ყველამ კარგად ვიცით, თუ რა დაგვიშავა რუსეთმა. მაგრამ ძალიან ცოტამ იცის, თუ რა სარგებელი მიიღო საქართველომ რუსეთთან ურთიერთობით. წავიკითხოთ საინტერესო ფაქტები ისტორიიდან.

პირველად საქართველომ რუსეთთან ურთიერთობა მე-15 საუკუნის მეორე ნახევარში დაამყარა, როდესაც კახეთის სამეფომ მჭიდრო სავაჭრო კავშირი გააბა ჩრდილოეთით მყოფ ამ მზარდ სახელმწიფოსთან. სავაჭრო კავშირს მალე პოლიტიკური კავშირიც მოჰყვა. ასე ჩაეყარა საფუძველი 1483 წელს ორი ქვეყნის ურთიერთობას.

1. 1552-1556 წლებში რუსეთის მეფე ივანე IV-მ ყაზანისა და ასტრახანის სახანოები დაიმორჩილა და უშუალოდ დაუმეზობლდა კავკასიას. 1561 წელს კახეთის მეფე ლევანმა კავშირი დაამყარა რუსეთის მეფესთან. 1563 წელს რუსებმა თერგთან ციხესიმაგრე ააგეს და გარნიზონი ჩააყენეს. ლევან მეფე ყუადღებით ადევნებდა თვალყურს მოვლენების განვითარებას იმიერკავკასიაში. ქრისტიანული სახელმწიფოს გამოჩენა დიდი იმედს სახავდა მაჰმადიანურ რკალში მოქცეულ ქვეყანაში. 1563 წელს რუსეთის მეფემ ჯარი გამოგზავნა საშამხლოს დასალაშქრად, რომელიც მოსვენებას არ აძლევდა კახეთის მოსახლეობას.

2. 1585 წელს რუსეთის მეფე თევდორე ივანეს ძე ელჩობას აგზავნის კახეთის მეფესთან, ალექსანდრე II-თან. 1589 წელს თევდორემ კახეთის მეფეს "წყალობის სიგელი" გამოუგზავნა და კახეთის სამეფო თავის მფარველობაში მიიღო. ხელშეკრულების თანახმად, რუსეთი კისრულობდა კახეთის დაცვას საგარეო მტრებისგან; კახეთის მეფეს კი რუსეთის მტრები თავის მტრად უნდა ჩაეთვალა, მოკავშირეები კი მოკავშირედ. რუსეთის მეფემ ციხე ააგო თერგზე და თერგ-კახეთის გზა დაიჭირა. 1594 წელს საშამხლოც დალაშქრეს რუსებმა, თუმცა უშედეგოდ. რუსეთმა ფეხი ვერ მოიკიდა დაღესტნის ტერიტორიაზე.

1604 წელს ალექსანდრემ დახმარება თხოვა რუსეთის მეფეს, ბორის გუდიონოვს საშამხლოს წინააღმდეგ. ბორის გუდიონოვი საბრძოლო სამზადისს შეუდგა. რუსები ჩრდილოეთიდან უნდა შეჭრილიყვნენ საშამხლოში, კახელები კი ამ დროს სამხრეთიდან მიიტანდნენ იერიშს. 1605 წელს რუსეთის ელჩები კახეთში იმყოფებოდნენ, მაგრამ ამ დროს კახეთში დიდი უბედურება დატრიალდა. შაჰ-აბასის გამოგზავნილი, გადაჯიშებული მუსლიმი, კონსტანტინე, ვითომ მოსალაპარაკებლად შევიდა მამის, ალექსანდრე მეფის კარავში, რომელმაც ალექსანდრე შაჰ-აბასის ღალატში დაადანაშაულა და ყიზილბაშების დახმარებით, საკუთარი მამა და ძმა ხმლებით აჩეხა, თავები მოაჭრა და შაჰ-აბასს გაუგზავნა, შემდეგ კი თავი კახეთის მეფედ გამოაცხადა. შექმნილი ვითარების გამო რუსეთის ელჩები უკან გაბრუნდნენ.

