ეს თურქულენოვანი ხალხები საუკუნეების მანძილზე ერთმანეთის გვერდიგვერდ იყვნენ. მათ აქვთ საერთო რელიგია, მრავალი თვალსაზრისით მსგავსი ენა, კულტურა და გარეგნობა, ასევე ერთი ისტორიული ბედი. მიუხედავად ამისა, ყაზახები და ყირგიზები მკვეთრად განასხვავებენ თავიანთ თანატომელებს ერთმანეთისგან. რა განსხვავებაა მათ შორის და როგორ ამოვიცნოთ ამა თუ იმ ხალხის წარმომადგენლები?

მარცხნივ ყირგიზელი გოგონაა, მარჯვნივ ყაზახი


ყირგიზები

ამ ხალხს ბევრი რამ აქვთ საამაყო. ყირგიზეთი პირველად ნახსენებია ჩინურ წყაროებში და თარიღდება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე III საუკუნით. ეს არის ერთ-ერთი უძველესი და, ალბათ, ყველაზე გამძლე მომთაბარე ხალხი, რომელმაც მოახერხა ხალხების მიგრაციის ეპოქაში არ დაეკარგა თვითმყოფადობა.

თუმცა, როგორც სხვა მომთაბარეების შემთხვევაში, თანამედროვე ყირგიზთა ეთნიკური ჯგუფი უკიდურესად ჰეტეროგენულია. აქ არის თურქული, მონღოლური და ინდოევროპული ფესვები.

ანთროპოლოგიურად ყირგიზები მესტიზოები არიან, ისინი მიეკუთვნებიან გარდამავალ ტიპს მონღოლოიდებსა და კავკასიოიდებს შორის (სამხრეთ ციმბირის ტიპი). ამავე დროს, XIII საუკუნიდან დაწყებული, სწორედ მონღოლოიდები გახდნენ ფორმირების ელემენტი.

პირდაპირი თარგმანით, "ყირგიზ" ნიშნავს "ორმოც ტომს" (კირკი - 40, ოგიზი - ტომი). შუა საუკუნეების ყირგიზეთი არ იყო ოქროს ურდოს ნაწილი. ეს იყო ჩაგატაის ულუსის ნაწილი, მოგვიანებით კი მოგოლისტანი - დღეს ეს არის აღმოსავლეთ ყაზახეთის, ყირგიზეთის და დასავლეთ ჩინეთის ტერიტორია. დღეს მსოფლიოში 6 მილიონი ყირგიზია.

ყაზახები

ყირგიზებისგან განსხვავებით, ეს არის ძალიან ახალგაზრდა ხალხი, რომელიც ჩამოყალიბდა თურქულ-მონღოლური ტომებიდან ოქროს ურდოს დაშლის შემდეგ.

მომთაბარე ტომების გაერთიანება ყაზახურ ეთნოსში მოხდა XV საუკუნის მეორე ნახევარში და დაკავშირებულია უზბეკური სახანოდან ხალხის მიგრაციასთან. შემდეგ ლიდერებმა ჟანიბეკმა და კერიმ თავიანთი ქვეშევრდომები წაიყვანეს ხან აბულხაირის ტერიტორიიდან მოგოლისტანის საზღვრებამდე - ყირგიზებთან ახლოს. იქ ლტოლვილებმა დააარსეს ახალი სახელმწიფო - ყაზახური სახანო, სიტყვიდან "ყაზახი" - "თავისუფალი".

კაზაკი და ყაზახი ერთი და იგივე თურქული სიტყვაა.

ანთროპოლოგიურად ყაზახები ყირგიზებს ენათესავებიან. ისინი ასევე მესტიზოები არიან, ხოლო ყირგიზული და ყაზახური ენები მიეკუთვნება თურქულ შტოს.

მთლიანობაში, მსოფლიოში 16 მილიონზე მეტი ყაზახია.

როგორ უნდა განასხვავოთ ყირგიზები ყაზახებისგან?

გარეგნულად, ვერანაირად. განსხვავება მხოლოდ მენტალიტეტში, ტრადიციებსა და ეროვნულ ენაში ჩანს. ორივე ხალხი აღიარებს ისლამს, ხოლო რუსეთის იმპერიაში და ადრეულ სსრკ-ში ისინი არც კი იყო განცალკევებული და მათ ყირგიზებს უწოდებდნენ. საბჭოთა ყაზახეთმა თავისი სახელი და საკავშირო რესპუბლიკის სტატუსი მხოლოდ 1936 წელს მიიღო, ყირგიზეთის მსგავსად.

ორივე ხალხის მომთაბარე ცხოვრების წესი პრაქტიკულად წარსულს ჩაბარდა და მათ შეწყვიტეს ტრადიციული ქუდების ტარება კოსტიუმებით. ითვლება, რომ ყირგიზული ენა უფრო უხეშია. ზოგიერთი ხმოვანი, რომელიც ყაზახურ მეტყველებაშია, აქ აკლია.

ყირგიზები უბრალო და პირდაპირ ხალხად არიან აღიარებულნი. ისინი უფრო ღიმილიანი, სტუმართმოყვარეები და უცხოელების მიმართ მეგობრულები არიან.

ყაზახები ითვლებიან ამპარტავან და გარკვეულწილად უხეშ ხალხად. ისინი სიამოვნებით ტრაბახობენ თავიანთი მიღწევებით. ითვლება, რომ მათ აქვთ უფრო განვითარებული იდეები ნაციონალიზმის შესახებ, ვიდრე მათ პატარა თანამოძმეებს. ასევე, ყირგიზები, რიგითი ხალხიდან დაწყებული, ქვეყნის პრეზიდენტებით დამთავრებული, ხშირად უჩივიან ყაზახეთის დომინირებას და ეკონომიკასა და პოლიტიკაზე ზეწოლას.

ისტორიულად, ორივე ხალხი ეჯიბრებოდა და დღესაც არ მოსწონთ ერთმანეთი. თუმცა, ამ მხრივ ისინი ცოტათი განსხვავდებიან პლანეტის დანარჩენი ერებისგან.