გოლგოთის ჯვარი ლათინური ჯვარია, რომელიც სამსაფეხურიან კვარცხლბეკზე დგას. ჯვრისკენ აღმავალი სამი საფეხური გოლგოთის მთას განასახიერებს და რწმენის, სასოებისა და სიყვარულის სიმბოლური გამოხატულებაა. „ახლა კი რჩება რწმენა, სასოება, სიყვარული - ეს სამი“ (1კორ 13:13).

ძველად ამ ჯვარს ფართო გამოყენება ჰქონდა, ამჟამად კი მას მხოლოს ანალავაზე (მღვდლის შესამოსელი) ამოქარგულს თუ შეხვდებით.

ვაზის ჯვარი

ვაზი ზოგადად ქრისტეს ევანგელურ სიმბოლოს წარმოადგენს, ხოლო ახალ აღთქმაში ვაზი სამოთხის სიმბოლოდ მოიაზრება. ვაზის ჯვარს განსსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ქართველი მართლმადიდებლებისათვის, რადგან წმინდა ნინო სწორედ ვაზის ჯვრით ხელში შემოვიდა საქართველოში. გადმოცემის მიხედვით, მარიამ ღვთისმშობელმა წმინდა ნინო საქართველოში სამოციქულოდ წარმოგზავნა და თან მას ვაზის ჯვარი გადასცა, რომელსაც განსაცდელისაგან უნდა დაეცვა უცხო ქვეყანაში წმინდა მისიით მიმავალი ქალწული.
თუმცა არსებობს სხვა ვერსიაც, რომელიც ვაზის ხის რტოთაგან შეკრულ ჯვარს თვითონ წმიდა ნინოს მიაწერს - წმინდანს იგი თავისი თმებით მცხეთაში მოსვლის შემდეგ, მაყვლოვანში დამკვიდრებისას შეუკრავს. შემდგომში ეს ჯვარი მემკვიდრეობით მეფე მირიანს ერგო. 541 წლამდე იგი მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძარში იყო დაბრძანებული.
ჯვარი მრავალჯერ ყოფილა გატანილი ქალაქიდან ქალაქში და ერთი ქვეყნიდან მეორეში. ამ გადატან-გადმოტანის დროს ჯვრის გარდი-გარდმო ნაწილი გადატეხილა გრძელ ნაწილთან მიმაგრებულ ადგილას, რის გამოც ჯვრის ფრთები დაშვებულია. წმინდა ნინოს ვაზის ჯვარი ამჟამად სიონის საკათედრო ტაძარშია დაბრძანებული.

იხთისი

იხთისი უძველესი მონოგრამაა. გადმოცემის მიხედვით იესო მეთევზე იყო (სხვა წყაროებით - დურგალი). მისი ყმაწვილობის წლებიდან მხოლოდ ისაა ცნობილი, რომ მიბარებული ჰყავდათ მეთევზეებთან ხელობის შესასწავლად. მოგვიანებით თავის ერთ-ერთ ქადაგებაში ის თავის თავს ადამიანების დამჭერს უწოდებს და ამბობს: "და ვუთხარი მათ - გამომყევით მე და თქვენ გაგხდით ადამიანების მჭერავად". იმის ანალოგიურად, როგორც იესო სიჭაბუკეში იჭერდა თევზებს, ასევე იჭერს სიკვდილის შემდეგ ადამიანების სულებს. იხთისი (ძველი ბერძნულიდან-თევზი) - უძველესი მონოგრამაა, რომელიც შედგენილია პირველი ასოებისაგან წინადადებისა: ''იესო ქრისტე ძე ღვთისა მხსნელი". იხთისი წარმოადგენდა პირველი ქრისტიანების ამოსაცნობ საიდუმლო ნიშანს.

მტრედი

მტრედი ითვლება ქრისტიანული სამების ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილის- სულიწმინდის სიმბოლოდ. ის აგრეთვე არის მშვიდობის, სამართლიანობისა და სიწმინდის სიმბოლო. მტრედმა, რომელმაც ნოეს ზეთისხილის ტოტი მიუტანა, ამ სახით აცნო მას მსოფლიო წარღვის დასასრული.

ღუზა

ღუზა ჯვრის დაფარული გამოსახულებაა. ის აგრეთვე წარმოადგენს მომავალი აღდგომის იმედის სიმბოლოს, ამიტომ ღუზის გამოსახულება ხშირად გვხვდება პირველი ქრისტიანების საფლავების ქვებზე.

