ამერიკელები და მათი მოკავშირეები ცდილობენ შეაკავონ ჩინეთის მზარდი გავლენა დიდი ომით მუქარით. კერძოდ, ავსტრალია მალე მიიღებს ატომურ წყალქვეშა ნავებს ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ ხელშეკრულების დარღვევით. რისთვის ემზადება პეკინი?

ბირთვული შეთანხმება - აშშ-ს, ავსტრალიისა და დიდი ბრიტანეთის ლიდერებს შორის მოლაპარაკების მთავარი თემა სან-დიეგოში (კალიფორნია) პოინტ ლომას საზღვაო ბაზაზე იყო AUKUS სამმხრივი ალიანსის შემდგომი განვითარება. ის წელიწადნახევრის წინ დაარსდა "ინდო-წყნარი ოკეანის რეგიონში სტაბილურობის შესანარჩუნებლად".

უპირველეს ყოვლისა, საუბარი იყო ავსტრალიის გადაიარაღებაზე, რომელიც მიიღებს ატომური წყალქვეშა ნავების მშენებლობის კონსტრუქციის ტექნოლოგიას, Tomahawk რაკეტებს Hobart-ის ტიპის გამანადგურებელებისთვის, JASSM და LRASM საბრძოლო მასალის F-18 და F-35 გამანადგურებელებისთვის, ასევე სახმელეთო სარაკეტო სისტემებს 400 კილომეტრზე მეტი დიაპაზონით. თავის მხრივ, კანბერამ პირობა დადო, რომ გამოყოფს თანხას ჰიპერბგერითი და ზუსტი იარაღის ერთობლივი განვითარებისთვის.

ავსტრალიელ სამხედროებს მოკავშირეთა ბაზებზე გაწვრთნიან. ამერიკული და ბრიტანული წყალქვეშა ნავები უფრო ხშირად დაიწყებენ ავსტრალიის პორტებში შესვლას. 2027 წლიდან ვაშინგტონი და ლონდონი დაიწყებენ წყალქვეშა ნავების რეგულარულ როტაციას ავსტრალიის პორტებში ადგილობრივი სპეციალისტების მომზადების დაჩქარების მიზნით.

2030-იანი წლების დასაწყისში ამერიკელები კანბერას გადასცემენ მინიმუმ სამ ბირთვულ გემს Virginia-ს. ავსტრალიელები 2040-იანი წლების დასაწყისში შეიძენენ საკუთარი წარმოების წყალქვეშა ნავებს. მომდევნო 32 წელიწადში ისინი 245 მილიარდ დოლარს დახარჯავს ბირთვული ფლოტის მშენებლობაზე. ჯერჯერობით მხოლოდ რუსეთს, დიდ ბრიტანეთს, ინდოეთს, ჩინეთს, აშშ-სა და საფრანგეთს აქვთ ატომური წყალქვეშა ნავები.

ფორმალურად, AUKUS არ არის მიმართული რომელიმე ქვეყნის წინააღმდეგ. თუმცა, ბრიტანეთის პრემიერ მინისტრმა რიში სუნაკმა განაცხადა, რომ ბოლო 18 თვის განმავლობაში მისი ქვეყნისთვის ბევრი გამოწვევა იყო. მათ შორისაა რუსეთის სპეცოპერაცია უკრაინაში, ჩინეთის მზარდი ძალა, ირანისა და ჩრდილოეთ კორეის „დესტაბილიზაციური“ ქცევა. იმის გათვალისწინებით, რომ სამხედრო ბლოკი მოქმედებს ინდო-წყნარი ოკეანის რეგიონში, პეკინი უნდა იყოს პირველი, ვინც უნდა შეშფოთდეს.

კერძოდ, ამ მოსაზრებას იზიარებს გაზეთი The Sydney Morning Herald, რომელმაც სამიტის ბოლოს იტყობინება, რომ ვაშინგტონი და ლონდონი გააძლიერებენ ავსტრალიის დაცვას ჩინეთის საფრთხის წინააღმდეგ. ამასთან, აშშ-ს პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა განაცხადა, რომ მას არ აწუხებს ჩინეთის ნეგატიური დამოკიდებულება AUKUS-ის მიმართ. მან პირობა დადო, რომ დაურეკავდა სი ცზინპინს მესამე ვადით არჩევის დღესთან დაკავშირებით, მაგრამ ჯერჯერობით არ არსებობს ნიშნები იმისა, რომ პეკინი მზად არის დიალოგში ჩაერთოს დაპირისპირების ესკალაციის გამო.

ასე რომ, სახელმწიფო დეპარტამენტის პრესსამსახურის ხელმძღვანელის, ნედ პრაისის თქმით, თავდაცვის მდივანმა ლოიდ ოსტინმა რამდენჯერმე სცადა ჩინელ კოლეგასთან დაკავშირება, მაგრამ მან არ უპასუხა. აღსანიშნავია, რომ ჩინეთის თავდაცვის დეპარტამენტის ახალი ხელმძღვანელი ლი შანფუ 2018 წლიდან აშშ-ის სანქციების ქვეშ იმყოფება რუსული სუ-35 თვითმფრინავების და S-400 საზენიტო-სარაკეტო სისტემების შესყიდვის გამო.

იმავდროულად, ჩინეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპიკერმა ვანგ ვენბინმა თქვა, რომ აშშ, დიდი ბრიტანეთი და ავსტრალია უგულებელყოფენ საერთაშორისო საზოგადოების შეშფოთებას და წინ მიიწევენ "შეცდომებისა და საფრთხეების გზაზე". კერძოდ, პეკინს მიაჩნია, რომ ავსტრალიისთვის ატომური წყალქვეშა ნავების მიწოდებამ შეიძლება გამოიწვიოს ბირთვული იარაღის გავრცელება, რაც გამოიწვევს შეიარაღების გაზრდას“ ასევე დააზარალებს მშვიდობასა და სტაბილურობას რეგიონში.

