როგორ დააარსეს ყოფილმა მონებმა მსოფლიოში ყველაზე თავისუფალი ქვეყანა და გახდნენ... მონათმფლობელები
ლიბერია არის პატარა და ძალიან ღარიბი ქვეყანა დასავლეთ აფრიკაში. მიუხედავად ამისა, მას აქვს საკმაოდ საინტერესო, თუმცა სევდიანი ისტორია. ლიბერია არის იმ ხალხის ქვეყანა, რომლებსაც სურდათ დამოუკიდებლობა და ამით გახდნენ მჩაგვრელები.
ლიბერიის რესპუბლიკა არის სახელმწიფო, რომელიც არც ერთი დღით არ ყოფილა ვინმეს კოლონია. ბნელი კონტინენტის უმეტესი ქვეყნებისგან განსხვავებით, ის დააარსეს საუკეთესო ზრახვების მქონე თავისუფალმა ადამიანებმა. მაგრამ ამან ხელი არ შეუშალა ლიბერიას, უმოკლეს დროში დაეფარა სირცხვილი, რომელიც სამუდამოდ დარჩება ისტორიაში.
"დაბრუნება აფრიკაში"
1820 წელს შეერთებული შტატების ჩრდილოეთ შტატებში მონობა გაუქმდა. ასიათასობით შავკანიანმა მონამ მიიღო სასურველი თავისუფლება და დაიწყო ფიქრი, როგორ გამოეყენებინა იგი. ამ დროს ქვეყანაში პოპულარობას იძენდა მოძრაობა Back to Africa. მისმა მომხრეებმა მოუწოდეს ხალხს დაეტოვებინათ ამერიკა და დაბრუნებულიყვნენ წინაპრების სამშობლოში. იქ ყოფილი მონები გეგმავდნენ საყოველთაო თანასწორობისა და ბედნიერების თავისუფალი სახელმწიფოს აშენებას, რომელიც დაფუძნებული იქნებოდა ქრისტიანულ მორალსა და შემწყნარებლობაზე.
მოძრაობას მხარს უჭერდნენ აფრო-ამერიკელი და ადვენტისტური ეკლესიები, ასევე მრავალი სენატორი. მთავრობას სჯეროდა, რომ აშშ-ს მხარდაჭერით აშენებული ყოფილი მონების სახელმწიფო შეიძლება სასარგებლო ყოფილიყო. უპირველეს ყოვლისა, ეს იყო შესანიშნავი პლაცდარმი აფრიკაში გავლენის გაფართოებისთვის, როგორც სამრეწველო, ასევე სამხედრო. და მეორეც, ამ გზით ამერიკა მოიშორებდა ადამიანების უზარმაზარ რაოდენობას, რომლებმაც არც იცოდნენ რა უნდა ეკეთებინათ. ბნელ კონტინენტზე რაიმეს მშენებლობის დასაწყებად საჭირო იყო საფრანგეთისა და დიდი ბრიტანეთის თანხმობის უზრუნველყოფა. ამ ორმა ძალამ აფრიკა ერთმანეთში გაიყო და იქ უდიდეს კოლონიებს ფლობდა. აშშ-ის სახელმწიფო მდივანი მოლაპარაკებებისთვის ევროპაში გაემგზავრა და პარიზის და ლონდონის თანხმობა მიიღო. ახალი სახელმწიფოსთვის ადგილი გამოიყო აფრიკის დასავლეთ სანაპიროზე.
ლიბერიის რუკა 1830 წ.
მაგრამ, როგორც ხშირად ხდება, იდეა იმაზე მეტი გამოხმაურებაიყო, ვიდრე რეალურად ჰქონდათ. იმ უამრავი ადამიანიდან, ვისაც სურდა თავის ფესვებთან დაბრუნება, 10 ათასი ძლივს მოაგროვეს საზღვარგარეთ გადასასვლელად. მიუხედავად შეერთებული შტატების სიძულვილისა, რომელმაც ძლივს გააუქმა მონური სისტემა, ყოფილ მონებს არ სურდათ ამერიკის დატოვება, რომელიც მათთვის საკმაოდ კომფორტული იყო საცხოვრებლად. ეს გასაკვირი არ არის, რადგან თითქმის ყველა ეს ადამიანი დაიბადა ახალ სამყაროში. ისინი, საუკეთესო შემთხვევაში, მათი შვილიშვილები იყვნენ, ვინც ოდესღაც ძალით წაიყვანეს საზღვარგარეთ.
