ალკოჰოლური და გაზიანი სასმელების, ცხიმიანი, მჟავე, ცხარე ან დიდი რაოდენობის საკვების მიღების შემდეგ, ალბათ, არაერთხელ განგიცდიათ გულძმარვა ან რაიმე ტიპის უსიამოვნო შეგრძნება კუჭის არეში. ეს გასტროეზოფაგური რეფლუქსის ნიშნებია, რომელიც უმეტესად უვნებელი და დროებითია, თუმცა არა ყოველთვის. როდესაც რეფლუქსის ხშირი და ინტენსიურია მას სასუნთქი გზების საკმაოდ სერიოზული პრობლემების გამოწვევა შეუძლია.

მაინც რა არის გასტროეზოფაგური რეფლუქსი, როდის გვმართებს განსაკუთრებული ყურადღება მისი ნიშნების მიმართ და როგორია მისი მკურნალობის პროცესი? — აღნიშნული დაავადების შესახებ თოდუას კლინიკის გასტროენტეროლოგი სულიკო ბილისეიშვილი საუბრობს.

რა არის გასტროეზოფაგური რეფლუქსი და რამდენად გავრცელებულია ის?

გასტროეზოფაგურ რეფლუქსურ დაავადებას (Gastroesophageal reflux disease (GERD)) ახასიათებს კუჭის შიგთავსის პერიოდული რეგურგიტაცია, ანუ უკუამოდინება საყლაპავსა და პირის ღრუში. ის ქრონიკული დაავადებაა და ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული პრობლემაა მსოფლიო მასშტაბით. ამერიკული და ევროპული სტატისტიკით, გასტროეზოფაგური რეფლუქსი მოსახლეობის დაახლოებით 20-30% აწუხებს. ზუსტი სტატისტიკა საქართველოში ჯერჯერობით არ არის წარმოებული, მაგრამ პირადი გამოცდილებით შემიძლია ვთქვა, რომ ჩვენთანაც დაახლოებით იგივე მაჩვენებელია.

რა იწვევს დაავადებას, რა არის მისი მაპროვოცირებელი ფაქტორები?

GERD გამოწვეულია საყლაპავის ქვედა სფინქტერის არასრულფასოვანი ფუნქციონირებით, ანუ მისი გარდამავალი, ხშირი რელაქსაციით, რა დროსაც კუჭის შიგთავსი ამოედინება უკან საყლაპავის მიმართულებით. რეფლუქსური დაავადების თითქმის ნახევარი ასოცირებულია დიაფრაგმის საყლაპავი მილის თიაქართან. GERD-ის რისკ-ფაქტორებს ასევე მიეკუთვნება თამბაქო, ალკოჰოლისა და კოფეინის მოხმარება, სტრესი, სიმსუქნე, ორსულობა, ჩატარებული ოპერაციები კუჭზე და ა.შ.

რეფლუქსური დაავადება საკმაოდ გავრცელებულია როგორც ახალგაზრდა, ისე ასაკოვან პოპულაციაში, მაგრამ საერთო სტატისტიკური მონაცემები მიუთითებს, რომ ასაკის მატებასთან ერთად გასტროეზოფაგური რეფლუქსური დაავადების ჩივილებიც მატულობს.

რა კლინიკური ნიშნებით ვლინდება გასტროეზოფაგური რეფლუქსი?

გასტროეზოფაგური რეფლუქსის მთავარი სიმპტომია გულძმარვა, წვის შეგრძნება მკერდის ძვლის უკან, რეგურგიტაცია ანუ კუჭის შიგთავსის უკუამოდინება საყლაპავსა და პირის ღრუში, დისკომფორტი ყლაპვის დროს, გულისრევა. ასევე, არცთუ ისე იშვიათად შესაძლოა გამოვლინდეს ისეთი სიმპტომებით, როგორებიცაა დისკომფორტი და ტკივილი მკერდში, მშრალი ხველა (განსაკუთრებით ღამის საათებში), ბრონქოსპაზმი, ხმის შეცვლა და ხმის დაკარგვა, დენტალური ეროზიები და სხვა.

