ძველი რომი ცნობილი იყო არა მხოლოდ მისი დაპყრობებით. მსოფლიოს დედაქალაქად მიჩნეული ქალაქი თავის მოსახლეობას და სტუმრებს ყველაზე წარმოუდგენელ და საშინელ სანახაობებს სთავაზობდა. მთავარი გასართობი ცენტრები იყო კოლიზეუმი და იპოდრომი. სწორედ იქ ტარდებოდა ანტიკური სამყაროს ყველაზე გიჟური და სასტიკი წარმოდგენები.

ძველ რომში ყველაფერი მარტივი იყო - ხალხს საკვები და გართობა სურდა. მეტიც, ასეთი შოუები ძირითადად სისხლიანი იყო. ჩვენ ყველამ ვიცით გლადიატორთა ბრძოლების შესახებ, მაგრამ ეს რომაელებში პოპულარული სპექტაკლების ათობით სახეობიდან მხოლოდ ერთია. ორგანიზატორების ფანტაზია ამოუწურავი და არაჯანსაღი იყო. შოუში არც ფული და არც ადამიანებისა და ცხოველების სიცოცხლე არ იყო მნიშვნელოვანი.


1. მტაცებლები არენის ქვეშ


ბევრი ჩვენგანი წარმოიდგენს რომის კოლიზეუმს, როგორც ერთგვარ უძველეს სტადიონს, რომელიც შედგება ტრიბუნებისგან და არენისგან. მაგრამ მათ, ვინც ამ გრანდიოზული სტრუქტურის ნანგრევებს მოინახულეს, იციან, რომ მის ქვეშ იყო დამალული ოთახები. კომპლექსის სარდაფებში იყო საკნები, სადაც გლადიატორები და არენაზე სიკვდილით დასჯილი პატიმრები გათავისუფლებას ელოდნენ. ასევე იყო ოთახები ცხოველების შესანახად.
რომში ხალხს უყვარდა ბრძოლა ადამიანებსა და მტაცებლებს შორის ან უბრალოდ გარეული ცხოველების შურისძიება დაუცველ მსხვერპლზე. ზოგჯერ ჭიშკარიდან არენაზე უშვებდნენ ლომებს, ლეოპარდებს, მგლებს და დათვებს. მაგრამ ხდებოდა ისეც, რომ ისინი სწორედ მიწიდან ხტებოდნენ. კოლიზეუმის საკნებში 24 ლიფტი იყო. თითოეულ მათგანს 8 მონა მართავდა და შეეძლო 270 კგ-მდე აწევა. მეომრები ცარიელ არენაზე იყვნენ და ვერც კი წარმოიდგენდნენ, რომ სიკვდილი მიწიდან გადმოხტებოდა მათ თვალწინ. სიურპრიზის ეფექტი შოუს მთავარი ადგილი იყო და სწორედ ამმ დროს ხმაურობდა ხალხი ტრიბუნაზე ყველაზე მეტად.

2. სასიკვდილო ხის საქანელა

ძველ რომში ერთ-ერთი ყველაზე უცნაური გასართობი იყო პეტაურუა. მისთვის კოლიზეუმის არენაზე უზარმაზარი ხის საქანელა მაგრდებოდა.მასზე სვამდნენ სიკვდილმისჯილებს ზურგს უკან შეკრული ხელებით. მას შემდეგ, რაც საქანელას კარგად შეარყებდნენ, მტაცებლები არენაზე გამოჰყავდათ.

ამპლიტუდის ქვედა ნაწილში ცხოველებს შეეძლოთ მსხვერპლის დაჭერა, მაგრამ ეს მაშინვე არ ხდებოდა. რამდენიმე უბედური საკმაოდ დიდი ხნითაც რჩებოდნენ ასე ჰაერში ჩამოკიდებული, სანამ ცხოველები არ დაგლეჯდნენ.

