ძველ რომში მონები, მათი მფლობელების საკუთრებად ითვლებოდნენ და კანონი მათ უფლებებს, პრაქტიკულად, არ არეგულირებდა. თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში, მონას და ბატონს შორის, ხელშეკრულება იდება, რომელიც გარკვეულ შეზღუდვებს შეიცავდა. მაგ., ასეთი შეთანხმებები, იმ შემთხვევაში ფორმდებოდა, თუ ადამიანი საკუთარ თავს ყიდდა, სიღარიბისგან თავის დასაღწევად, ან თუ მშობლები შვილებს ყიდდნენ. ხელშეკრულების გაფორმება მაშინაც ხდებოდა, თუ მონის გადაყიდვა ხდებოდა და მის ძველ მფლობელს არ სურდა, რომ მას სასტიკად მოჰქცეოდნენ.

მოგვიანებით, უკვე რომის იმპერიის დროს, კანონები გაჩნდა, რომლებიც მონებს გარკვეული სახის ძალადობისგან იცავდა. ეს საკანონმდებლო ზომები, რამდენიმე საკვანძო აკრძალვას შეიცავდა, რომელიც საბოლოოდ, ყველა რომაელ მონაზე გავრცელდა.

ხელშეკრულების ერთ-ერთი სტანდარტული პუნქტი – ne serva prostituatur – მფლობელს მონის საროსკიპოში გაგზავნას, ან იძულებით, მსგავს საქმიანობაში ჩართვას უკრძალავდა. ეს აკრძალვა ოფიციალურად II ს–ში შემოიღეს.

მოგვიანებით, ბიზანტიაში, ეს აკრძალვა გაფართოვდა და მონათმფლობელებს, მონებისთვის თეატრში თამაშის, ან მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე დაკვრის იძულებას უკრძალავდა. მიზეზი ის იყო, რომ რომში, მსახიობებს უკიდურესად დაბალი სოციალური სტატუსი ჰქონდათ – უფრო დაბალი, ვიდრე საროსკიპოების მონებს.

2. მძიმე ფიზიკური შრომის აკრძალვა

ზოგიერთი ხელშეკრულების მიხედვით, მონის მძიმე სამუშაოზე გაგზავნა იკრძალებოდა. მაგ., ქვის კარიერებზე, ან ლატიფუნდიებზე (დიდი სასოფლო-სამეურნეო მეურნეობები). ფერმებში მონები გაუსაძლის პირობებში იყვნენ. ისინი მუდმივ მეთვალყურეობას ექვემდებარებოდნენ და გადაქანცვამდე მუშაობდნენ.

მონათმფლობელს მონა დაესაჯა შეეძლო, მაგრამ გარკვეული დროიდან მოყოლებული, ძალადობის უკიდურესი ფორმები კანონით შეიზღუდა. მაგ., II საუკუნეში შემოღებული კანონის მიხედვით, მონას შეეძლო თავი ტაძრისთვის შეეფარებინა, თუ ბატონი მეტისმეტად სასტიკად მოეპყრობოდა... და თუ მონა ძალადობის ფაქტს დაამტკიცებდა, მას სახელმწიფო საკუთრებაში გადასცემდნენ და ის "საზოგადოებრივი მონა" გახდებოდა. ამის შემდეგ, მას უკვე სხვადასხვა სამშენებლო პროექტებზე ასაქმებდნენ.

II ს. იმპერატორმა ადრიანემ, სპეციალური ნებართვის გარეშე, მონის მოკვლა აკრძალა. ხოლო, იმპერატორმა კონსტანტინემ, IV ს–ში, მონის მოკვლა, ჩვეულებრივ მკვლელობას გაუთანაბრა და ამით, სისხლის სამართლის დანაშაულად აქცია.

არსებობდა ცალკე კანონები, რომლებიც არენებზე, მონების მიმართ ძალადობას კრძალავდა, ან არეგულირებდა. მაგ., პეტრონის კანონი (ახ. წ. აღრ. 67 წ.) მონების სანახაობრივი სიკვდილით დასჯისთვის გამოყენებას კრძალავდა. ხოლო, კლავდიუსი კანონი (ახ. წ. აღრ. 47 წ.) მეპატრონეებს, ავადმყოფ მონებზე ზრუნვას ავალდებულებდა. იმ შემთხვევაში, თუ ბატონი მკურნალობაზე უარს ამბობდა, მონა ავტომატურად თავისუფლდებოდა.

გვიანდელ რომის იმპერიაში, მათი თანხმობის გარეშე, მონების გაყიდვაზე შეზღუდვები დაწესდა, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ეს ოჯახის წევრების განცალკევებას იწვევდა. ნათესავების ცალ–ცალკე გაყიდვის აკრძალვა დიოკლეტიანეს მმართველობის დროს – III ს–ში შემოიღეს. მაგრამ, მოგვიანებით გაუქმდა. ასევე, ამ პერიოდში, მონებს შორის ქორწინება, ოფიციალურად იყო აღიარებული.

ერთი შეხედვით, მონის გათავისუფლება, თითქოს, დიდი სიკეთეა... მაგრამ, რომში იყო სიტუაციები, როდესაც ბატონები მოხუც, ან მძიმედ დაავადებულ მონებს ათავისუფლებდნენ. შედეგად, ყოფილი მონები ქუჩებში, საარსებო საშუალებების გარეშე ხვდებოდნენ.

ასეთი ბედის თავიდან ასაცილებლად, ადამიანებს, რომლებიც თავს მონობაში, ნებაყოფლობით ყიდდნენ, შეეძლოთ ხელშეკრულებაში პუნქტის წინასწარ ჩაწერა, რომელიც თანხმობის გარეშე, მათ გათავისუფლებას კრძალავდა. ამ შემთხვევაში, მესაკუთრე ვალდებული იყო, მონა საკვებით, სამედიცინო დახმარებით და საცხოვრებლით, სიცოცხლის ბოლომდე უზრუნველყო.

მიუხედავად იმისა, რომ ძველი რომი საზოგადოება იყო, სადაც მონები როგორც საკუთრება განიხილებოდნენ, დროთა განმავლობაში, მექანიზმი გაჩნდა, რომელიც მათ, უკიდურესი ძალადობის და ექსპლუატაციისგან იცავდა.

არხის სხვა სიახლეები:

* ვინ და რატომ აჩუქა სტალინს ქალის წინდები 70 წლის იუბილეზე?

* ანდაზებით გადმოცემული იაპონური სიბრძნე

* ეგონა, ლეკვი გადაარჩინა, მაგრამ სულ სხვა ცხოველი აღმოჩნდა

* რომელი ვიტამინი უწყობს ხელს წონაში კლებას და მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს ჯანმრთელობის მდგომარეობას?