მაგრამ ისინი, ვინც წასვლა გადაწყვიტეს, მტკიცედ იდგნენ. ამერიკის მთავრობის მხარდაჭერით ისინი 1822 წელს აფრიკის სანაპიროზე ჩავიდნენ და იქ დასახლება დაიწყეს. ჯერ დაარსდა დედაქალაქი, სახელად ქრისტოპოლისი. მოგვიანებით მას ეწოდა მონროვია, აშშ-ის მეხუთე პრეზიდენტის, ჯეიმს მონროს პატივსაცემად. ამრიგად, ეს ქალაქი გახდა მსოფლიოში მეორე დედაქალაქი ვაშინგტონის შემდეგ, რომელსაც ამერიკელი ლიდერის სახელი ეწოდა. ახალი ქვეყნის დროშაც კი ამერიკულის მსგავსი იყო, მაგრამ ერთი ვარსკვლავით.
დევნილებმა დაიწყეს სახლების, ეკლესიების, ფერმებისა და სახელოსნოების მშენებლობა. შეერთებული შტატების ხელისუფლება მათ ყველაფერში დაეხმარა, სიტყვითაც და საქმითაც. მთავრობამ არ დაზოგა, გულუხვად დააჯილდოვა ახალი სახელმწიფო ცივილიზაციის უპირატესობებით. ქვეყანა განვითარდა და 1824 წელს მიიღო საამაყო სახელი ლიბერია. ის ლათინური liber-დან მოდის - „თავისუფალი, დამოუკიდებელი“. ზოგადად, თავისუფლება მტკივნეული თემა იყო ყოფილი მონებისთვის, რომელთაგან ზოგიერთი მე-17 საუკუნეში მიჯაჭვულთა შთამომავლები იყვნენ. რა იცოდა ამ ხალხმა თავისუფლების შესახებ? რეალურად არაფერი. მათ სჯეროდათ, რომ იყო თავისუფალი ნიშნავს აკეთო ყველაფერი ის, რაც გინდა და არავინ დაინდო... ძალიან მალე „თანასწორობისა და ძმობის“ ახალი საზოგადოება დაიყო არისტოკრატებად და უბრალოებად. ისინი, ვინც უფრო სწრაფად და უფრო ახლოს იყვნენ შეღავათებთან, მოიპარეს დახმარება შეერთებული შტატებიდან სინდისის ქენჯნის გარეშე. ეს ხალხი გახდა ახალი ელიტა, მშიერი ხალხის ბრბოში.
ახალი მონების მფლობელები
მიწები, რომლებიც დასახლებულებმა მემკვიდრეობით მიიღეს, მდიდარი იყო ბრილიანტებით. წვიმის შემდეგ მაღაროები და კარიერები სოკოსავით გამოჩნდა. ლიბერიასაც ჰყავდა თავისი მემამულეები. ზოგმა მოახერხა საუკეთესო მიწის ნაკვეთების ხელში ჩაგდება, მაგრამ არა იმისთვის, რომ საკუთარი ხელით დაემუშავებინა. დიდ ფართობებზე გაჩნდა კაკაოს პლანტაციები, რომლებსაც სჭირდებოდათ კვალიფიციური და იაფი მუშახელი. დიახ, ამ პლანტაციებიდან მიღებული ნედლეული იგზავნებოდა აშშ-ს შოკოლადის ქარხნებში.
ნაკლებად იღბლიანებმა დაიწყეს მუშაობა ალმასის მაღაროებსა და პლანტაციებში. ისინი, ვინც მიიღეს მიწის ნაკვეთები მარილიან ჭაობებზე, იძულებულნი იყვნენ ემუშავათ თანამემამულეებთან. მათ ბევრს არც უხდიდნენ და ისე ექცეოდნენ, როგორც რაიმე ნივთს, ან საკუთრებას. მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო ყველაფერი. შემდეგ კი ლიბერიის ისტორიაში ყველაზე სამარცხვინო ფურცელი დაიწყო. დევნილებმა დაიწყეს დარბევის ორგანიზება ადგილობრივ მოსახლეობაზე. ბორკილები დაადეს, პლანტაციებსა და მაღაროებში მიიყვანეს და მონები გახადეს. უბედური ხალხი არასრულფასოვანი იყო, ხშირად ტანსაცმელი არ ჰქონდათ და დღეში 14-16 საათს მუშაობდნენ. მათ მუდმივად სცემდნენ და ზოგჯერ საჯაროდ სიკვდილით სჯიდნენ, როგორც დაშინების ფორმა. თითქოს დაცინვით ლიბერიამ შეინარჩუნა საამაყო სახელი და ითვლებოდა რესპუბლიკად!
სამწუხაროდ, დროთა განმავლობაში ლიბერიაში ცოტა რამ შეიცვალა. მთელი თავისი ისტორიის მანძილზე ის იყო სიღარიბის, უთანასწორობის, მწუხარების და ტანჯვის ქვეყანა. კოშმარის აპოთეოზი იყო ორი ცნობილი ნაძირალას - სამუელ დოისა და მისი მემკვიდრე ჩარლზ ტეილორის მეფობის ხანა . ეს ორი ადამიანი 1980 წლიდან 2006 წლამდე დაუსჯელად ძარცვავდნენ და კლავდნენ ქვეყნის მოსახლეობას.