3. ჯუჯები საჭრელებით

ძველ რომაელებში შემწყნარებლობისა და მოწყალების ცნებები უკიდურესად ცუდად იყო განვითარებული. ინვალიდებს და ჯუჯებს საშინლად ექცეოდნენ და ხშირად იყენებდნენ სასიკვდილო თამაშებში. იმპერატორ კომოდუსის დროს ქალაქში ჯუჯები რომის პროვინციებიდან ჩამოჰყავდათ, განსაკუთრებით კოლიზეუმში ბრძოლებისთვის. უბედურთა ბრბოს ასპარეზზე უშვებდნენ და თითოეულს აძლევდნენ პატარა დანებს ბრძოლისთვის. წესები მარტივი იყო. საჭირო იყო ბრძოლა თანამოძმეებთან, სანამ მხოლოდ ერთი დარჩებოდა. იმპერატორმი მათ თავისუფლებას და ჯილდოს ჰპირდებოდა. მაგრამ, როგორც წესი, გადარჩენილი ისეთ მდგომარეობაში რჩებოდა, რომ მძიმე ჭრილობებით თვითონაც მალე კვდებოდა. ასევე აწყობდნენ ბრძოლებს ჯუჯებსა და ცხოველებს შორის.
და ერთ დღეს კომოდუსმა ბრძანა ასპარეზზე უფეხო ხალხის შეკრება. მან ისინი არენის გვერდით მიაბჯინა და მწკრივის გასწვრივ დადიოდა, ინვალიდებს ხელკეტით ურტყამდა. ყველა ვერ გადაურჩა ამ უცნაურ და სასტიკ წარმოდგენას. მიუხედავად ამისა, ისტორიკოსების აღწერებით ვიმსჯელებთ, საზოგადოება აღფრთოვანებული იყო ამ იმპერიული წარმოდგენით.

4. შიშველი იმპერატორი ცხოველების წინააღმდეგ

იმპერატორი კომოდუსი არ ზოგავდა არა მარტო ქვეშევრდომებს, არამედ საკუთარ თავსაც. სავარაუდოა, რომ მას ფსიქიკური დაავადება აწუხებდა, რადგან სხვაგვარად მისი უცნაურობების ახსნა რთულია. ხანდახან მონარქი ერთი ხმლით სრულიად შიშველი გადიოდა ასპარეზზე და ებრძოდა გარეულ ცხოველებს. იმპერატორის წინააღმდეგ გამოჰყავდათ სხვადასხვა ცოცხალი არსება, სირაქლემებიდან დაწყებული, ლომებით დამთავრებული. პატივი უნდა მივაგოთ კომოდუსს, ის შესანიშნავ ფორმაში იყო და ბრძოლიდან ყოველთვის გამარჯვებული გამოდიოდა. ხალხთანაც იბრძოდა. მაგრამ ამ შემთხვევაში ის ყოველთვის დიდსულოვნებას იჩენდა და მტერს დანებების საშუალებას აძლევდა.

იმპერატორი, ისევე როგორც ბევრი მისი კოლეგა, არ მომკვდარა ბუნებრივი სიკვდილით. ჯერ შეთქმულებმა მას მოწამლული ღვინო მისცეს დასალევად. მაგრამ შხამმა დიდ კაცზე გავლენა არ მოახდინა. შემდეგ კომოდუსი დაახრჩო მისმა ჭიდაობის მწვრთნელმა, ათლეტმა ნარცისმა, რომელიც მონაწილეობდა მკვლელობის მცდელობაში. თავად მოჭიდავემ სიცოცხლე კოლიზეუმში დაასრულა. მას კომოდუსის მემკვიდრემ, იმპერატორმა სეპტიმიუს სევერუსმა მიუსაჯა სიკვდილი და ლომებს შეაჭამა.

5. სასიკვდილო სპექტაკლები

კოლიზეუმში ხშირად იმართებოდა გრანდიოზული წარმოდგენები ასობით მსახიობის მონაწილეობით. ეს ჩვეულებრივ იყო მითებსა და ლეგენდებზე დაფუძნებული პიესები. სცენარის მიხედვით დაღუპული გმირების როლებს სიკვდილით დასჯილი დამნაშავეები ასრულებდნენ. ამ ადამიანების სიკვდილი სანახაობრივი და შემზარავი იყო.

ერთ-ერთ სპექტაკლში გათამაშდა პრომეთეს ტანჯვის სცენა. ამ მიზნით მამაკაცი სპეციალურად დამონტაჟებულ ქვაზე მიაჯაჭვეს და მუცელი გაუკვეთეს. მითში, პრომეთეს ღვიძლს მტაცებელი ფრინველი კორტნიდა, მაგრამ ორგანიზაციული სირთულეების გამო იგი დათვით შეცვალეს. მხეცი "მსახიობს" რამდენიმე წამში გაუმკლავდა.

6. ველური ცხოველები

კოლიზეუმი იყო ადგილი, სადაც რომაელებს შეეძლოთ ენახათ ცხოველები და ფრინველები მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან. სწორედ აქ აჩვენეს ევროპელებს პირველად ცოცხალი ჟირაფი. ცხოველი იულიუს კეისრის ერთ-ერთი სამხედრო ლაშქრობიდან დააბრუნეს. მართალია, ცხოველები, თუნდაც იშვიათი, მაყურებელს ერთი თვალსაზრისით აინტერესებდათ. მათ აინტერესებდათ, როგორ მოკლავდნენ.
ზოგჯერ ცხოველებს შორის ჩხუბი იმართებოდა. არენაზე უშვებდნენ არა მხოლოდ მტაცებლებს, არამედ ზებრებს, სპილოებს, კამეჩებს, მარტორქებს და ჰიპოპოტამებს. ადამიანები ხშირად იღებდნენ მონაწილეობას ეგზოტიკურ ცხოველებთან ჩხუბში.

