მითი მედუზა გორგონას შესახებ თავისი შინაარსით ამოუწურავია. ეს მონსტრი კოშმარებში ესიზმრებოდა ძველ ბერძნულ მითებზე აღზრდილი ბავშვების ერთზე მეტ თაობას. ვინ იყო სინამდვილეში ეს საშინელი მონსტრი და შესაძლებელია თუ არა წარმოვიდგინოთ, რომ ბოროტებას შეუძლია სიკეთის დაბადება და რომ სილამაზე ისჯება?

ბოროტი ურჩხულის წარმოშობის მითი


მედუზა გორგონა ყოველთვის არ ყოფილა მონსტრი. უფრო ზუსტად - “მედუსა" (ძველი ბერძნულიდან - "მფარველი, ბედია"). ძველი ბერძნული მითოლოგიის ლეგენდის თანახმად, მედუზა იყო ყველაზე ლამაზი სამ დას შორის - ზღვის ქალწულებიდან, რომელთა მშობლები იყვნენ მშფოთვარე ზღვისა და უფსკრულის ღმერთები. ლამაზმა გოგონამ ოქროსფერი გრძელი კულულებით აღაფრთოვანა მამაკაცები და შურით აავსო ქალები.
თავად ზღვის ღმერთი პოსეიდონი მოხიბლული იყო მისით. მედუზა ცდილობდა მისგან დამალვას და მიიმალა ათენას ტაძარში, მაგრამ ზღვების მზაკვარმა მბრძანებელმა მიაგნო მას და ძალით დაეუფლა.

ქალღმერთი ათენა, რომელსაც მისი ზიზღი ჰქონდა, საშინლად გაბრაზდა და მზეთუნახავი სქელი ქერცლებით დაფარულ ურჩხულად აქცია. უძველესი მითის ერთ-ერთი ვერსიით, მისი სახე გახდა „ფართო და მომრგვალო, როგორც ლომის სახე, ფართო, გაყინული თვალებით, სქელი თმით, ათასობით გველით, ხარის ყურებით, ფართე პირით და ეშვებით, ენა კი ნიკაპზე გადმოგდებული ჰქონდა.
არსებობს კიდევ ერთი ვერსია, რომ გორგონის სახე იყო ქალის, გრძელი ყვითელი კბილებით, საშინელი თვალებით, რომლებსაც შეეძლოთ ყველას მოკვლა მხოლოდ ერთი შეხედვით, თმის ნაცვლად კი თავზე შხამიანი გველები ეზრდებოდა.
მედუზას დები, რომლებმაც გადაწყვიტეს მისი ბედის გაზიარება, ასევე გორგონებად გადაიქცნენ. ხოლო სხვა ვერსიით, თავად ათენამ გადააქცია ისინი ურჩხულებად. მაგრამ მედუზასგან განსხვავებით, მისი დები უკვდავები იყვნენ. ხალხისგან დამალვის სურვილით „დედამიწის ბოლოში“ წავიდნენ და ოკეანეში დაკარგული კუნძული მათი სამყოფელი გახდა.
ხალხში ვრცელდებოდა ისტორიები სასტიკ და სისხლისმსმელ გორგონებზე და ლეგენდები, რომ ვინც მედუზას თავის ხელში ჩაგდებას შეძლებდა, მიიღებდა "შიშის მბრძანებლის" ტიტულს. ქალღმერთმა ათენამ, რომელმაც არ აპატია მედუზას მისი არამიწიერი სილამაზე, შთააგონა პერსევსი, დანაესა და ზევსის ვაჟი მისი დაჭერისკენ. მას მხოლოდ ერთი სიტყვის თქმა მოუწია და პერსევსმა დაუფიქრებლად განაცხადა, რომ მას შეეძლო ყველაფრის მოპოვება, თუ საჭირო იყო, მაშინ მედუზა გორგონას თავსაც მიიღებდა.

ათენამ გადასცა მპერსევსს ბრწყინვალე ფარი, ხოლო მჭევრმეტყველების ღმერთმა ჰერმესმა გადასცა მტკიცე ნამგალი, რომელსაც შეეძლო მედუზას თავი მოეჭრა. გზად პერსევსმა მოიპოვა ფრთიანი სანდლები, უხილავი ჩაფხუტი და ჯადოსნური ჩანთა. ასე შეიარაღებულმა მან თავი მოჰკვეთა მძინარე მედუზას, იხედებოდა ბრწყინვალე ფარის ანარეკლში, რათა პირდაპირ მზერას არ გადაჰყროდა და არ გაქვავებულიყო.

