სხვა ენობრივი ნიშნის ბუნება 2020, 14 იანვარი, 19:36 ენობრივი ნიშნის ბუნება ნიშანი, აღსანიშნი, აღმნიშვნელი ბევრის აზრით, ენის კლასი წარმოადგენს ნომენკლატურას. იგი ვარაუდობს, რომ არსებობს მზამზარეული ცნებები, რომელბიც წინ უსწრებს სიტყვებს და არაფერს გვამცნობს იმის შესახებ სიტყვა ბგერითი ბუნებისაა თუ ფსიქიკურის, რადგან „ხე“ ორივე თვალსაზრისით შეიძლება განვიხილოთ. ასევე, გულისხმობს რომ სახელსა და საგანს შორის კავშირი მარტივი რამაა. რაც ჭეშმარიტების ფარგლებს სცილდება, ის ასეთი გამარტივებით გვაჩვენებს, რომ ენობრივი ერთეული ორმაგი ბუნებისაა. ენობრივი ნიშანი ერთამნეთთან აკავშრებს ცნებასა და აკუსტიკურ ხატს და არა საგანსა და სახელს, რომელიც ბგერის ფიზიკური ანაბეჭდია და ჩვენივე შეგრძნებებით მიღებული შთაბეჭდილებაა. ჩვენი აკუსტიკური ხატების ფისქიკური ბუნება კარგად ჩანს ჩვენივე მეტყველების დაკვირვებით. ჩვენ შეგვიძლია წარმოვთქვათ ლექსი ან ვისაუბროთ საკუთარ თავთან ენისა და ბაგებიის მოძრაობის გარეშე და რადგანაც ჩვენთვის სიტყვები არის აკუსტიკური ხატები არ უნდა ვილაპარაკოთ მათ შემადგენელ „ფონემებზე“. აქედან გამომიდნარე ენობრივი ნიშანი წარმოადგენს ორმხრივ ფსიქიკურ რაობას. ნიშანს ჩვენ ვუწოდებთ აკუსტიკური ხატისა და ცნების შეერთებას, თუმცა ჩვეულებრივ ხმარებაში ის აკუსტიკურ ხატს აღნიშნავს. ხოლო ნიშნის გრძნობადი მხარე კი გულისმობს ნიშანს როგორ მთელს . ორაზროვნება გაქრება თუ კი ნიშანს, აკუსტიკურ ხატსა და ცნებას ისეთ სახელებს დავარქმევთ, რომლებიც ერთმანეთში გულისხმობენ და თან ურთიერთდაპირისპირებულნი არიან. ცნება-აღსანიშნი, აკუსტიკური ხატი- აღმნიშვნელი, ნიშანი არ შეიცვლება. პირველადი პრინციპი. ნიშნის პირობითობა აღმნიშველსა და აღსანიშნს შორის კავშირი პირობითია, რადგან ნიშანი არ გვესმის როგორც აღსანიშნსა და აღმნიშვნელს შორის ასოციაციურად წარმოქმნილი მთლიანობა. პირობითი ნიშნები სხვებზე უკეთ გადმოსცემენ სემიოლოგოურ იდეას, ამიტომაც არის ენა ყველაზ რთული, ყველაზე გავრცებული და ნიშანდობლივი სისტემათა შორის. ამ აზრით, შეიძლება ენა გამოდგეს სემიოლოგიის მოდელად. აღმნიშველის გადმოსაცემად შესაძლებელია გამოვიყენოთ სიტყვა „სიმბოლ ო“, თუმცა ის ბოლომდე პირობითი არაა, რადგან ის მიუთითებს რაღაც კავშირზე აღსანიშნსა და აღმნიშველს შორის. პირობითობა არ უნდა გავიგოთ რომ, თითქოს, ინდივიდი თავისუფალ არჩევანზე იყო დამოკიდებულო აღმნიშველი. აღმნიშვნელი არ არის მოტივირებული, თუმცა არსებობს ამის კონტრაგუმენტებიც. III თავი სტატიკური ლინგვისტიკა და ევოლიციური ლინგვისტიკა შინაგანი ორმაგობა ყველა მეცნიერებისა, რომლებიც ღირებულების ცნებით ოპერირებენ ენათმეცნიერებაში დროის ფაქტორის გამოჩენამ შესაძლებელია განსაკუთრებული სირთულეები შექმნას და ორი გზის გასაყართან დააყენოს იგი. მეცნიერებათა უმრავლესობისათვის უცხოა ეს რადიკალური ორმაგობა და ხშირ შემთხვევაში, დროის ფაქტორი არ ახდენს არსებით გავლენას. IV თავი ლინგვისტური ღირებულება 1 ენა როგორც ბგერით მატერიაში ორგანიზებული აზრი იმის დასარწმუნებლად, რომ ენა წმინდა ღირებულებათა სისტემა ამისათვის უნდა განვიხილოთ ურთიერთდაკავშირებული 2 ელემნეტი: ცნებები და ბგერები. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისთ, აზროვნება წარმოადგენს ამორფულ და დაუნაწევრებელ მასას. აზრი ჰგავს ბურუსს, რომელშიც არაფერია მკაფიოდ გამინჯნული, არ ჰგავს წინასწარ დადგენლი იდეებიი, ისევე როგორც არაფერია ენის განსაზღვრული ენის გამოჩენამდე. ბგერითი სუბსატნცია არც უფრო განსაზღვრულია და არც უფრო მყარი, ვიდრე აზრი. იგი წარმოდგენს პასტიკუ მასას, რომელიც იყოფა ნაწილებად, რათა აზრისთვის აუცილებელ ელემენტებად მოგვევლინოს. ამრიგად, ენა შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, როგორც ერთმანეთის მომდევნო სეგმენტებისა, რომელიც განხორციელებულია ერთდროულად, როგორც ბუნდვანი ცნებების განუსაზღვრელ პლანში, ისე - იმდენადვე განუსაზღვრელ პლანში ბგერადობისა. ენის სპეციფიური როლი აზროვნებასთან იმაში მდგომარეობს, რომ იყოს მაშუალებელი რგოლი აზრსა და ბგერას შორის, თანაც ისე რომ მათი კავშირი მიჰყავდეს უერთიერთდანაწევრებამდე. ენას შეიძლება დანაწევრებათა სფეროც ვუწოდოთ, რაც გულისხმობს, რომ ყოველი ელემენტი წარმოადგენს პატარა ნაწილს, რომელშიც აზრი განმტკიცებულია ბგერით, ხოლო ბგერა ცნების ნიშნად იქცევა. ენათმეცნიერება მოქმედებს სასაზღვრო სფეროში, სადაც ორივე რიგის ელემენტთა შეხამებაა და რომელიც ქმნის ფორმას და არა სუბსტანციას. ნიშანში ღირებულებები ფარდოითნი არიან, რის გამოც, კავშირი ცნებასა და ბგერას შორის აბსოლუტურად პირობითია. ღირებულებათა დასადგენაც აუცილებელი კოლექტივის არსებობა. ღირებულება კი გამართლებულია მხოლოდ ჩვევითა და საერთო შეთანხმებით . ცალკე პიროვენებას არავითარი ღირებულების შექმნა არ შეუძლია. 2 ენორბივი ღირებულება განხილული კონცეპტუალური მხრიდან ღირებულება განხილული კონცეპტუალურ ასპექტში, უთუოდ არის მნიშვნელობის ელემენტი და რთულია იმის გარკვევა თუ რით განსხვავდება ის ღირებულებისგან, როცა მასზე არის დამოკიდებული. მნიშვნელობას წარმოადგენს ის რაც აკუსტიკური ხატის საპირისპიროა. საკითხის პარადოქსულობა შემდეგნაირია: ერთი მხრივ, ცნება გვევლინება როგორც აკუსტიკური ხატის შესატყვისი ამ ნიშნის შიგნით, მეორე მხრივ, ორი შემადგენელი ნაწილის დამაკავშირებელი მითითება, თავის მხრივ, იმყოფება შესატყვისობაში ენის სხვა ნიშანთან. ენა არის სისტემა, რომლის შემადგენელი ელემენტები ქმნიან მთლიანობას, რომელშიც ყველა ელემენტების ღირებულება განპირობეულია მხოლოდ სხვა ელემენტთა თანაარსებობით. ღირებულებები მუდამ წარმოიქმენბიან: არამსგავსი საგნისაგან, რომელიც შეიძება მუდამ გადაიცვალოს იმაზე, რისი ღირებულებაც განსაზღვრულია მსგავსი საგნებისგან, რომლებიც შეიძლება შევადაროთ იმას, რის ღირებულებაზეც არის საუბარი. ღირებულების არსებობისათვის აუცილებელია ამ ორი ფაქტორის არსებობა. რომ განვსაზღროთ ხუთფრანკიანი მონეტის ღირებულება უნდა გავითვალსიწინოთ შემდეგი 1. რომ იგი შეიძლება გადაიცვალოს გარკვეული რაოდენების სხვა რამეზე 2. რომ იგი შეიძლება