7. თავისუფალი ნადირობა

ბევრი რომაელი მგზნებარე მონადირე იყო. ამიტომ, ერთ დღეს იმპერატორმა პრობუსმა ბრძანა, რომ ქალაქში ნადირობა მოეწყოთ. ამ მიზნით იპოდრომი (Circus Maximus) ხეებითა და ბუჩქებით დაირგო. ბევრი ცხოველი და ფრინველი გაათავისუფლეს ადამიანის მიერ შექმნილ ჭაობში. იყო 1000 ირემი, 1000 გარეული ღორი და 1000 სირაქლემა, მაგრამ არავინ დაითვალა პატარა ცხოველები.


პრობუსი გულუხვად იწვევდა ყველას დიდ ნადირობაში მონაწილეობის მისაღებად. ყველას შეეძლო იპოდრომზე საკუთარი იარაღით მისვლა, შემდეგ კი ნადავლის სახლში წაღება. ასეთი გართობის მსურველი ბევრი იყო და დიდ ცირკში მთელი დღე ხდებოდა უმოწყალო ხოცვა-ჟლეტა.

8. საზღვაო ბრძოლები

რომის კოლიზეუმის ისტორიის განმავლობაში იქ საზღვაო ბრძოლები სულ მცირე ოთხჯერ გაიმართა. არენა წყლით იყო სავსე, რომელზედაც სამხედრო ხომალდების მთელი ფლოტი იყო დაშვებული. მათი ეკიპაჟი შედგებოდა დამნაშავეებისგან, რომლებსაც სიკვდილამდე მოუწიათ ერთმანეთთან ბრძოლა. საზღვაო ბრძოლები იყო ძალიან რეალისტური, რბოლითა და ჩასხდომით.
პირველად ასეთი გართობა იულიუს კეისარმა მოაწყო. მაშინ საზღვაო ბრძოლაში 4000 ნიჩბიანი და 2000 მეომარი მონაწილეობდა. იმდენი ადამიანი იყო ტრიბუნებზე საუკეთესო ადგილების დაკავების მსურველი, რომ რამდენიმე ადამიანი ფეხქვეშ გაათელეს. ჩანდა, რომ მეტი გრანდიოზული არაფერი მომხდარიყო. მაგრამ იმპერატორმა კლავდიუსმა მოხსნა კეისრის რეკორდი. მის საზღვაო ბრძოლაში მონაწილეობდა 100 ხომალდი, სადაც 19 ათასი ადამიანი გადაჰყავდა.

9. ქალების ორთაბრძოლები

ზოგჯერ რომში იმართებოდა ქალთა ჩხუბი. ამავდროულად, მონაწილეები არანაირად არ იყვნენ მზად ბრძოლისთვის, მათ უბრალოდ იარაღს აძლევდნენ. რომაელების აზრით, ეს ხდიდა განსაკუთრებულს ამ ბრძოლებს. ზოგიერთ ქალბატონს ცხოვრებაში პირველად ეჭირა იარაღი ხელში და მათი ქმედებები ამხიარულებდა დამსწრეებს. ქალები იბრძოდნენ ან ერთმანეთთან ან ჯუჯებთან. ცხადია, რომ ჩხუბი ყველაზე ხშირად მონაწილეთა სიკვდილით მთავრდებოდა.

10. მასობრივი თვითმკვლელობები

პატიმრები, მონები და კრიმინალები, რომლებსაც კოლიზეუმში სიკვდილი ჰქონდათ მისჯილი, რა თქმა უნდა, ეს არ იყვნენ ამით ბედნიერები. ზოგჯერ ნამდვილი აჯანყებები ხდებოდა არენის ქვეშ მყოფ ოთახებში. ერთ დღეს კი მათ ნამდვილი მასობრივი თვითმკვლელობა მოაწყვეს.

ეს იყო 29 საქსონელი პატიმარი, რომლებიც საღამოს მიიყვანეს კოლიზეუმში, რათა დილით შოუ მოეწყოთ. მათ არ სურდათ მათი სიკვდილი მაყურებლისთვის გასართობი ყოფილიყო, ამიტომ ერთმანეთი დაახრჩეს.