დრო – ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე იდუმალი და პარადოქსული კონცეფცია, რომელსაც ადამიანები ყოველდღიურად ვაწყდებით, მაგრამ ბოლომდე ვერ ვიგებთ.

მეცნიერები, ფილოსოფოსები და ფიზიკოსები საუკუნეების განმავლობაში ცდილობდნენ გაეგოთ რა არის დრო? მოძრაობს თუ არა იგი ლინéarულად? და შესაძლებელია თუ არა დროის მანიპულირება?

მოდი, განვიხილოთ დროის ბუნება, მისი ყველაზე საოცარი თვისებები და ყველაზე ცნობილი პარადოქსები.

დროის ბუნება: რა არის დრო?

დრო არის განზომილება, რომელიც სივრცესთან ერთად ქმნის სამყაროს ოთხგანზომილებიან სტრუქტურას – სამანადრო სივრცეს.

ჩვენ დროს აღვიქვამთ როგორც წრფივ მოძრაობას წარსულიდან აწმყოსკენ და შემდეგ მომავლისკენ, მაგრამ ფიზიკაში დრო შეიძლება ბევრად უფრო უცნაური იყოს, ვიდრე ყოველდღიურ ცხოვრებაში გვგონია.

რატომ მიედინება დრო ერთი მიმართულებით?

ენტროპიის პრინციპის მიხედვით, სამყაროში ქაოსი ყოველთვის იზრდება – ეს ფიზიკის ერთ-ერთი ძირითადი კანონი, მეორე თერმოდინამიკური პრინციპია. ამიტომ ჩვენთვის დრო "მდინარედ" ჩანს, რომელიც წარსულიდან მომავალში მიედინება.

დროის ყველაზე საოცარი თვისებები:

დრო დამოკიდებულია სიჩქარეზე – დროის დილატაცია

ალბერტ აინშტაინმა აჩვენა, რომ დრო არ არის აბსოლუტური – იგი დამოკიდებულია სიჩქარეზე.

თუ ადამიანი იმოძრავებს სინათლის სიჩქარესთან ახლოს, მისი დრო უფრო ნელა გავა, ვიდრე დედამიწაზე დარჩენილი ადამიანისთვის.

ტყუპების პარადოქსი: თუ ერთ-ერთი ტყუპი კოსმოსში გაფრინდება სინათლის სიჩქარით და შემდეგ დაბრუნდება, ის უფრო ახალგაზრდა იქნება, ვიდრე დედამიწაზე დარჩენილი ტყუპი.

NASA-მ დაადასტურა ეს ეფექტი – ასტრონავტების საათები ოდნავ განსხვავდება დედამიწაზე მყოფი საათებისგან.

გრავიტაცია და დრო – დროის შენელება

შავი ხვრელები და სხვა ძლიერი გრავიტაციული ველები შეანელებენ დროს.

თუ თქვენ შავი ხვრელის სიახლოვეს მოხვდებით, დრო თქვენთვის ძალიან ნელა გავა, ხოლო გარეთ დარჩენილი სამყაროსთვის – ჩვეულებრივად. ეს იმას ნიშნავს, რომ თუ დაბრუნდებით, შეიძლება ასობით ან ათასობით წელი იყოს გასული.

ინტერსტელარი-ში ამ ეფექტს იდეალურად აჩვენებენ – პლანეტაზე გატარებული რამდენიმე საათი დედამიწაზე 20 წლის ტოლფასია.

შეიძლება თუ არა დროის მოგზაურობა?

ფიზიკის ზოგიერთი თეორია (მაგალითად, ზემგრძნობიარე სტრიქონების თეორია და ვორმჰოლები) მიანიშნებს, რომ შესაძლოა დროით მანიპულაცია და მოგზაურობა გარკვეულ პირობებში.

მაგრამ ყველაზე დიდი პრობლემა პარადოქსებია.

პარადოქსები დროის მოგზაურობაში

ბაბუის პარადოქსი: თუ წარსულში დაბრუნდები და შენს ბაბუას მოკლავ, მაშინ ვერც შენ იარსებებდი.

ჩაკეტილი დროის მარყუჟი: რა მოხდება, თუ შენ მომავალში მიღებულ ინფორმაციას წარსულში გააგზავნი და ის გახდება ამ ინფორმაციის გაჩენის მიზეზი? (მაგალითად, ბეთჰოვენის სიმფონიის ნოტები წარსულში გაგზავნო და მას შემდეგ თავად ბეთჰოვენმა დაწეროს ისინი).

ზოგიერთი თეორია ამბობს, რომ "მრავალსამყაროს ჰიპოთეზა" ასეთ პარადოქსებს თავიდან აგვაცილებს – ანუ წარსულში ცვლილება უბრალოდ ახალ პარალელურ რეალობას შექმნის.

არსებობს თუ არა აწმყო?

ჩვენ ვგრძნობთ, რომ აწმყო რეალურია და წარსული უბრალოდ მოგონებაა, მაგრამ ფიზიკაში არსებობს მოსაზრება, რომ ყველა მომენტი – წარსული, აწმყო და მომავალი – ერთდროულად არსებობს.

ეს იდეა "ბლოკური სამყაროს თეორიად" გვევლინება, რომლის მიხედვითაც დრო, როგორც სივრცე, უბრალოდ განზომილებაა და ყველა მოვლენა უკვე "არსებობს".

ფიზიკა გვიჩვენებს, რომ დრო ბევრად უფრო რთულია, ვიდრე უბრალოდ საათზე ისტრების წიკწიკი.

დროის სიჩქარე იცვლება, მასზე მოქმედებს გრავიტაცია და შესაძლოა, მისი მანიპულირებაც კი შესაძლებელი იყოს.

მაგრამ ყველაზე დიდი კითხვები ჯერ კიდევ პასუხგაუცემელია:

რა არის დროის ნამდვილი ბუნება?

შესაძლებელია თუ არა მისი კონტროლი?

და საბოლოოდ, გავიგებთ კი ოდესმე, როგორ მუშაობს დრო?