აფხაზეთის სამთავრო, როგორც იმერეთის ან ოდიშის სამეფოსგან დამოუკიდებელი პოლიტიკის გამტარებელი, ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფო ჩამოყალიბდა XVII საუკუნეში და ამგვარი ფორმით იარსება 1580-1866 წლებში. ერთიანი საქართველოს სამეფოს დაშლის დროს აფხაზეთის სამთავრო ოდიშის სამთავროში შედიოდა, ხოლო მე-16 საუკუნის ბოლოდან აფხაზმა თავადებმა - შერვაშიძეებმა (ასევე მოიხსენიება, როგორც "შარვაშიძე") მეგრელ მთავრებს - დადიანებს გაუმართეს ბრძოლა დამოუკიდებლობისთვის და მე-17 საუკუნის ბოლოს მიაღწიეს კიდეც საწადელს. აფხაზეთის სამთავრო საბოლოოდ 1866 წელს რუსეთის იმპერიამ გააუქმა და მისი სრული ანექსია მოახდინა.

აფხაზეთის მთავრები

1. პუტუ შერვაშიძე - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1580-1620 წლებში.

2. სეტემან შერვაშიძე - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1620-1640 წლებში.

3. სუსტარ შერვაშიძე - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1640-1665 წლებში.

4. ზეგნაკ შერვაშიძე - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1665-1700 წლებში.

5. როსტომ შერვაშიძე - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1700-1730 წლებში.

6. მანუჩარ შერვაშიძე - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1730-1750 წლებში.

7. ზურაბ შერვაშიძე - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1750-1780 წლებში.

8. კეილამ აჰმედ-ბეი - აფხაზეთის მთავარი დაახლოებით 1780-1808 წლებში.

9. ასლან-ბეი - აფხაზეთის მთავარი 1808-1810 წლებში.

10. სეფერ ალი-ბეი (გიორგი შერვაშიძე) - აფხაზეთის მთავარი 1810-1821 წლებში.

11. უმარ ბეი (დიმიტრი შერვაშიძე) - აფხაზეთის მთავარი 1821-1822 წლებში.

12. ხამუთ-ბეი (მიხეილ შერვაშიძე) - აფხაზეთის მთავარი 1822-1866 წლებში.

სხვა ქართული სახელმწიფოები (არასრული სია):

1. კოლხეთის სამეფო

2. დიაოხის სამეფო

3. იბერიის სამეფო

4. დიდნაურის ქალაქ-სახელმწიფო

5. ლაზიკას სამეფო

6. აფხაზთა სამეფო

7. კახეთის სამეფო

8. ჰერეთის სამეფო

9. კახეთ-ჰერეთის სამეფო

10. კახეთის სამთავრო

11. ჰერეთის სამთავრო

12. ქართლის საერისმთავრო

13. ქართლ-კახეთის სამეფო

14. თბილისის საამირო

15. ქართველთა სამეფო

16. სამცხე-საათაბაგო

17. იმერეთის სამეფო

18. ქართლის სამეფო

19. სვანეთის სამთავრო

20. გურიის სამთავრო

კრებულები:

1. საქართველო

2. მეცნიერება

3. ქართული მითოლოგია

4. რელიგია

5. ჰიტლერი

6. ნაციზმი

7. კავკასიური პროტოცივილიზაციები

ავტორი: თორნიკე ფხალაძე