ძველ ეგვიპტეს სამართლიანად უწოდებენ ცივილიზაციის აკვანს. ეს არის საიდუმლოებით სავსე ქვეყანა, რომელმაც არაერთხელ გააოცა მეცნიერები და მუდმივი არქეოლოგიური აღმოჩენები მხოლოდ ამ კულტურისადმი ინტერესს დღემდე ინარჩუნებს. მაშ, რას მოიცავს ძველი ეგვიპტის ისტორია?

1. კოსმეტიკა ძველ ეგვიპტეში

ძველ ეგვიპტეში კოსმეტიკას დეკორაციად არ იყენებდნენ. მისი თავდაპირველი ფუნქცია იყო კანის დაცვა მზის პირდაპირი სხივებისგან.
თავდაპირველად მხოლოდ ქურუმებმა იცოდნენ კოსმეტიკის შექმნის საიდუმლო. ეს ქმედება დაკავშირებული იყო ღვთაებრივ რიტუალთან. გაწმენდა, კანის დამუშავება ზეთებითა და მალამოებით, ფერთა თერაპიაც კი - ეს ყველაფერი იმდროინდელ კოსმეტიკას დაედო საფუძვლად.
საინტერესოა, რომ მაკიაჟს იყენებდნენ არა მხოლოდ ქალები, არამედ მამაკაცებიც. სახისა და სხეულის მოხატვის გატაცება იმდენად დიდი იყო, რომ წმინდა ცხოველებსაც კი, როგორიცაა ნიანგები, კობრები, ხარები ან კატები, თვალებზე ისრები ჰქონდათ დახატული.

2. ეგვიპტელების გარეგნობა

სოციალური კიბის თავზე მყოფი ეგვიპტელები თმას მთლიანად იპარსავდნენ. რაც არ უნდა უცნაურად ჟღერდეს, ეს ზომები აუცილებელი იყო, რადგან ასეთ ცხელ კლიმატში რწყილები და ტილები ადვილად გამოჩნდებოდნენ. თმა შეცვალა პარიკებმა, რომელთა ტარება ყოველდღე უწევდათ.
მოსახლეობის დაბალ ფენებს, ბუნებრივია, ამის უფლება არ ჰქონდათ, ამიტომ მათ გრძელი თმა უნდა შეეკრათ. ბავშვთა ვარცხნილობაც ძალიან უჩვეულოდ გამოიყურებოდა: 12 წლამდე ბავშვებს თმა მთლიანად გადაპარსული ჰქონდათ და შუბლზე მხოლოდ წინამო იყო დატოვებული.
რაც შეეხება ტანსაცმელს, ქალები გრძელ კაბებს იცვამდნენ, მამაკაცებს კი მხოლოდ ქვედაბოლოები ეცვათ. ამინდი იმდენად თბილი იყო, რომ ბავშვები სრულიად შიშველები დადიოდნენ. ტანსაცმლის გარდა ეგვიპტელები სხვადასხვა სამკაულსაც ატარებდნენ. სწორედ მათგან მოვიდა ჩვენთან საქორწინო ბეჭდების ბეჭდის თითზე ტარების ტრადიცია, ვინაიდან თითზე გავლილი ვენა ეგვიპტელებს პირდაპირ გულთან მიმავალად მიაჩნდათ.

3. მონები და პირამიდები

ის ფაქტი, რომ პირამიდების მშენებლობაში მონები მონაწილეობდნენ, ჩვეულებრივი მითია, რომელიც უარყვეს მას შემდეგ, რაც გიზას პირამიდის მახლობლად დამარხული მუშების ნაშთები იპოვეს. მეცნიერებისა და არქეოლოგების აზრით, მშენებლობა აწარმოეს თავისუფალმა ეგვიპტელებმა, რომლებიც აშკარად მუდმივად მუშაობდნენ ფარაონისთვის.
მათ უტარდებოდათ მაღალი ხარისხის სამედიცინო დახმარება, სამუშაოს დროს მიღებულ დაზიანებებსა და მოტეხილობებს ზედმიწევნით მკურნალობდნენ. მშენებლების მიერ დატოვებული წარწერები ძირითადად იმაზე მეტყველებს, რომ ისინი ამაყობდნენ ამ დიდ წამოწყებაში მონაწილეობით. ძველი სამეფოს ეპოქაში, დიდი პირამიდების მშენებლობის დროს, ყველა ეგვიპტელის ცხოვრება ემორჩილებოდა ერთ მიზანს - მათი მმართველისთვის ახალი ღირსეული პირამიდის მშენებლობას. მონებს ასეთი პატივი არასოდეს ჰქონიათ.