შევადაროთ იმავე სისტმების მსგავს ღირებულებას. ასევე სიტყვა მისგან განსხვავებულ რამეზე შეიძება გადაიცვალოს. მეორე მხრივ, იგი შეიძლება შევადაროთ მსგავსი ბუნების რამეს. ღირებულების გასასაღვრად მნიშვნელოვანის ის, რომ ვიცით, რომ მას ააქვს მნიშველობა და ასევე უნდა შევადაროთ მსგავსი ღირებულების მქონე სიტყვებს, რომლებიც შეიძება დავუპისპიროთ მას. ნებისმირი სიტყვის ღირებულება განისაზღვრება ყოველივე იმით რითაც ის გარემოცულია. ისეთი სიტყვის ღირებულების დადგენა, როგორიცაა soleil-მზე მხოლოდ მაშინ არის შესაძებელი თუ მხედველობაში მივიღებთ ყველაფერს, რაც ამ სიტყვასთან კავშირშია. არის ენები, რომელებშიც უაზროა გამონათქვამები. სიტყვები წინაწარ მოცემულ ცნებებს რომ გამოხატანვდნენ, მაშინ ყოველ მათგანს ექნებოდა ზუსტი აზრობრივი შესატყვისი სხვა ენაში, მაგრმა ასე არაა. განსაკუთრებით მაგალითს იძლევა ფლექსია. ზოგი ენისთვის დროთა მიხედვით განსხვავება უცხოა. ემბრაული ენა წარსულსა და მომავლასაც არ განასახვავებს. როცა ვამბობთ რომ სიტყვა რაღაცას ნიშნავს ვემყარებით აკუსტიკური ხატის ცნებასთან კავშირს, ამით ვამტკიცებთ იმას რაც შეიძლება გარკვეული დოზით იყოს სწრორი და ნაწილიბრივ შეგვიქმნის აზრს სინამდვილეზე. 3 ლინგვისტური ღირებულება განხილული მატერიალურიმხრიდან. სიტყვაში არსებითია ფონეტიკური განსხვავებანი, რომლებიც საშუალებას გვაძლევენ მოცემული სიტყვა განვსხვაოთ სხვა სიტყვისაგან, რადგან სწორედ ეს განსხვავებებია მნიშვნელობის მატარებელი. არ არსებობს ბგერითი ხატი, რომელიც სხვაზე უკეთ შეესატყვისება იმას რომელიც მან უნდა გამოხატოს. საბოლოდ, ნებისმერი ენეობრივი მონაკვეთი შეიძება ემყარებოდეს მხოლოდ საკუთარ დაუმთხვევლობას სხვებთან. ნებისმიერობა და დიფერენციულობა ორი კორელაციური ნიშანია. შეუძლებელია, რომ მატერიალი ელემენტი - ბგერა - თავისთავად ენას ეკუთვნდეს. იგი ენისთვის მეორადია. გამოყენებული მასალად. ყველა პირობით ღირებულებას ახასიათებს რომ არ აირიოს აღქმად ელემნტებში. აღმნიშნველი თავისი არსით სულაც არ არის ბგერადი. იგი იქმნება იმ განსხვავებისგან რომლებიც მიჯნავენ მის აკუსტიკურ ხატს ყველა სხვა აკუსტიკური ხატისგან. ეს პრინციპი ახასიათებს ენის ყველა მატერიალურ ელემენტს ფონემების ჩათვლით. ფონები ურთიერთდაპირისპირებადი, მიმართებითი და უარყოფითი არსებებია. ამის დამადასტურებელია მოლაპარაკე ინდივიდის თავისუფლება ბგერის წარმოთქმისას, თუკი დაცული იქნება ის საზღვრები, რომლებითაც მოცემული ენა ემიჯნება სხვა ბგერებს. ასეთივე ვითარება შეიმჩნევა დამწერლობაშიც. დამწერლობის ნიშნებს თავისუფლება ახასიათებს. ასოების ღირებულება ნეგატიური და დიფერნეციალუირა. ღირებულებებს დამწერლობის სისიტემაში ძალა აქვთ მაშინ, როდესაც ისინი ერთმანეთს უპირისპირდებინა გასაზღვრული სისიტემები ფარგლებში, რომელიც შედგება ასოთა განსაზღვრული რაოდენობისაგან. რამდენადაც გრაფიკული ნიშანი თავისუფალია მის ფორმას არსებითი მნიშველობა არ აქვს სისტემის მიერ დადგენილ საზღვრებსი. არავითარი მნიშველობა არ აქვს ნიშნის დასაწერად გამოყენბულ საშუალებას, რადგან იგი სისიტემას არ ეხება. 