ოქრო უძველესი დროიდან გამოიყენებოდა სასაქონლო-ფულად ურთიერთობებში. კლასიკური ოქროს სტანდარტი, რომლის დროსაც ქაღალდის ფული შეიძლებოდა თანაბარი რაოდენობით ოქროზე ფიქსირებული კურსით გაცვლა, არსებობა შეწყვიტა პირველი მსოფლიო ომის დროს.

მსოფლიომ საბოლოოდ მიატოვა ფულადი სისტემა 1971 წელს. რატომ მოხდა ეს? შესაძლებელია თუ არა ვალუტის ხელახლა მიბმა ოქროს სტანდარტთან და რა შეუძლია ოქროს ეროვნულ რეზერვს?

რატომ აირჩიეს ოქრო ვალუტად?

ოქრო საკმაოდ იშვიათი ლითონია, რაც განაპირობებს მის მაღალ ღირებულებას და დაბალ წონას. გარდა ამისა, ის გამძლეა, არ ექვემდებარება დაჟანგვას და კოროზიას.

არსებობს სხვა ძვირფასი ლითონები - პლატინი, ვერცხლი, პალადიუმი. მაგრამ ისტორიულად, ოქრო უფრო და უფრო ფართოდ გამოიყენებოდა და სწორედ ოქროს მონეტები ფასდებოდა ყველა სხვაზე მეტად.

რატომ შეიცვალა ოქროს მონეტები ქაღალდით?

შუა საუკუნეებში ოქროს ბრუნვამ გამოავლინა მთელი რიგი უარყოფითი მხარეები. ლითონი მძიმეა და დიდი ტრანზაქციების დროს მისი გადატანა ადვილი არ იყო. გარდა ამისა, ზოგიერთი არაკეთილსინდისიერი მყიდველი და გამყიდველი აყალბებდა მონეტებს, რაც ძირს უთხრის ფულისადმი ნდობას.

მოსახლეობის ზრდასთან და ვაჭრობის განვითარებასთან ერთად კიდევ ერთი პრობლემა გაჩნდა: მონეტების მთლიანი მასა უბრალოდ არასაკმარისი გახდა. თუ სახელმწიფოს არ აქვს ოქროს საკმარისი მარაგი, მაშინ მას არ შეუძლია ახალი მონეტების მოჭრა. ვაჭრობა და მასთან ერთად ეკონომიკა შენელდება.

პერიოდულად სახელმწიფო გადადიოდა ვერცხლისა და სპილენძის მონეტების მოჭრაზე, მაგრამ მათ ოქროზე ნაკლებად ენდობოდნენ და გარდა ამისა, მათი რაოდენობაც ვერ იწარმოებოდა.

ქაღალდის ბანკნოტებმა გადაჭრა ეს პრობლემები. მათი ბეჭდვა ევროპაში მე-17 საუკუნის მეორე ნახევარში დაიწყეს. თითოეული ასეთი ქაღალდის ნაჭერი დაფარული იყო ყვითელი ლითონით და ადვილად შეიძლებოდა გაცვლა სტაბილური ფიქსირებული კურსით. სწორედ ამას ჰქვია ოქროს სტანდარტი.

70-იანი წლების დასაწყისში საფრანგეთმა, შვეიცარიამ და სხვა ქვეყნებმა თავიანთი დოლარის რეზერვები დიდი რაოდენობით ოქროზე გაცვალეს. ამან შეარყია ისედაც მერყევი ფიქსირებული დოლარი-ოქრო გაცვლითი კურსი.

რატომ მიატოვა დანარჩენმა მსოფლიომ ოქროს სტანდარტი?

თეორიულად, რაც არ უნდა მომხდარიყო იქ შეერთებულ შტატებში, ნებისმიერ სახელმწიფოს შეეძლო თავისი ვალუტა ოქროსთან დაეკავშირებინა, მაგრამ ამას არავინ აკეთებს.

სასაქონლო-ფულადი ურთიერთობების ზომა იმდენად დიდი გახდა, რომ პრინციპში რამდენჯერმე გადააჭარბა პლანეტის ყველა ოქროს მარაგის ზომას. ბანკნოტები კი ვეღარ აკმაყოფილებენ ფულადი ერთეულების ყველა მოთხოვნილებას, ისინი იცვლება უნაღდო ანგარიშსწორებით.

დღეს ოქრო მეორე ადგილს ან თუნდაც მეათე ადგილს იკავებს. თანამედროვე ეკონომიკის რეალური საფუძველი ნავთობი, წარმოების შესაძლებლობები და მაღალი ტექნოლოგიებია. ვისაც ეს ყველაფერი აქვს, ის უფრო ძლიერია.

როგორ შეიცვალა ოქროს სტანდარტი მთელს მსოფლიოში?

მე-20 საუკუნის განმავლობაში ბანკნოტების ოქროზე გაცვლის შესაძლებლობა შეზღუდული გახდა. პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, მხოლოდ მდიდარ ადამიანებს შეეძლოთ ასეთი ოპერაციის ჩატარება, რადგან მხოლოდ ლოდების გაცვლა შეიძლებოდა, ისიც მინიმუმ 12, 5 კგ უნდა ყოფილიყო.

1944 წელს ხალხს ესეც ჩამოერთვა. ბრეტონ ვუდსის კონფერენციის შედეგად, 44 სახელმწიფოს წარმომადგენლები შეთანხმდნენ, რომ ამერიკული დოლარი ოქროზე მიემაგრებინათ. დოლარის ლითონზე გაცვლის შესაძლებლობა მხოლოდ ცენტრალური ბანკების მიერ წარმოდგენილ სახელმწიფოებს რჩებოდა.

სისტემა გაგრძელდა 1971 წლამდე და დაეცა. ამერიკელებმა დაუბეჭდავი ფულის თაიგულები დაბეჭდეს და ვინმეს რომ მოეთხოვა მათი კონვენტირება, შეერთებული შტატები ამ მოთხოვნას ვერ შეასრულებდა.

დომინანტური პოზიციის დაკარგვის მიუხედავად, ოქრო კვლავ ფასდება, როგორც ღირებული აქტივი. ბევრი ქვეყანა ინახავს თავის დანაზოგს ამ ლითონში დოლართან, ევროსთან და სხვა ვალუტებთან ერთად.