შემდეგ, როცა თასი ჩანთაში დამალა, პერსევსი გააფთრებული გორგონის დებს უხილავი ჩაფხუტით დაემალა. მედუზას დაღვრილი სისხლიდან დაიბადნენ მისი შვილები - გიგანტი ქრისაორი და ცნობილი ფრთიანი თოვლივით თეთრი ცხენი პეგასუსი, მუზების საყვარელი და პოეტების მფარველი, ისინი გახდნენ პოსეიდონთან კავშირის ნაყოფი. ზღვებისა და ოკეანეების წყლებში მოხვედრილი მედუზას სისხლის წვეთები მარჯნები გახდა, ხოლო ლიბიის მიწებზე დაცემული წვეთები შხამიან გველებად და ჰიდრებად იქცა.
სახლისკენ მიმავალმა მამაცმა პერსევსმა, გორგონის მოკვეთილი თავი საშინელ იარაღად გამოიყენა, მრავალი გმირობა ჩაიდინა. მან გადაარჩინა ანდრომედა, გადაარჩინა დედა პოლიდექტესისგან იმით, რომ ის და მისი ყველა მიმდევარი ქვის ქანდაკებად აქცია.

საბოლოოდ, პერსევსმა ათენას გადასცა მედუზას მოკვეთილი თავი, რომელიც მან მიამაგრა ლეგენდარულ ფარზე - ეგიდაზე, "გორგონიონი". თავად ქალღმერთს უწოდეს არა მხოლოდ "გორგონას მკვლელი", არამედ "გორგოპა" - საშინელი მზერის ქალღმერთი.
ეს არის მედუზა გორგონას შესახებ ყველაზე გავრცელებული ლეგენდა, ქალი, რომელიც უსამართლოდ დაისაჯა სილამაზისთვის.

სხვადასხვა დროს ბევრი მხატვარი, მოქანდაკე, პოეტი შთაგონებული იყო ძველი ბერძნული მითებით და თავიანთ ნამუშევრებში ასახეს ეს ორაზროვანი სურათი.

ნახატი „მედუზა გორგონას თავი“ არის იტალიელი მხატვრის მიქელანჯელო კარავაჯოს ნამუშევარი, რომელიც კარდინალ ფრანჩესკო დელ მონტეს დაკვეთით გადაეცა საჩუქრად ფერდინანდ I-ს, ტოსკანის დიდ ჰერცოგს.

მედუზას თავი, როგორც მფარველის და მმარველის სიმბოლო

ძველ საბერძნეთში, გორგონიონი, რომელიც ასახავს მედუზას თავს, გახდა პოპულარული თილისმანი, რომელიც შექმნილია ბოროტებისგან დასაცავად, ხოლო მარჯნის მძივები დამცავი ამულეტის ფუნქციას ასრულებდნენ.

საუკუნეების განმავლობაში შეწყვიტეს მედუზას ურჩხულად გამოსახვა და მისი გამოსახულება კეთილ ქალღმერთთან ასოცირდება. გორგონიონი იქცა ჩვეულებრივ დეკორატიულ ელემენტად, რომელიც ამშვენებს მრავალ არქიტექტურულ ძეგლს, მათ ქმნიდნენ ანტიკურ და შუა საუკუნეებში.
ამ არტეფაქტმა დაიწყო მფლობელების დაცვა სხვადასხვა უბედურებისგან და სხვა გაჭირვებისგან. დღესდღეობით, გორგონეონი არის ვერსაჩეს სახლის ემბლემა და წარმოდგენილია კუნძულ სიცილიის ოფიციალურ ჰერალდიკურ სიმბოლოში. გორგონიონის თანამედროვე ვერსია უფრო თავშეკავებული და მშვიდია - გველებს ხორბალი ცვლის, რაც კუნძულის ნაყოფიერებას აჩვენებს.
აღსანიშნავია ვერსაჩეს პროდუქტებიც, რომლებზეც მრავლადაა გამოსახული მედუზას თავი, რომელიც იცავს თავის მფლობელს ავი თვალისგან.