ქრიზმა

ქრიზმა ქრისტეს სახელობის მონოგრამაა. მასში დაშიფრულია ორი სიტყვა: იესო და მესია (Х და Р). ხშირად გვხვდება აგრეთვე ალფა და ომეგა (α და ω), როგორც საწყისი და დასასარული ანუ ღმერთი. გამოცხადება 21-6 : "მე ვარ ალფა და ომეგა, დასაწყისი და დასასრული. მწყურვალს დავარწყულებ ცოცხალი წყლით, გამარჯვებული მიიღებს ყველაფერს და მე ვიქნები მისი ღმერთი და ის იქნება ჩემი შვილი".

ეკლის გვირგვინი

ეკლის გვირგვინი ქრისტეს ტანჯვის სიმბოლოა, რომელიც ყველაზე ხშირად ჯვარცმებზეა გამოსახული.

IHS

IHS- ქრისტეს სახელობის კიდევ ერთი პოპულარული მონოგრამაა. ეს სამი ასო ბერძნულად იესო ქრისტეს სახელს აღნიშნავს.

სამკუთხედი

სამკუთხედი წმინდა სამების სიმბოლოა. მისი სამი გვერდი აღნიშნავს წმინდა სამების შემადგენელ ნაწილებს - მამა ღმერთი, ძე ღმერთი და სულიწმინდა. სამკუთხედის ყველა გვერდი ტოლია და ისინი ქმნიან ერთ მთლიანს. იუდაიზმსა და ქრიასტიანობაში სამკუთხედი ღმერთის ნიშანია. სამების ადრეული ქრისტიანული სიმბოლური გამოსახულება იშვიათობაა, მაგრამ, როგორც ჩანს, ტოლგვერდა სამკუთხედი წმიდა სამების პირველი სიმბოლოა. სამების დოქტრინის პირველწყარო იესო ქრისტეს ნათლისღების ისტორიაა, სადაც მამა ღმერთი, ძე ღმერთი და სულიწმიდა ერთსახოვნადაა წარმოდგენილი. „როცა მთელი ხალხი ინათლებოდა და იესოც მოინათლა და ლოცულობდა, გაიხსნა ცა და გადმოვიდა მასზე სულიწმიდა ხორციელი სახით, როგორც მტრედი, და გაისმა ზეცით ხმა: შენ ხარ ჩემი საყვარელი ძე, რომელიც მოვიწონე მე“ (ლუკ 3:21-22). ქრისტიანული სამსახოვანი ღმერთი ზოგჯერ გამოხატულია სამკუთხედში ჩახატული თვალის (ყველაფრის მხედველი თვალი) ან სამკუთხა შარავანდედის სახით. ამ უკანასკნელით შეიძლება შემკობილი იყოს მხოლოდ მამა ღმერთი ან სულიწმიდა.

ისრები

ისრები ან სხივები, რომლებიც გულს გმირავენ, წმინდა ავგუტინეს "აღსარებაში" გამოთქმული ალუზიაა. გულის გამსჭვალავი სამი ისარი კი სიმონის წინასწარმეტყველების სიმბოლოა.

თავის ქალა

თავის ქალა ანუ ადამის თავი ერთნაირად წარმოადგენს როგორც სიკვდილის, ასევე სიცოცხლის სიმბოლოს. წმინდა წერილის მიხედვით, ადამის ფერფლი დამარხულია გოლგოთაზე, ანუ ზუსტად იმ ადგილას, სადაც ქრისტე ჯვარს აცვეს. მხსნელის სისხლმა გადარეცხა ადამის თავის ქალა, ამით სიმბოლურად განბანა კაცობრიობა ცოდვებისაგან და მისცა მას გადარჩენის შანსი.

არწივი

არწივი არის ამაღლების სიმბოლო. ის იმ სულის სიმბოლოა, რომელიც ღმერთს ეძებს. არწივი ხშირად სიმბოლიზდება ახალ ცხოვრებასთან, სამართლიანობასთან, რწმენასა და სიმამაცესთან.

სერაფიმები

სერაფიმები ღმერთთან ყველაზე ახლოს მყოფი ანგელოზებია. მათ აქვთ 6 ფრთა და ატარებენ ცეცხლოვან ხმლებს.

