-1955) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (09.07.1945).

89) მიხეილ როსტომაშვილი, ენუქის ძე (1902-1987) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (26.05.1943).

90) ნიკოლოზ რუხაძე, მაქსიმეს ძე (1905-1955) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (02.11.1944).

91) ალექსი საჯაია, ნიკოლოზის ძე (1898-1942) - საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების მე-3 რანგის კომისარი (14.03.1940).

92) ისიდორ სილაგაძე, ანდრეას ძე (1898-1970) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (03.06.1944).

93) გიორგი სოგორაშვილი, სტანისლავის ძე (1929-1999) - საბჭოთა კავშირის შინაგანი სამსახურის გენერალ-მაიორი (01.11.1974).

94) ვასილი სტალინი, იოსების ძე (1921-1962) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (1945), ავიაციის გენერალ-ლეიტენანტი (11.05.1949).

95) ვიქტორ სულაქველიძე, სამსონის ძე (1919-1984) - საბჭოთა კავშირის საინჟინრო-ტექნიკური სამსახურის გენერალ-მაიორი (27.04.1962).

96) ივლიანე სუმბათაშვილ-თოფურიძე, დავითის ძე (1889-1960) - საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო უშიშროების კომისარი.

97) კონსტანტინე სუხიაშვილი, დავითის ძე (1902-1955) - საბჭოთა კავშირის კონტრ-ადმირალი (27.01.1951).

98) რობერტ თავაძე, გერონტის ძე (1930-2004) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (16.02.1979).

99) ნიკოლოზ თავართქილაძე, ტარიელის ძე (1905-1989) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (27.11.1942).

100) თენგიზ ტარიელაშვილი, სიმონის ძე (1925-1995) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (16.03.1982).

101) ესტატე თათანაშვილი, ზაქარიას ძე (1902-1958) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (19.08.1944).

102) ილარიონ ხარიტონაშვილი, ალექსის ძე (1922-1983) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (22.10.1967).

103) ოთარ ხატიაშვილი, გიორგის ძე (1928-2007) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (12.02.1983).

104) ვლადიმერ ხუბულური, დავითის ძე (1908-1982) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (05.08.1953).

105) ლავრენტი ცანავა, თომას ძე (1902-1955) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (09.07.1945).

106) შალვა წერეთელი, ოთარის ძე (1894-1955) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (09.07.1945).

107) მემედ ცინცქილაძე, ჯემალის ძე (1915-1989) - საბჭოთა კავშირის შინაგანი სამსახურის მე-3 რანგის გენერალი (05.11.1972).

108) შალვა ჩაგელიშვილი, ილიას ძე (1916-1981) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (22.03.1969).

109) შალვა ჭანკოტაძე, ლავრენტის ძე (1902-1965) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (19.08.1944).

110) პორფირე ჩანჩიბაძე, გიორგის ძე (1901-1950) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-პოლკოვნიკი (1945), საბჭოთა კავშირის გმირი (1945).

111) ზურაბ ჩაჩიბაია, ვლადიმერის ძე (1907-1959) - საბჭოთა კავშირის საინჟინრო-ტექნიკური სამსახურის გენერალ-მაიორი (19.02.1951).

112) გიორგი ჩიგოგიძე, ივანეს ძე (1917-1979) - საბჭოთა კავშირის სასიგნალო კორპუსის გენერალ-მაიორი (29.04.1962).

113) ნიკოლოზ ჩიგოგიძე, ივანეს ძე (1919-1992) - საბჭოთა კავშირის ავიაციის გენერალ-მაიორი (19.02.1965).

114) სამსონ ჩიქოვანი, სამსონის ძე (1915-1975) - საბჭოთა კავშირის გენერალი (24.04.1972).

115) პეტრე ჩხობაძე, იოსების ძე (1908-1985) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (03.08.1953).

116) ვარლამ შადური, ივანეს ძე (1918-1992) - საბჭოთა კავშირის შინაგანი სამსახურის მე-3 რანგის გენერალი (04.12.1964).

117) ივანე შაიშმელაშვილი, დიმიტრის ძე (1910-1992) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (23.02.1962).

118) დიმიტრი შანშაშვილი, გიორგის ძე (1907-1984) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (1946).

119) ლევან შარაშენიძე, ლევანის ძე (1931-2012) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (1989).

120) პეტრე შარია, ათანასეს ძე (1902-1983) - საბჭოთა კავშირის კომისარი (14.02.1943).

121) ედუარდ შევარდნაძე, ამბროსის ძე (1928-2014) - საბჭოთა კავშირის გენერალი (12.04.1967).

122) გიორგი შელია, რაჟდენის ძე (1912-1972) - საბჭოთა კავშირის გენერალი (1957).

123) პანტელეიმონ შიოშვილი, შიოს ძე (1906-2001) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-მაიორი (19.02.1953).

124) ალექსანდრე ეგნატაშვილი, იაკობის ძე (1887-1948) - საბჭოთა კავშირის კომისარი გენერალ-ლეიტენანტი (1945).

125) მუხთარ ელბაქიძე, სიმონის ძე (1931-2011) - საბჭოთა კავშირის გენერალ-ლეიტენანტი (18.02.1988).

წყარო: საბჭოთა კავშირის ქართველი გენერლები 1940 წლიდან 1991 წლამდე - mematiane.ge;

კრებულები:

1. მეცნიერება

2. მეცნიერება - მე-2 ნაწილი

3. მეცნიერება - მე-3 ნაწილი

4. მეცნიერება - მე-4 ნაწილი

5. სხვადასხვა

6. სხვადასხვა - მე-2 ნაწილი

7. ქართული მითოლოგია

8. რელიგია

9. საქართველო

10. საქართველო - მე-2 ნაწილი

11. ქართული სახელმწიფოები

12. პროტოქართველები

13. კავკასიური კულტურები

14. პარანორმალი

15. ჰომოს გვარი

16. არქეოგენეტიკური მოდგმები

ავტორი: თორნიკე ფხალაძე