დღემდე არავინ იცის ზუსტად თუ რა არის ცნობიერება და როგორ არის მოწყობილი იგი. რა თქმა უნდა სხვადასხვა დარგის მეცნიერებს ამასთან დაკავშირებით გარკვეული ვარაუდები აქვთ, მაგრამ ზუსტ პასუხს ვერავინ გაგცემთ. ასეთივე სიტუაციაა კვანტური მექანიკის სფეროში. სამყაროს უწვრილესი ნაწილაკების ერთმანეთზე ურთიერთქმედებაზე დაკვირვებების საფუძველზე მეცნიერებმა ბევრი რამ ისწავლეს, მაგრამ იქედან გამომდინარე, რომ კვანტური მექანიკა არ მოდის თანხვედრაში აინშტაინის ფარდობითობის ზოგად თეორიასთან, მეცნიერებმა ვერ გაარკვიეს თუ როგორ შეიძლება მოხდინონ მათი თანხვედრა. მე-20 საუკუნის ყველაზე დიდი სწავლულის ფიზიკოს რიჩარდ ფეინმანის აზრით კვანტური მექანიკის არსი სინამდვილეში არავის არ ესმის. საინტერესოა თუ რას იტყოდა იგი ასევე ამოუცნობ ადამიანის ცნობიერების შესახებ?! ზოგიერთი მეცნიერი მიიჩნევს, რომ ცნობიერება ეს მხოლოდ ილუზიაა, სხვები კი პირიქით, საერთოდ ვერ ხვდება თუ საიდან მომდინარეობს ის. ასე რომ გასაკვირი არ არის, რომ ცნობიერების საიდუმლოს ამოცნობის სურვილმა ბევრი მეცნიერი კვანტურ ფიზიკასთან მიიყვანა, მაგრამ შესაძლებელია ამოვიცნოთ ერთი საიდუმლო მეორის დახმარებით? რა არის ცნობიერება? კონკრეტლი პასუხის გაცემა ძნელია, ეს იგივეა, რომ დავსვათ კითხვებზე-„რატომ ვარ მე მე?“ „რით განსხვავდები ჩემი ცნობიერება კატისგან?“ ან „რატომ აღვიქვამ სამყაროს ასე და არა სხვაგვარად?“ საბედნიეროდ არსებობენ მეცნიერები, რომეთაც შეუძლიათ პასუხები გასცენ კითხვების უმეტესობას თუ ყველას არა. მაგალითად შემეცნებით-ფილოსოფოსმა, ტაფსის (აშშ) უნივერსიტეტის პროფესორმა დენიელ დენეტმა თავის წიგნში „ბაქტერიიდან ბახამდე და უკან“ მოგვითხრობს, რომ ადამიანის ორგანიზმში მიმდინარე ბიოლოგიური პროცესები ახდენენ გავლენას აზრებისა და გამოსახულებების წარმოქმნაში. პროფესორი მიიჩნევს, რომ სუბიექტური ფილმი, რომელიც თითოეული ჩვენგანის თვალწინ თამაშდება, სხვა არაფერია, თუ არა ჩვენი ტვინის მიერ ოსტატურად ნაქსოვი ილუზია. მას ასევე მიაჩნია, რომ ცნობიერება ისეთი საიდუმლოებით მოცული არ არის, როგორც ჩვენ ვფიქრობთ და თვლის, რომ მეცნიერებამ უნდა ახსნას ტვინის ობიექტური ფუნქციონირება. ერთ-ერთი ვინ არ ეთანხმება დენეტის აზრს არის ავსტრალიელი ფილოსოფოსი დევიდ ჩალმერსი. იგი გვთავაზობს განვიხილოთ ჩვენი ცნობიერება როგორც რაღაც ფუნდამენტური, ისეთივე, როგორც ფიზიკის კანონები, რომელთა აღმოჩენაც შესაძლებელი იქნება მომავალში თანამედროვე ტექნოლოგიების საშუალებთ. მის მეორე, კიდევ უფრო რადიკალურ იდეას "პანსპიჩიზმის ჰიპოთეზა" ეწოდება, რომლის თანახმად, ცნობიერება უნივერსალურია და ნებისმიერი სისტემა მას გარკვეულწილად ფლობს, ელემენტარული ნაწილაკები და ფოტონებიც კი. ხოლო სადაც ფოტონებია, იქ შეიძლება იყოს კვანტური მექანიკა.