4. სფინქსის ქანდაკება

დიდი სფინქსი არის უძველესი ქანდაკება, რომელიც დღემდეა შემორჩენილი. კოლოსალური სფინქსის ფორმის მონოლითური კირქვის კლდიდან გამოკვეთილი, თითქოს ყოველგვარ უბედურებას უძლებდა. და მისმა პორტრეტულმა მსგავსებამ ფარაონ ხაფრესთან, რომლის პირამიდა ახლოს მდებარეობს, მას ხელშეუხებელი და ნაწილობრივ ღვთაებრივი გახადა.
თუმცა, ახლა ჩვენ მხოლოდ შეგვიძლია დავაკვირდეთ უცხვირო ქანდაკებას, რომლის ტრაგედია საიდუმლოების ფარდის ქვეშ იმალება. 1737 წლით დათარიღებული სფინქსის სურათი უკვე სამწუხარო დანაკარგს გვაჩვენებს.


5. ანტიბიოტიკები ძველ ეგვიპტეში

ანტიბიოტიკები მხოლოდ მე-20 საუკუნეში დაიბადა, მაგრამ ვინ იცოდა, რომ მათი სამკურნალო თვისებები გაცილებით ადრე იყო ცნობილი.
ძველ ეგვიპტეში ტრადიციული მედიცინა ინფექციური დაავადებების სამკურნალოდ იყენებდა დაბინძურებულ საკვებს (ობიანი პური) ან უბრალოდ დაფქული ნიადაგი. აღმომჩენებად სწორედ ეგვიპტელები უნდა მივიჩნიოთ, რადგან მკურნალობის ამ, თუმცა უჩვეულო მეთოდის შესახებ მათ 4 ათასი წლის წინ გამოიცნეს.

6. მითები კლეოპატრას შესახებ

თანამედროვე სამყაროში კლეოპატრა აღიქმება, როგორც მშვენიერი, მაცდური ქალი, რომლის სილამაზეს საუკუნეების მანძილზე აქებდნენ. თუმცა, თუ გადავხედავთ ეგვიპტის უკანასკნელი ფარაონის, კლეოპატრა VII-ის გამოსახულ რომაულ მონეტებს, დავინახავთ, რომ ამ ქალს სახის საკმაოდ მამაკაცური ნაკვთები ჰქონდა: გამოწეული ნიკაპი, გრძელი ცხვირი, თხელი ტუჩები... ამას ძნელად შეიძლება ეწოდოს სილამაზის იდეალი. მაგრამ, მეორე მხრივ, ამან ხელი არ შეუშალა ორი მმართველის შეცდენაში.

7. ძველი ეგვიპტის იეროგლიფები

ძველი ეგვიპტის იეროგლიფები არის ფერწერული დამწერლობა, რომელიც დამატებულია ფონეტიკური ნიშნებით. მათ იყენებდნენ 3500 წლის განმავლობაში, დაწყებული ჩვენს წელთაღრიცხვამდე IV და III ათასწლეულების მიჯნაზე. ადრეული წარწერები ითვლებოდა ფარაონ ნარმერის პალიტრაზე არსებულ სიმბოლოებად. მაგრამ, 1998 წელს, არქეოლოგთა გერმანელმა ჯგუფმა აღმოაჩინა კიდევ უფრო უძველესი ჩანაწერები პროტო-იეროგლიფებში (დათარიღებული ძვ. წ. 33-ე საუკუნით) თიხის ფირფიტებზე პრედინასტიური მმართველის საფლავზე ქალაქ აბჯუში.
იეროგლიფები ჩვეულებრივ ქვაზე იყო ამოკვეთილი. ისინი ხშირად ფარავდნენ მრავალი ეგვიპტური საძვისა და სასახლის კედელს. მაგრამ, როგორც გაირკვა, თავად პირამიდებში თითქმის არ არის. სხვა მითი ამბობს, რომ იეროგლიფები წყევლისა და შელოცვების ენაა, ფაქტობრივად, ისინი ძირითადად ისტორიულ მოვლენებს აღწერდნენ.
საკითხი, ეკუთვნით თუ არა იეროგლიფები მთლიანად ეგვიპტელებს, საიდუმლოდ რჩება, მაგრამ ის იყო ეგვიპტელი, უფრო ზუსტად, ფარაონ ხაფრეს ვაჟი, ვინც მოიფიქრა ასეთი სახის პირველი ანდერძის შექმნა. რომელიც მან დაწერა სიკვდილამდე ძვ. წ. 2601 წელს.


8. ფარაონების მსახურები და მებრძოლები

ფარაონებს შეეძლოთ თავიანთი მეომრებისა და მსახურების გამოყენება სხვადასხვა გზით. ასე რომ, იმისთვის, რომ ბუზებს არ შეეწუხებინათ ფარაონ პეპი II, მის მახლობლად ყოველთვის იყო რამდენიმე მონა მსახური, რომლებიც აშორებდნენ ყველგან არსებულ მწერებს. მონებს უბრალოდ თაფლით ფარავდნენ, რაც მათ ცოცხალ, გემრიელ სატყუარად აქცევდა.
ძველ ეგვიპტეში ჯარისკაცები ასრულებდნენ არა მხოლოდ დამცველის როლს, არამედ ასრულებდნენ პოლიციელების უშუალო მოვალეობებს, როდესაც ფარაონი გარდაიცვლებოდა, მსახურებს და მეომრებს მასთსნ ერთად კრძალავდნენ, რათა შემდეგ ცხოვრებაშიც ემსახურათ მისთვის. მაგრამ სინამდვილეში, ამ დროს არავის კლავდნენ, მით უმეტეს, ცოცხლად არ მარხავდნენ. სიკვდილის შემდეგ ფარაონი თავისი გარემოცვის ქანდაკებებთან ერთად “მოგზაურობდა".

