ბავშვის
თამაში ფსიქოლოგთა გადმოსახედიდან



თამაში ბავშვის ყოველდღიური ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია, ის ადამიანის ცხოვრების მთელ მნიშვნელოვან
პერიოდს, ადრეული ხანის ბავშვობას უდევს საფუძვლად.ის ერთადერთი ძირითადი პრაქტიკის
ფორმაა, რომლის ნიადაგზეც მისი განვითარება მიმდინარეობს.სწორედ თამაშის საშუალებით
ახერხებს ბავშვი სოციალიზაციას, სენსორული პროცესების, ფსიქო-ფიზიკური ძალების და კოგნიტურ
განვითარებას.ამიტომ არც არის გასაკვირი ის ფაქტი, რომ თამაშის პრობლემა დიდი ხანია
მკვლევართა განსაკუთრებულ ყურადღებას იწვევს.
ეს თემა ბევრი ფსიქოლოგისათვის კამათის საგანი შეიქნა, რადგან თამაშის მიზეზს სხვადასხვანაირი
ინტერპრეტაცია მიეცა.მაგალითად, სპენსერის აზრით ბავშვი დაგროვილი
ჭარბი ენერგიის განსატვირთად თამაშობს.გროსის მოსაზრებით თამაშით პატარა მომავალი სერიოზული
ცხოვრებისათვის ემზადება.ბიულერი თამაშის მიზეზს სიამოვნებას მიაწერს.შტერნის აზრით
თამაშის შესახებ ყველა არსებული თეორია შეიძლება სამად დაჯგუფდეს იმის მიხედვით თუ
რასთან დავაკავშირებთ თამაშს-სუბიექტის აწმყო მისწრაფებებთან და ინტერესებთან, წარსულიდან
მომდინარესთან თუ მომავალთან.
აწმყოს თეორიებს განეკუთვნება ზემოთხსენებული სპენსერის თეორია, დასვენების თეორია, რომელიც თამაშს დასვენებად
მიიჩნევს.ადლერის თეორია-ხაზს უსვამს ბავშვის სისუსტეს, რომელიც ამ სისუსტის კომპენსაციას
ფანტაზიებში წასვლით, კერძოდ თამაშით ახერხებს.ფროდისი თეორია-თამაშის შინაარსში სქესობრივი
მისწრაფება უნდა ვეძიოთ.
წარსულის თეორიები:სტენლი ჰოლი მიიჩნევდა, რომ იმ ტენდენციების სათავე, რომელიც თამაშის პროცესში პოულობს გამოვლენას, კაცობრიობის წარულში უნდა ვეძიოთ.
მომავლის თეორიებს განეკუთვნება:გროსის თეორია, შტერნის თეორია, რომელსაც იგი პერსონალისტურს უწოდებს.მისი
აზრით თამაში ისეთი პროცესია, რომელიც აწმყოსა, წარსულის და მომავლის ტენდენციებს შეიცავს.თამაში
წინასწარი ვარჯიშია ჩვენი შესაძლებლობებისა.შტერნის თეორია სხვებისგან ეკლექტიკური
ბუნებით გამოირჩევა.მომავლის თეორიებს განეკურნება დიმიტრი უზნაძის ფუნქციონალური ტენდენციის
თეორია, რომლის მიხედვით თამაში ინტროგენური ქცევის ფორმას განეკუთვება, რადგან ის ბავშვის
შინაგანი მოთხოვნილებიდან მომდინარეობს.ამას ფუნქციონალური ტენდენცია განაპირობებს, ანუ
ბავშვს არსებული ფუნქციების ამოქმედების ტენდენცია აქვს რასაც თამაშით ახერხებს.
კრაიგის მიხედვით პატარებს ორი სახის თამაშის ფორმა
ახასიათებთ ჩვილობისას, ესენია:საგნობრივი, ექსპერიმენტული თამაში: 5 თვიდან როდესაც
ბავშვი იწყებს ნივთების ტაცებას, პირში ჩადებას და მთავრდება 3წლის ასაკში მიბაძვისა
და ფანტაზიორობის რთული ფორმების ჩამოყალიბებით.თავიდან მათ არ ესმით საგნების დანიშნულება, ათვარიელებენ, ამოწმებენ.შემდეგ
ცდილობენ ისარგებლონ ამ საგნით დანიშნულებისამებრ, მაგალითად თითქოს ლაპარაკობენ ტელეფონზე.
ილუზიების თამაში-ეს ფორმა იწყება ორი წლიდან (ბავშვი ფანქარს იდებს პირში ვითომ სიგარეტს ეწევა) თუმცა
მისი გამოვლენის ცალკეული შემთხვევები 1, 3 წლიდანაც გვხვდება.ბავშვები უკვე ანიჭებენ
თამაშში გამოყენებულ საგნებს მნიშვნეობას.
სკოლამდელი ასაკის ბავშვებისათვის დამახასიათებელია როლური თამაშები და იმიტაცია, ფიზიკური ობიექტების
გამოკვლევა და ეგოცენტრიზმი.განვიხილოთ თითოეული მათგანი:
როლური თამაშები
და იმიტაცია: თამაშის ამ სახეობისათვის დამახასიათებელია სხვადასხვა როლების და სიტუაციების
გათამაშება, მაგალითად ექიმობანას ან სახლობანას თამაში.სიუჟეტ-როლური თამაშები გულისხმობს
არა მხოლოდ რამდენიმე მოქმედების იმიტაციას, არამედ ფანტაზიის მნიშვნელოვან ელემენტებს.
ფიზიკური ობიექტების
გამოკვლევა-როცა სკოლამდელები თამაშობენ სხვადასხვა ფიქიკური ობიექტებითა და მახასიათებლებით
ისინი ეცნობიან მათ თვისებებს და იმ კანონებს, რომელთაც ეს ობიექტი ემორჩილება, მაგალითად
კონსტრუქტორებით თამაში, ‘’ფაზლის’’ აწყობა, პლასტელინით
თამაში.
რაც შეეხება ეგოცენტრიზმს;მის
მნიშვნელობაზე ყურადღება გაამახვილა შვეიცარიელმა მეცნიერმა ჟან პიაჟემ, რომელიც ბავშვის
თამაშის შესწავლისას ეგოცენტრიზმის უხვ გამოვლინებას წააწყდა.მაგალითად, ბავშვები თამაშისას
თავისთვის ლაპარაკობენ, ისე რომ არ ჰყავთ სასაუბრო ობიექტი.
მიუხედავად მრავალი
განსხვავებული თეორიისა ფაქტი ერთია, რომ თამაშს იუდიდესი როლი აქვს პიროვნების ფორმირებაში.სწორედ
ამიტომ ეს საკითხი წლების განმავლობაში ინარჩუნებს აქტუალობას.

თამარ ჟვანია.