რა კავშირშია კვანტური ფიზიკა ცნობიერებასთან?
1921 წელს ალბერტ აინშტაინს მიენიჭა ნობელის პრემია ფიზიკაში, ფოტოელექტრული ეფექტის კანონის აღმოჩენისთვის. ფიზიკოსს მიაჩნდა, რომ სინათლე, რომელიც ჩვეულებრივ უწყვეტ ტალღად ითვლება, ასევე შეიძლება განაწილდეს კვანტებში, რომელსაც ჩვენ ფოტონებს ვუწოდებთ. ამ მოვლენამ, მაქს პლანკის, შავი სხეულის რადიაციის გაგებასთან ერთად, ნილს ბორის ახალი ატომური მოდელი, არტურ კომპტონის კვლევა რენტგენის სხივების შესახებ და ლუი დე ბროგლის ვარაუდი, რომ მატერიას ტალღის მსგავსი თვისებები აქვს, საფუძველი ჩაუყარეს ახალ კვანტურ ერას, რომელში ცხოვრების პატივიც მე და თქვენ გვხვდა წილად. გასაკვირი არ არის, რომ ცნობიერების ახალი კვანტური თეორია გაჩნდა სახელწოდებით Orchestrated Objective Reduction (Orch OR), რომლის ავტორებიც ფიზიკაში ნობელის პრემიის ლაურეატები, ოქსფორდის უნივერსიტეტის პროფესორი როჯერ პენროზი და არეზონას უნივერსიტეტის ანესთეზიოლოგი სტიუარტ ჰამეროფი იყვნენ. Orch OR– ის თეორიამ, რომელმაც მიუხედავად იმისა, რომ მრავალი ცვლილება განიცადა დაარსების დღიდან, ნათქვამია, რომ კვანტური რხევების აღმოჩენა ტვინის ნეირონების შიგნით მდებარე „მიკროტუბლებში“, რაც წარმოშობს ცნობიერებას. მიკროტუბულები (ცილის პოლიმერები) აკონტროლებენ ნეირონულ და სინაფსურ ფუნქციებს და უკავშირებენ თავის ტვინის პროცესებს კვანტურ დონეზე თვითორგანიზების პროცესებთან. მეცნიერები თვლიან, რომ ახალმა თეორიამ შეიძლება სიკვდილის შემდგომ სიცოცხლის არსებობაც ახსნას. გაითვალისწინეთ, რომ პენროზისა და ჰამეროფის თეორიამ არაერთი კრიტიკა გამოიწვია, თუმცა კვანტური თეორიის გამოყენება ბიოლოგიურ კონტექსტში გაგრძელდა და უდიდეს წარმატებას მიაღწია ფოტოსინთეზთან მიმართებაში. საინტერესოა, რომ სუნის, ფერმენტების და ფრინველის დნმ-ის კვლევებიც მიანიშნებს იმაზე, რომ კვანტური ეფექტები შეიძლება უფრო ფართოდ იყოს დაკავშირებული ბიოლოგიური ორგანიზმების მუშაობაში.
დოქტორანტმა ბეთანი ადამსმა ცოტა ხნის წინ გამოაქვეყნა ნაშრომი ფიზიკის სამყაროში ტვინის კვანტური ეფექტების როლის შესახებ. ადამსის კვლევა ხაზს უსვამს ტვინზე შესაძლო კვანტური ზემოქმედების სპექტრს, მაგრამ მის სადოქტორო კვლევას

ყურადღებას ამახვილებს ნეირონებს შორის კვანტურ გადაბმულობაზე და იმაზე, თუ როგორ შეიძლება მასზე გავლენა მოახდინოს ისეთმა წამლებმა, როგორიცაა ლითიუმი.

მიუხედავად იმისა, რომ ადამსის ნამუშევრები მოიცავს რამდენიმე შესაძლო გამოყენებას, იგი იმედოვნებს, რომ მისი კვლევი უკეთესად გაიგებს მსოფლიოს ანტიდეპრესანტებისა და განწყობის სტაბილიზატორების მუშაობის შესახებ, აგრეთვე შესაძლებელი იქნება მრავალი ფსიქიკური დაავადების ახალი მეთოდით მკურნალობა. ვინ იცის, იქნებ მისი ნამუშევარი საშუალებას მისცემს მეცნიერებს ახსნან, თუ როგორ მუშაობს ცნობიერება და საიდან მოდის იგი.