9. მუმიფიკაცია

ძველი ეგვიპტის ცივილიზაცია არ ადიდებდა სიკვდილის კულტს, არამედ პირიქით. სწორედ ცხედრის შენარჩუნების სურვილის წყალობით დაიბადა რთული დაკრძალვის რიტუალი, რომელმაც ეგვიპტური კულტურის წარმომადგენლები დღემდე მოიტოვეს. გარდაცვლილის მუმიფიცირება ამ რიტუალის მთავარი ნაწილი იყო.
მუმიფიკაციის ღირებულება გარდაცვლილის თავადაზნაურობამ და სიმდიდრემ განსაზღვრა. საინტერესოა, რომ ამ პროცესისთვის გამოყოფილი დრო შეიძლება 70 დღეც ყოფილიყო. პირველი ნაბიჯი იყო შიგნეულობის ამოღება ლპობის პროცესის შესანელებლად. ტვინი ცხვირიდან წვრილი და პატარა კაუჭებით ამოჰყავდათ. გაწმენდილი და შეფუთული ორგანოები ინახებოდა სპეციალურ ურნებში, რომლებიც მუმიასთან ერთად სამარხში თავსდებოდა. ძველი ეგვიპტელები მხოლოდ გულს არ ეხებოდნენ, რადგან მათ მტკიცედ სჯეროდათ, რომ იქ ინახებოდა ადამიანის სული, რომელიც სხეულისგან არ იყო განცალკევებული. შემდეგ, სოდის ნაჭრების დახმარებით, ცხიმს და წყალს იღებდნენ გარდაცვლილიდან ბოლოს კი საკმეველში გაჟღენთილი სხეული თეთრეულის სახვევებში იყო გახვეული, ზეთებითა და ფისით დამუშავებული. მიცვალებულთა დასაცავად სახვევებს შორის ამულეტებს ათავსებდნენ. წარწერები მათზე იყო ჯადოსნური ფორმულები. მაგალითად: „სიკვდილმა თავისი ფრთებით გაანადგუროს ის, ვინც ფარაონის სიმშვიდეს არღვევს“.


10. მედიცინა ძველ ეგვიპტეში

მუმიებს, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ბევრი რამის თქმა შეეძლოთ თანამედროვე მეცნიერებს, მაგრამ ვინ იფიქრებდა, რომ ძველ დროში მედიცინა ისეთ დონეს მიაღწია, რომ ეგვიპტელ ქირურგებს შეეძლოთ... თავების გადანერგვა! უძველესი ექიმები, რომლებიც ცხოვრობდნენ 4000 წლის წინ, იპოვეს გზა, რათა შეეჩერებინათ უცხო ქსოვილის უარყოფა.
ყველაზე კარგად შემონახული მუმიები მოწმობენ გულის შემოვლითი ქირურგიის, ორგანოების გადანერგვის, თუნდაც პლასტიკური ქირურგიის შესახებ, მათ შორის სქესის შეცვლაზე. არსებობს ვარაუდები, რომ ძველმა ქირურგებმა გადანერგეს კიდურები და ასევე გაზარდეს ტვინის ზომა. ასეთი ოპერაციები ხელმისაწვდომი იყო მხოლოდ ფარაონებისა და მდიდარი ეგვიპტელებისთვის. სამწუხაროდ, ეს ცოდნა მთლიანად მივიწყდა ან განადგურდა ალექსანდრე მაკედონელის მიერ ეგვიპტის დაპყრობის შემდეგ ძვ.წ. 332 წელს.
უძველესი ხელნაწერები მიუთითებენ, რომ ეგვიპტელები თავდაპირველად ცხოვრობდნენ ეთიოპიის (ნუბიის) ტერიტორიებზე. ბერძენი ისტორიკოსი დიოდორუს სიკულუსი ახსენებდა მათ კოლონისტებად, რომელთა ლიდერი იყო დიდი ოსირისი. ეს ფაქტები შეიძლება მიუთითებდეს, რომ ეგვიპტელებმა, რომლებიც აღმოცენდნენ აფრიკის ტერიტორიიდან, პირველი ადამიანის საგვარეულო სახლიდან, სხვებზე მეტი იცოდნენ და ვინ იცის, რა საიდუმლოებები წაიღო მათთან ამ ცივილიზაციამ...