საზოგადოება მეგრელთა გამოყოფის მსურველნი – მდგომარეობა XIX საუკუნის ბოლოს სამეგრელოში 26 აგვისტო, 21:45 (პამფლეტი) მაგალითად: დავკარგეთ ჩვენ ის მტკიცე და შეურყეველი ხასიათი, რომლის მეოხებით ჩვენი ერი, მრავალტანჯული, ბევრჯერ აოხრებულ_აწიოკებული ურიცხვი მტრისაგან, მაინც არ აჩაგვრინებდა მტერს მის თავს და ხელთ იგდებდა თუ არა დროს, პირიქით, აშკარად უმტკიცებდა მუხანათს, რომ ის ბუნებას არ შეუქმნია მონად და აბუჩად ასაგდებად... განგვიქრა, გაწყდა ჩვენში ის სულიერი კავშირი, რომელიც ამხნევებდა, შთაბერდა სულს მამაცობისას ჩვენს ერს საერთო გაჭირვების დროს! და ყველა ამასთან, კერძოდ ჩვენ მეგრელებმა, მაწანწალა "სულელ_ბრძენების" მეოხებით, ჩვენდა დასამცირებლად და სახელის გასატეხად გავწყვიტეთ კავშირი ჩვენ თანანემამულეებთან, სწავლა_აღზრდის საქმეში უარი ვყავით ის, რაც ათასი და მეტიც წელიწადი გვაერთებდა, გვაკავშირებდა და გამოვყავით ყველა ქართველთა მოდგმის თემები ცხოვრების სარბიელზე ხელისხელ გაყრილნი, როგორც ღვიძლი ძმები!
დადგა ახალი დრო. დაჰბერა ახალმა სიომ. ამ ახალმა დრომ დაბადა პატიოსნება_აღმოხოცილნი მამულისშვილნი, იუდის თანაზიარნი, ანგარებით სავსე პირნი. ესენი გადაქმნილან, დამახინჯებულან, აღმოხოციათ გულიდან თანაგრძნობა თვისის მრავალტანჯულის ერისა. ამ პირთ ცხოვრების მიზნად გაუხდიათ ის, რომ ერის დამცირებაზე, გადაქმნაზე, მის უკან მსველობაზე აღაშენონ თავიანთი პირუტყვული კეთილდღეობა. ქვეყნის მუხანათნი, აი, რას თხოვენ ბოროტს სულს აკაკის ლექსით: "პირმოთნეობის, მოღალატობის და ორპირობის მომტანე ნიჭი,
რომ ვიმოქმედო ჩვენს ქვეყანაში
და თანდათანა წინ წავდგა ბიჯი".
"სულო ბოროტო! ეს აღმისრულე და მეტს არ ვითხოვ შენგან დიდებას,
მაშინ შენც ნახავ, რომ ყველა ერთად
მე დამიწყებენ ჩვენში დიდ ქებას".
ბოროტმა სულმა ჩვენი ქვეყნის ორგულთ ვაჟბატონებს პირველი თხოვნა_ვედრება უკვე აუსრულა: მათ თანდათან, დღე_დღეობით, ემატებათ პირმოთნეობის, მოღალატობის და ორპირობის ნიჭი, მათ, ჩვენი ერის უნებურათ და რაღაც მანქანებით, დარჩათ ჩვენს ქვეყანაში მოედანი სამოქმედოთ და მით "თანდათან წინ წადგეს ბიჯი". მათმა ყალბმა და საფუძველს მოკლებულმა აზრმა, ლტოლვილებამ, დაიმსახურა ყურადღება და თანაგრძნობა იქ, სადაც მათთვის უფრო გამოსადეგია! მხოლოდ მეორე, უკანასკნელი წადილი მათ ვერ შეუსრულებიათ. ისინი ვერ ეღირსებიან, რომ ერმა მათს საზიზღარს და სამარცხვინო მოქმედებას გუნდრუკი უკმიოს! წავიდა, - სულ თუმცა ჯერ კიდევ ვერ წასულა, მაინც თანდათან ქრება - ის მათთვის სანატრელი დრო, როდესაც ჩვენში ვერ არჩევდნენ მტერ-მოყვარეს, როდესაც ქვეყნის ორგული ვაჟბატონების მოქმედებას ბაზარი ჰქონდა! ახლა უბრალო, უვიცი სოფლის გლეხიც ზიზღით იხსენიებს მათ, ხედავს რა მათ მოქმედებას, მათ ანგარებით სავსე საქციელს, რომელიც ნიშანია მისი გრნობა_გონების დაქვეითებისა!