საკურთხეველი ჩვენს დროში შემორჩენილი ერთ-ერთი უძველესი ნივთიერი სიმბოლოა. საკურთხეველი (ლათ. alta ara - მაღალი სამსხვერპლო) ესაა საკულტო ნაგებობა, რომელიც ნებისმიერი ტაძრის (ეკლესია, მეჩეთი, წარმართული ბომონი და სხვა) წინა ნაწილშია მოთავსებული. ის ყველა რელიგიაში სამსხვერპლოს სიმბოლოს წარმოადგენს. თავდაპირველად მიწის ან ბელტის საკურთხეველს იყენებდნენ. მოგვიანებით, როდესაც დაიწყეს ტაძრების მშენებლობა, საკურთხეველს ქვისგან ან მეტალისგან ამზადებდნენ. იგი ტაძრის აღმოსავლეთ ნაწილში იდგა ღვთაების გამოსახულების პირდაპირ.

სრულიად განსხვავებულია ქრისტიანული ეკლესიის საკურთხეველი. თავდაპირველად საკურთხეველი წარმოადგენდა მაგიდას, რომელზედაც სიყვარულის სერობა იმართებოდა. მეორე საუკუნის ბოლომდე საკურთხეველი რჩებოდა ეკლესიაში დადგმულ მაგიდად, რომელზედაც ნაწილდებოდა ზიარება და სრულდებოდა სხვადასხვა საეკლესიო მსახურება.

მართლმადიდებლურ ეკლესიაში საკურთხეველი ტაძრის აღმოსავლეთ მხარეს მდებარეობს შემაღლებულ ადგილას. იგი წარმოადგენს მაღალ სამსხვერპლოს და ტაძრის ცენტრალური ნაწილისგან გამოყოფილია კედლით, რომელსაც კანკელი ეწოდება. კანკელში მოთავსებულია ხატები. მას სამი კარი აქვს: ორი მცირე (ჩრდილოეთისა და სამხრეთის) და ერთი შუაში, რომელსაც სამეუფო ანუ აღსავლის კარი ეწოდება. აღსავლის კარში ჩამოკიდებულია კრეტსაბმელი, რომლის გახსნა და დახურვა ხდება მხოლოდ მღვდელმსახურის მიერ ღვთისმსახურების დროს და გარკვეული სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს.

ძველი ჩინელი ფილოსოფოსების წარმოდგენით, ხუთქიმიანი ვარსკვლავი (პენტაგრამა, პენტაკლი) სამყაროს ხუთი ძირითადი ელემენტის ურთიერთმოქმედების მაჩვენებელია. ცეცხლი, მიწა, რკინა, წყალი და ხე ერთმანეთზე მოქმედებენ (როგორც დადებითად, ასევე უარყოფითად).

ქრისტიანობაში ვერძი ქრისტეს („მწყემსი კეთილი“) სამწყსოს - მოციქულებისა და მორწმუნეების სიმბოლოს წარმოადგენს. ხელოვნებაში ხშირად ფიგურირებს აბრაამის მიერ ვერძის მსხვერპლად შეწირვის სიუჟეტი.

ძველ აღთქმაში ვერძი სამსხვერპლოდ გამზადებულ ადამიანს ცვლის: „და აღაპყრო აბრაამმა თვალი და იხილა ვერძი, რომელიც რქებით იყო გახლართული ბუჩქნარში. და წავიდა აბრაამი და აიყვანა ის ვერძი და შესწირა იგი სრულადდასაწველად თავის ძის ნაცვლად“ (დაბ 22:13). რაბინი ბენ დოზა გვამცნობს: „იმის გამო, რომ ვერძს ათი მყესი აქვს, დავითის ქნარს ათი სიმი ჰქონდა“.

მწყემსი კეთილი იესოს სიმბოლური გამოსახულებაა. მისი წყარო- წმინდა ევანგელეა, სადაც ქრისტე თავის თავს მწყემსს უწოდებს. ქრისტეს ხშირად გამოსახავენ ანტიკური მწყემსის სახით, რომელსაც მხრებზე პატარა თიკანი ჰყავს შემოსმული. ამ სიმბოლომ მყარად მოიკიდა ფეხი ქრისტიანობაში. მორწმუნეებს-მრევლს ხშირად უწოდებენ სამწყსოს, ხოლო მღვდელს-მწყემსს.

პ.ს. ყველა მართლმადიდებელს ვულოცავ დამდეგ აღდგომის დღესასწაულს. ქრისტე აღდგა!