3. 1722 წელს ქართლის მეფე ვახტანგ VI და რუსეთის იმპერატორი პეტრე I ერთობლივ ლაშქრობაზე შეთანხმდნენ დაღესტნის წინააღმდეგ. მდგომარეობა ერთობ ხელსაყრელი იყო. დაშლის პირას მყოფ ირანს შინაომების გამო კავკასიისთვის არ ეცალა. ვახტანგ მეფემ უზარმაზარ ძალებს მოუყარა თავი (ქართველ-სოემხთა ჯარი 40 000 კაცს ითვლიდა) და განჯისკენ გაემართა. ამავდროეულად რუსები ჩრდილოეთიდან დაიძრნენ და დარუბანდი აიღეს, მაგრამ წინსვლა და ბაქოს დაკავება ვეღარ შეძლეს. ქართულ ისტორიოგრაფიაში საუაბრია პეტრე პირველის მხრიდან ღალატზე და ქართველების მოტყუებაზე. სინამდვილეში რუსული ფლოტი ზღვის ღელვის გამო განადგურდა, ამას თან დაერთო ჯარში ავადმყოფობის გავრცელება და ასეთ პირობებში ლაშქრობის გაგრძელება შეუძლებელი გახდა. პეტრე პირველმა ლაშქრობა მომდევნო წლისთვის გადადო.

4. 1769-1774 წლებში მიმდინარეობდა რუსეთ-თურქეთის ომი. რუსეთმა საქართველოში გამოგზავნა 4000 კაციანი ჯარი. იმერეთის მეფე სოლომონი დიდი სიხარულით შეხვდა რუსების გამოჩენას საქართველოში. სოლომონმა რუსებთან ერთად გაწმინდა იმერეთის ციხეები თურქული გარნიზონისგან.

1798 წელს გარდაიცვალა ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე II და გამეფდა გიორგი XII. მისი გამეფებით უკმაყოფილო ბატონიშვილები გიორგის დაუპირისპირდნენ. ალექსანდრე ბატონიშვილი ირანში გაიქცა და შეეცადა ირანელების დახმარებით ჩაეგდო ხელში ტახტი. შექმნილი მძიმე მდგომარეობის გათვალისწინებით, გიორგი XII-მ 1799 წელს ახალი ხელშეკრულება გააფორმა რუსეთთან, რომლის მიხედვითაც სამეფო მთლიანად უნდა გადასცემოდა რუსეთის იმპერატორს, გუბერნიის უფლებით შესულ საქართველოში კი მეფობა გიორგის შთამომავლებს მემკვიდრეობით უნდა მიეღოთ. 1800 წელს ალექსანდრემ ლეკებისა და ირანელების დახმარებით ქართლ-კახეთში ილაშქრა, თუმცა უშედეგოდ. მისი კოალიციური ჯარი ქარველების და რუსების გაერთიანებულმა ჯარმა დაამარცხა. 1800 წლის 23 დეკემბრეს გიორგი XII გარდაიცვალა. 1801 წლის 18 იანვარს, ხელშეკრულების თანახმად, რუსეთის დედაქალაქში გამოქვეყნდა მანიფესტი საქართველოს შეერთების თაობაზე.

5. საქართველო გაერთიანდა რუსეთის შემადგენლობაში. მე-18 საუკუნის მიწურულს საქართველო დაყოფილი იყო 6 სამეფო-სამთავროდ, რომლებსაც ხშირად გაუთავებელი ქიშპი და ომი ჰქონდათ ერთმანეთთან. ამიერკავკასიაში რუსეთის შემოსვლის შემდეგ საქართველო გაერთიანდა და შინააშლილობას ბოლო მოეღო.

ქართლ-კახეთის სამეფო

იმერეთის სამეფო

სამეგრელოს სამთავრო

გურიის სამთავრო

აფხაზეთის სამთავრო

სვანეთის სამთავრო

6. 1828-1829 წლებში მიმდინარეობდა რუსეთ-თურქეთის ომი, რომელშიც გაიმარჯვა რუსეთმა. ზავის შედეგად საქართველოს დაუბრუნდა ახალციხე-ახალქალაქი და ფოთი. მართალია, რუსეთი თავისი იმპერიის საზღვრებს აფართოვებდა, მაგრამ ამით საქართველომაც გვარიანად იხეირა და დაიბრუნა ის ძირძველი ტერიტორიები, რომლის დაბრუნების შესაძლებლობაც დამოუკიდებლად არ ჰქონდა.

7. 1877-1878 წლებში რუსეთმა ისევ დაამარცხა ოსმალეთი და თურქთა 300 წლიანი ბატონობისგან გაანთავისუფლა აჭარა. აჭარის გარდა საქართველოს დაუბრუნდა ისტორიული ტაო-კლარჯეთის ნაწილი: ართვინი, არდაგანი, ოლთისი და ყარსი.