ზემოთ აღწერილი ახალი რჯული ვაჟბატონები - უსუსურნი და უგუნურნი, ნაძირალნი ჩვენის შეფერხებულის ცხოვრებისა, იმის ქადაგებასაც ბედავენ, რომ მეგრელები ქართველები არ არიანო, განცალკევებული ისტორიული ცხოვრებით უცხოვრიათო, რომ მეგრული ქართულს სრულებით არ წააგავსო, სხვა ენა არისო და სხვა და სხვა... მერე, რამ გამოიყვანა ეს ვაჟბატონები პროპაგანდულ ასპარეზზე? ნუთუ საქმის ღრმად გარკვევა_ჩაკვირვებამ, ფაქტების შესწორ_შედარებამ, ძველი ისტორიული ნაშთების კვლევა_ძიებამ, ენის კანონების გამოკვლევამ დაბადა, შექმნა, მათი ვითომდა რწმენა? არა, არა, და ათასჯერ არა! განა მათ გაეგებათ საზოგადოდ, რა არის ისტორია? განა მათ იციან კერძოდ საქართველოს თავგადასავალი? განა მათ იციან ქართული ენა და მისი კანონები? არც ცოდნა, არც გაგება მათ არა აქვთ! არც ერთი მთელი აზრი, არც ერთი ჰუმანური გრძნობა, არც ერთი ცხოვრებაში გამოსადეგი იდეა მათში არ მოიპოვება! მერე და, მკითხავთ, როგორ მოიპოვეს ჯერჯერობით მაინც გამარჯვება ასეთი ფარ_ხმალ_ისრით აღჭურვილ მეომართ? პასუხი რა საჭიროა? თქვენც კარგად იცით, ქარი საიდან ჰქრის!.. თუ ჩვენს ხალხს გულშემატკივარი სადმე მოეძებნება, ამ გარდამქმნელ_გადამგვარებელ მოვლენის მოსასპობად, იმის ძირიანად აღმოსათხრელად უნდა მოქმედებდეს. თუ ჩვენა გყვავს გონებაგანვითარებულნი, ზნეობრივად შეუბღალველნი და ჩაკვირვებულნი მამულის შვილნი, ისინი უნდა გაუმკლავდნენ ამ დამამხობელ ნაკლს და გამოაცალონ ნიადაგი, შეუკრან გზა გავრცელებისა. თუ ჩვენ გყვავს ექიმი, ამ ავადმყოფობას უნდა აღმოუჩინოს წამალი, მას უნდა მოანდომოს თავის ძალ_ღონე. მართლაც, ჩვენდა სასიხარულოდ ახლახან სამოქმედო ასპარეზზე იჩინა თავი ახალმა თაობამ, ახალი მიმართულებით, კეთილი აზრით და იდეებით. მხოლოდ ეს თაობა თავისი უანგარო შრომით გამოსჭვივის აქა იქ ჩვენს უფერულს ცხოვრებაში. მხოლოდ ის არის სწავლა_განათლების საქმეში "ნათელი" და "მარილი" ჩვენის ქვეყნისა. ეს ახალი თაობა აღჭურვილა შეძლებისდაგვარად ყოველის ეროვნულის საუნჯის ცოდნით, მოუმზადებია თავის გულის სიღრმეში ნიადაგი ერის გაჭირვების თანაგრნობისათვის. ამ ახალ მუშაკთა გუნდს უღვივის გულში ერის პატივისცემა, ის სასიხარულოდ ამცდარა გადაბირების გზას, არ დამახინჯებულა, არ მოსპობილა "კავშირი შემაერთი" მათ და ერს შორის. მოქმედების დროს ამ თაობას დიდი ბრძოლა მოელის, დიდს გაჭირვებასაც გამოივლის. ქონებრივი კეთილდღეობაც შეუმცირდება, მაგრამ ის უნდა გამხნევდეს, უსამართლობას შეებრძოლოს, ჰკაფოს ეკლიანი გზა ცხოვრებისა და მით დაიჭიროს დროშა ხელში კეთილდღეობისა და პატიოსნებისა, რადგანაც მისკენ არის ხალხის თანაგრძნობა. და სწორეთ ასეც იქცევა. მისი სიმხნევე_გამრჯელობით ჩვენში დაარსდა და ახლაც არსდება სამრევლო სკოლები, მათ შორის ორკლასიანიც, მაგალითად - ხეთისა, სადაც ორ ახალგაზრდა მუშაკთა თითქმის უსასყიდლო შრომით გლეხ_აზნაურის შვილები სწავლობენ ქართულ_რუსულს, იძენენ სოფლელთათვის გამოსადეგ ცოდნას. სიღარიბისა და უსახსრობის მიუხედავად ამ სკოლაში სწავლა კარგ ნიადაგზეა დაყენებული, რაც ცხადად დაამტკიცა წლიურმა შეგირდთა გამოცდამ. ამისთანა სკოლები ღირსია ჩვენი საზოგადოების თანაგრძნობისა და დახმარებისა, რადგანაც მათში მოღვაწეობა საქველმოქმედო საქმეთ უნდა ჩაეთვალოს მუშაკთ... ახალ მუშაკთა დარიგება_ჩაგონებით იბადება სურვილი სამკითხველოებისა და წიგნთსაცავის დაარსებისა. მათ სურთ ერთადერთი მოსასვენებელი კვირადღე საკვირაო სკოლას მოახმარონ და სოფლის ბიჭებს, რომელთაც არა აქვთ სახსარი სკოლაში სწავლისა, ან და სკოლაში იმყოფებიან, მაგრამ არ იციან ქართული, შეასწავლონ ქართული წერა_კითხვა... და მომავალშიაც ბევრს უნდა მოელოდეთ ამ თაობისაგან, რადგანაც საზოგადო უანგარო, პატიოსანი და აზრიანი შრომა ნაყოფს გამოიღებს, ერს წინ წაწევს. ვუსურვებთ ამ ახალ თაობას და მის წადილს გამარჯვებას, ძლევამოსილად გამოსვლას ბრძოლის მოედნიდან!!! ავტორი: აპო ხეთელი * წყარო: სალიტერატურო და სამეცნიერო ნახატებიანი გაზეთი "კვალი" – 1894 წლის 14 აგვისტო. 167 2-ს მოსწონს
|