მუამარ კადაფის რეჟიმი ბირთვული იარაღის შეძენას 70-იანი წლების დასაწყისიდან ცდილობდა. ამ მიზნით, ლიბიის არაბული ჯამაჰირია ხელმძღვანელობდა მოლაპარაკებებს საბჭოთა კავშირთან და მოსკოვს უზარმაზარ თანხებს სთავაზობდა ბირთვული ტექნოლოგიის გადასაცემად.

ამბიციური პოლკოვნიკი კადაფი ცდილობდა ლიდერობას არაბულ და აფრიკულ ქვეყნებს შორის, მაგრამ მჭიდროდ დასახლებულ ლიბიას ამისთვის სპეციალური "კოზირი" არ ჰქონდა. ბირთვული იარაღით ტრიპოლის დაინტერესების კიდევ ერთი მიზეზი იყო ლიბიის რეჟიმის "ანტიიმპერიალისტური" რიტორიკა. მთელი მსოფლიოს მიმართ კრიტიკული გამონათქვამების გამო, კადაფი საფრთხეს ქმნიდა ნებისმიერ დროს და აღმოჩნდა სრულ პოლიტიკურ იზოლაციაში. და ბოლოს, საგარეო პოლიტიკაში ლიბიამ დაიცვა ისრაელთან მკაცრი დაპირისპირების ხაზი, ტრადიციული არაბული ქვეყნებისთვის. ამიტომ, როდესაც მეზობელმა ეგვიპტემ სამშვიდობო ხელშეკრულება გააფორმა ებრაულ სახელმწიფოსთან, კადაფი ისრაელთან ინდივიდუალური კონფლიქტის პერსპექტივის წინაშე აღმოჩნდა. ამ პირობებში ლიბიის ლიდერს ატომური ბომბი უსაფრთხოების გარანტიად მოეჩვენა. უშედეგოდ ცდილობდა ჩინეთიდან ბირთვული იარაღის ყიდვას, "რევოლუციის ლიდერმა" იმედი დაუდო საბჭოთა კავშირს, რომელიც მზად იყო ბირთვული ტექნოლოგია გაეზიარებინა თავის მოკავშირეებთან. სწორედ სსრკ დახმარებით ჩინეთი შეუერთდა ბირთვული ძალების კლუბს 1957 წელს.

სსრკ -სთან მოლაპარაკებები

მოსკოვის პოლკოვნიკ კადაფისთან მოლაპარაკებები გაგრძელდა მრავალი წლის განმავლობაში. 1950 -იანი წლებისგან განსხვავებით, მსოფლიოში სიტუაცია ძალიან შეიცვალა, საბჭოთა კავშირმა მასობრივი განადგურების იარაღი მიანდო იდეოლოგიურად ერთგულ მოკავშირეებს. სოციალისტური ლიბიური ჯამაჰირია აშკარად არ იყო საიმედო პარტნიორებს შორის. მუამარ კადაფის მიერ შექმნილი სოციალური და სახელმწიფო სტრუქტურის სისტემა შორს იყო მარქსიზმ-ლენინიზმისაგან, ის უფრო ახსენებდა პრინც კროპოტკინის ანარქო-კომუნისტურ პროექტებს. გარდა ამისა, 1969 წელს საბჭოთა კავშირმა მოახდინა რატიფიცირებული ხელშეკრულება ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ. ამიტომ კადაფი გეგმავდა არა ბირთვული იარაღის ყიდვას, არამედ მის შესაქმნელად საჭირო ძირითად ტექნოლოგიებს. 1970-იანი წლების შუა პერიოდში მან მოსკოვს სთხოვა მიეყიდა მისთვის მძიმე წყლის რეაქტორი, რომელსაც შეეძლო იარაღის ხარისხის პლუტონიუმის წარმოება. ზოგიერთი ანგარიშის თანახმად, პოლკოვნიკი მზად იყო გადაეხადა 10 მილიარდი დოლარი დახურული ბირთვული საწვავის ციკლის მშენებლობისთვის. 1977 წელს, ლიბიის ხელმძღვანელობაში კადაფის შემდეგ მეორე პირი, აბდელ სალამ ჯელუდი ჩავიდა სსრკ -ს დედაქალაქში მოლაპარაკებებისათვის. ისტორიკოს ელენა გელესკულის თქმით, ტრიპოლისთან ბირთვული შეთანხმება დაამტკიცეს სსრკ საშუალო მანქანათმშენებლობის სამინისტროს ჩინოვნიკებმა და პირადად ვიცე -პრემიერმა ნიკოლაი ტიხონოვმა. თუმცა, ინიციატივა დაბლოკა საგარეო საქმეთა მინისტრმა ანდრეი გრომიკომ, რომელსაც აშკარად ეშინოდა, რომ ბირთვული იარაღის მიღების შემდეგ კადაფი ახლო აღმოსავლეთში კიდევ ერთ თავგადასავალში ჩაებმეოდა.