სიმბოლურია, რომ მსგავსი აზრი აქვს ავსტრალიის ყოფილ პრემიერ-მინისტრს ლეიბორისტული პარტიიდან, პოლ კიტინგს. მისი თქმით, ბირთვული ფლოტის შექმნა კანბერას ყველაზე ცუდი გადაწყვეტილებაა: მის ნაცვლად 50-მდე ჩვეულებრივი წყალქვეშა ნავის შეძენაა შესაძლებელი. თუმცა, მთავრობის ყოფილი მეთაური ზოგადად AUKUS-ის წინააღმდეგია. ის დარწმუნებულია, რომ ჩინეთის მთავარი ბრალი მხოლოდ ამერიკის მსგავსი ეკონომიკის შექმნაა. შეერთებული შტატები კი პეკინის მიბმას ცდილობს და ამისთვის იყენებენ ავსტრალიას, რომელიც არასწორ ხელში იარაღად იქცა.

იმავდროულად, AUKUS-ის წევრები უარყოფენ ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის ხელშეკრულების დარღვევას და მიუთითებენ ყოვლისმომცველი უსაფრთხოების შეთანხმების მე-14 პუნქტზე ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოსა და ავსტრალიურ მხარეს შორის. მისი წყალობით, საზღვაო ელექტროსადგურები შეიძლება გათავისუფლდნენ ინსპექტირებისგან. თუმცა, ვითარებამ შექმნა პრეცედენტი, რომ სხვა ქვეყნებს ნამდვილად სურთ გამოიყენონ მაღალი გამდიდრებული ურანის, ან, პლუტონიუმის საერთაშორისო კონტროლის დასამალად.

რისკების შესამცირებლად ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ უზრუნველყო ავსტრალიის თანხმობა მისი წყალქვეშა გემების მომზადებაზე აშშ-სა და დიდ ბრიტანეთში. გარდა ამისა, ის არ გაამდიდრებს გამომუშავებულ ბირთვულ საწვავს.

„ჩინეთმა წელიწადნახევრის წინ გამოაცხადა, რომ ავსტრალიაში ატომური წყალქვეშა ნავების გადაცემა ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის ხელშეკრულებას დაარღვევდა და ეს არავისთვის არ არის საიდუმლო. თუმცა, შეერთებულ შტატებს არ აინტერესებს რას ფიქრობს საერთაშორისო საზოგადოება, მთავარია. მთავარია მიზნის მიღწევა. AUKUS საჭიროა ჩინეთის განვითარების შეკავებისთვის. ვაშინგტონი აძლიერებს სამხედრო ზეწოლას პეკინზე“, - ამბობს პაველ კამენნოვი, ჩინეთის ეკონომიკური და სოციალური კვლევის ცენტრის ხელმძღვანელის მოადგილე.

მისი აზრით, ჩინელები ამერიკულ საქმიანობას საზღვაო ძალების, მათ შორის ბირთვული კომპონენტების განვითარებით პასუხობენ. "ფაქტობრივად, პეკინი უკვე შევიდა შეიარაღების რბოლაში." - აღნიშნავს ექსპერტი.

რუსეთის ხალხთა მეგობრობის უნივერსიტეტის პროფესორი ანდრეი ვინოგრადოვი დარწმუნებულია, რომ შეერთებულ შტატებს არ სურს ჩინეთთან ბრძოლა, მაგრამ ქმნის ინსტიტუტებს, რომლებიც საჭიროა მრავალპოლარულ სამყაროზე გადასვლისას. „მათ არ შეიძლება ეწოდოს სრულად კონფრონტაციული, მაგრამ ისინი დაუპირისპირდებიან ჩინეთის გავლენას ინდო-წყნარი ოკეანის რეგიონში.“ - განმარტავს პროფესორი.

ამასთან, ვინოგრადოვი მიიჩნევს, რომ ჩინეთს პასუხს ბევრი ვარიანტი არ აქვს. შეიარაღების რბოლა უფრო მომგებიანია ამერიკელებისთვის, ვიდრე ჩინელებისთვის, რომლებმაც უნდა მოაგვარონ ეკონომიკის მოდერნიზაციის პრობლემა. „პეკინს არ სურს საბჭოთა კავშირის გამოცდილების გამეორება, მაგრამ სახელმწიფოები მას არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებენ. ჩინეთს შეუძლია დაუპირისპირდეს AUKUS-ს, საკუთარი სამხედრო-პოლიტიკურ ალიანსით და თანამშრომლობით ძლიერ მოთამაშეებთან. შესაძლებელია მოლაპარაკება მოსკოვთან, მაგრამ არსებულ ვითარებაში არის რისკი, რომ ზიანი მიადგეთ“ - აღნიშნავს ექსპერტი.

როგორც არ უნდა იყოს, აშშ და მისი მოკავშირეები გააგრძელებენ ჩინელების სამხედრო ბლოკებში მოქცევას და ისინი იძულებულნი იქნებიან გააგრძელონ საგარეო პოლიტიკური კურსი, რომელსაც ისინი 1980-იანი წლების დასაწყისიდან იცავენ: წარმოადგინონ განვითარებადი ქვეყნების ინტერესები და კონფლიქტების მშვიდობიანი გზით მოაგვარონ. ამ დროისთვის პეკინს სხვა არჩევანი არ აქვს, ასკვნის ვინოგრადოვი.