რა გართულებები შეიძლება მოჰყვეს დაავადებას? როდის ხდება ის სახიფათო?

ნიშნები, რომლებიც მიეკუთვნება სახიფათო ე.წ Red flag სიმპტომებს გახლავთ ყლაპვის გაძნელება (დისფაგია), ტკივილი ყლაპვის დროს (ოდინოფაგია), სისხლიანი ღებინება, შავი ფერის განავალი (მელენა), უმიზეზოდ წონაში კლება და სხვა.

გასტროეზოფაგური რეფლუქსური დაავადების ყველაზე ხშირ გართულებას წარმოადგენს რეფლუქს ეზოფაგიტი ანუ საყლაპავი მილის ანთება, ეროზიები, საყლაპავის წყლულები. ყველაზე საყურადღებო გართულებაა ბარეტის საყლაპავის განვითარება, რომელიც თავის მხრივ საყლაპავის ონკოლოგიური დაავადებების გაზრდილ რისკთან ასოცირდება.

ასევე, შესაძლოა გამოვლინდეს არასაყლაპავისეული გართულებებიც, როგორებიცაა ქრონიკული ბრონქიტი, ასპირაციული პნევმონია, რკინადეფიციტური ანემია, ლარინგიტი, ფარინგიტი და ა.შ.

როგორ ხდება დაავადების დიაგნოსტიკა?

GERD-ის დიაგნოზის დასმა, ძირითადად, პაციენტის ანამნეზური მონაცემების საფუძველზე ხდება. ასევე შესაძლებელია მივმართოთ ისეთ გამოკვლევებს, როგორებიცაა ეზოფაგოგასტროდუოდენოსკოპია და რენტგენოსკოპიული გამოკვლევა ბარიუმის ფაფის კონტრასტირებით.

როგორია გასტროსტროეზოფაგური რეფლუქსის მკურნალობა?

რეფლუქსური დაავადების მენეჯმენტი მოიცავს როგორც ფარმაკოლოგიურ მიდგომას, ისე პაციენტის მიერ ცხოვრების სტილის მოდიფიკაციას. მედიკამენტოზურ მკურნალობაში მთავარი ადგილი უჭირავს ე.წ. პროტონული ტუმბოს ინჰიბიტორებსა და ანტაციდებს. ცხოვრების სტილის მოდიფიკაციაში კი იგულისხმება GERD-ის მაპროვოცირებელი ფაქტორების შეზღუდვა, როგორებიცაა ალკოჰოლის, თამბაქოს კოფეინის მოხმარების შეწყვეტა, ჭარბი წონის შემთხვევაში წონაში კლება. მნიშვნელოვანია საკვების მცირე პორციებად და ხშირად მიღება, ასევე, დაძინებამდე მინიმუმ 3 საათით ადრე ვახშმობა. ამასთან ერთად, უნდა შეიზღუდოს მაღალი მჟავიანობის მქონე საკვები და სასმელები რაციონში.

გასტროეზოფაგური რეფლუქსის დროს ძალიან მნიშვნელოვანია სწორი პოზიციის შერჩევა ძილის დროს — პაციენტმა უნდა გამოიყენოს მაღალი სასთუმალი, რათა წოლის დროს მხრები და თავი კუჭზე მაღალ პოზიციაში მოექცეს.

GERD-ის მკურნალობისთვის ასევე შესაძლოა მივმართოთ ანტირეფლუქსური ქირურგიული მკურნალობის მეთოდებს. მაგრამ ეს უკიდურესად იშვიათ შემთხვევებში ხდება, კონკრეტულად კი მაშინ, როდესაც დაავადება არ ექვემდებარება მედიკამენტურ მკურნალობას, არ კუპირდება ცხოვრების სტილის მოდიფიკაციით და ვლინდება სხვადასხვა ტიპის გართულებით. ასევე, როდესაც ადგილი აქვს ძალიან დიდი ზომის დიაფრაგმული ხვრელის თიაქრის არსებობას.

R