გარდა გაერთიანებისა და ტერიტორიული შენაძენისა, რუსეთმა საქართველოში შემოიტანა ევროპული ცივილიზაცია. რადგან საქართველო 300 წლის განმავლობაში მოკლებული იყო ევროპასთან კავშირს, რუსეთი იყო საქართველოს ევროპასთან დამაკავშირებელი ერთადერთი საშუალება.

ვნახოთ, როგორ აღგვიწერს მე-18 საუკუნის მიწურულს საქართველოს მდგომარეობას ცნობილი ინგლისელი ისტორიკოსი ალან ბალოკი:

- „დროდადრო საქართველო იყო თავისუფალი, მაგრამ მისი ძველი ცივილიზაცია და მოსახლეობა გაუსაძლის გაჭირვებაში ღაფავდა სულს. მოსახლეობის 3/4-ს არ შეეძლო წერა-კითხვა. არ არსებობდა ინდუსტრია, არსად შეეძლო ადამიანს ქუჩებში უსაფრთხოდ გადაადგილება გახშირებული ყაჩაღობის გამო“.

ქვეყანაში დაიწყო სასწავლებლების გახსნა

8. 1804 - გაიხსნა ორკლასიანი სასწავლებელი, შემდეგ 6 კლასიანი, რომელიც 1830 წელს გიმნაზიად გადაკეთდა.

9. 1815 - გაიხსნა სასულიერო სემინარია.

10. 1840 წელს გაიხსნა ქალთა ინსტიტუტი.

11. 1928 - საქ. პოლიტექნიკუმი ინსტიტუტი.

12. 1929 – 13 სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკუმი და გლეხი ახალგაზრდების 14 სკოლა. სპეციალურ კურსებზე მზადდებოდნენ ტრაქტორისტები, მექანიზატორები, ზეინკლები, ელექტრიკოსები და სხვა. 1

13. 1930 - სასოფლო სამეურნეო ინსტიტუტი.

14. 1930 - სამედიცინო ინსტიტუტი.

15. 1933 - გეოფიზიკის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი. 1935 - ფიზიკის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი.

16. 1936 - ენის, ისტორიის და მატერიალური კულტურის ინსტიტუტი.

17. 1941- გეოგრაფიის, სატყეო, მემინდვრეობის, თელავის მევენახეობის ინსტიტუტები.

18. 1943 - შ.რუსთაველის სახელობის ლიტერატურის და ფსიქოლოგიის ინსტიტუტები.

19. 1944 - ეკონომიკის ინსტიტუტი.

20. 1945 - ლითონისა და სამთო საქმის ინსტიტუტები.

21. 1946 - დაარსდა ფილოსოფიის ინსტიტუტი.

22. 1954 - პოლიტექნიკური ინსტიტუტი.

23. 1955 - გორის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი.

24. 1956 - არაორგანული ქიმიის და ელექტროქიმიის ინსტიტუტი.

25. 1956 წელს საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის სისტემაში შეიქმნა გამოთვლითი ცენტრი და დაიწყო ფიზიკის ინსტიტუტის ატომური რეაქტორის მშენებლობა. ახალგაზრდა ქართველმა ფიზიკოსებმა სსრკ-ში პირველებმა დაამუშავეს ბირთვული ფიზიკის მთელი რიგი საკითხები.

26. 1957 - აშენდა სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემია.

27. 1958- სამთო მექანიკის ინსტიტუტი, პალეობიოლოგიის ინსტიტუტი.

28. 1958- ხელნაწერთა ინსტიტუტი, ბათუმის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი.

29.1959- ამოქმედდა ფიზიკის ინსტიტუტის ბირთვული რეაქტორი.

30. 1960- აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტი.

31. მასწავლებელთა გადამზადების ცენტრები: ქუთაისი (1930), ცხინვალი (1932), თბილის (1935), ბათუმი (1935), გორი (1935), თელავი (1935), ზუგდიდი (1939) - პედაგოგიური ინსტიტუტების მშენებლობა.

32. 1860 წელს 145 დაწყებით და საშუალო სკოლაში სწავლობდა 7800 მოსწავლე. 1940 წელს ფუნქციონირებდა 4511 სოკლა - 767 000 მოსწავლით

33. 1921 - წერა კითხვის მცოდნეთა რიცხვი ქართველებში - 37 %. 1939 - საქართველო სსრკში პირველ ადგილზე გავიდა ერთ სულ მოსახლეზე განათლების დონის მაჩვენებლით.