საბჭოთა დახმარება

საბჭოთა კავშირი მაინც დათანხმდა ლიბიის "მშვიდობიანი" ბირთვული პროგრამისათვის დახმარების გაწევას, თუმცა, CIA ექსპერტების აზრით, რუსები ითხოვდნენ "გადაჭარბებულ ფასებს" მათი მომსახურებისთვის. ”1977 წელს საბჭოთა კავშირი შეთანხმდა აეშენებინა და უზრუნველყო პერსონალი და მოემზადებინა პერსონალი მრავალმილიონიანი ბირთვული კვლევითი ოპერაციისთვის, ტრიპოლიდან 30 კილომეტრში”, - ნათქვამია აშშ-ს დაზვერვის 1983 წლის ანგარიშში ”ტაჯურა ცენტრის მშენებლობა, რომელშიც შედიოდა საბჭოთა კავშირის მცირე ზომის 5-10 მეგავატიანი კვლევითი რეაქტორი, დაიწყო 1977 წელს, მაგრამ პოლიტიკურმა ფაქტორებმა შეაჩერეს მშენებლობა 1982 წლის ბოლომდე.” ტაჯურაში მსუბუქი წყლის რეაქტორი ექსპლუატაციაში შევიდა 1981 წელს. საბჭოთა სპეციალისტებმა უზრუნველყვეს მათი მუდმივი ყოფნა ბირთვულ ცენტრში, რათა შეძლებოდათ ურანის გამოყენების კონტროლი. გარდა ამისა, მოსკოვი მოითხოვდა ლიბიის მიერ ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის ხელშეკრულების რატიფიცირებას, თუმცა კადაფისთვის ეს მხოლოდ ეკრანი იყო. საბჭოთა -ლიბიის თანამშრომლობის კიდევ ერთი პროექტი - ბირთვული ელექტროსადგურის მშენებლობა სირტის რეგიონში - არარეალიზებული აღმოჩნდა პერესტროიკის ეპოქაში სსრკ -ს საგარეო პოლიტიკის ცვლილების გამო. აღსანიშნავია, რომ ლიბიის ბირთვულ პროგრამას დახმარება გაუწია არა მხოლოდ საბჭოთა კავშირმა. ქვეყნები, როგორიცაა საფრანგეთი, ბელგია, ფინეთი, არგენტინა და ინდოეთი, კადაფისთან თანამშრომლობაზე შეთანხმდნენ. "პაკისტანის ატომური ბომბის მამამ" აბდულ კადირ ხანმა დიდი დახმარება გაუწია ლიბიელებს. 30 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში მუამარ კადაფიმ ვერ შეძლო ატომური ბომბის ხელში ჩაგდება. თუმცა, ისტორიამ აჩვენა, რომ დიქტატორის შიში, რამაც აიძულა მილიარდობით დაეხარჯა ბირთვულ პროექტზე, არ იყო უსაფუძვლო. 2003 წელს ბირთვული იარაღის შემუშავების ოფიციალურად მიტოვების შემდეგ, კადაფის რეჟიმი, როგორც მოგეხსენებათ, გაგრძელდა მხოლოდ 8 წელი და საბოლოოდ დაამხო მეამბოხეებმა ნატოს ქვეყნების სამხედრო მხარდაჭერით.