4 ნიშანი განხიული მთლიანობაში. ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე, ენაში არაფერია განსხვავებების გარდა. ენაში გვაქვს მხოლოდ განსხავავებები ცალკეულ პოზიტიურთა წევრების გარეშე. ნიშანში მოცემული ბგერითი მასალა და ცნება ნაკლებმნიშველოვანია, ვიდრე ის რაც მაქთ ირგვლივ სსხვა ნიშნებშია მოცემული. ენაში ყველაფერი სამართლიანი და უარყოფითია თუ განვიხილავთ აღსანიშნა და აღმნიშველს ცალ-ცალკე. თუ ნიშანს მთლიანობაში განვიხილავთ აუცილებლად რაღაც პოზიტიურის წინაშე აღმოვჩნდებით. ცალკე აღებული აღსანიშნი და აღმნიშვნელი დიფერენციაულური და ნეგატიური ღირებეულებებია, მათი კავშირი პოზიტიური ფაქტია. იგი ენაში არსებული ფაქტების ერთადერთი სახეობაა, რადგან ენობრივი მექანიზმის ძირითად თვისებას ამ ორ სახეობას შორის პარალელიზმის არსებობაბ წარმოადგნეს. ამ თვალსაზრისით მნიშველოვანია დიაქრონიული ფაქტი. ეს ის შემთხვევა როდესაც აღმნიშველი იწვევს ცნების ცვლილებას, საიდან ჩანს, რომ ძირითადად განსხვავებუკ ცნებათა ჯამი განმასხვავებელ ნიშანთა ჯამს შეესაბამება. როცაფონეტიკური ცვლილებების შედეგად ხდება ორი ცნების აღრევა, თუ არსებული მონაცმეები ხელს შეუწყობს ცნებაც ავლენს ტენდენციას აღრევისაკნე. თუ ცალკეული სიტყვა დიფერენციაციას განიცდის - ასეთ შემტხვევაში წარმოქმნილ განსხვავებას ექნება ტენდეცნია გახდეს ღირებული. აზრობნების მიერ შემჩნეული კონცეპტუალი განსხავება ცდილობს სხვადასხვა აღმნიშველში გამოვლინდეს, ხოლო 2 ცნებას, რ ომესლაც გონება ვერ ასხვავებსერთ აღმნიშველშ გაერთაინებისკანე მიისწრაფის. ერთეულის მიმართ დიფრენციაციის პრინციპი შემდეგია: ერთეულის ნიშან- თვისებები თვით ერთეულს შეერწყმის. ენაში ნიშანი შედგება იმისგანა რაც მას სხვა ნიშნისაგან განასხვავებს. განსხვავება ქმნის განმსახვავებელ თვისებას, ღირებულებასა და ერთეულსაც. გრამატიკული მოვლენა სააბოოლოოდ ერთეულის განსზღვრას შეესაბამება, რადგან იგი ყოევლთვსი სისიტემის წევრთა დაპირისპირებას გამოხატავს. ენის სისტემაში რთული ელემენეტები მონაწილეობენ. მასში არსებულ დაპირპირებათა შორის ზოგი უფრო მნიშველოვანია, ვიდრე სხვა, მაგრამ „ერთეული: და „გრამტიკული მოვლენა“ სხვადასხვა სახელწოდებებია. აღმნიშნელი ერთ და იმავე მოვლენის სხვადასხვა ასპექტისა - კერძოდ ენობრივ დაპირისპირებათა მოქმედებისა. ეს იმდენად ჭეშმარტია, რომ ერთეულის პრობლემის შესწავალა შესაძლოა გრამატუკული ფაქტების შესწავალით დაგგვეწყო. ებობრივი სისტემა გასნახვევბის გარდა სხვა რამით რო შედგებოდეს გრამატიკული მოვლენა და ერთეული ერთამენთს ვერ დაფარვდა. ენა არის ფორმა და არა სუბსტანცია. საჭიროა ეს ჭეშმარიტება კარგად წამროვიდგინოთ რადგან ტერმინოლოგიის ყველა ცთომილება, ენობრივი მომენტის ყველა არასრული დახასიათება იმ უნებლიე დაშვებიდან მომდინარეობს, რომ ენორბივ მოვლენაში რაღაც სუბსატნცია უნდა არსებობდეს. ქრისტინე უგლავა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტი, VII სემესტრი 426 შეფასება არ არის
|