რუსმა კოსმოსურმა მეცნიერმა როალდ ზ. საგდეევმა თავისი კარიერის დიდი ნაწილი NASA- ში გაატარა. რუსეთის კოსმოსური კვლევების ინსტიტუტის ყოფილი ხელმძღვანელი, მოგვიანებით მერილენდის უნივერსიტეტის აღმოსავლეთ-დასავლეთის კოსმოსური მეცნიერების ცენტრის დირექტორი გახდა. მან თავის მეუღლე, სიუზან აიზენჰაუერთან (პრეზიდენტ დუაიტ დ. აიზენჰაუერის შვილიშვილთან) ერთად ესე დაწერა, რომელიც კოსმოსური თანამშრომლობისკენ მიმავალ გრძელ და რთულ გზას ასახავს საბჭოთა კავშირის დაშლამდე(1991 წელი).

1957–1991 წლებში აშშ-სსრკ-ის ურთიერთობა ხშირად უნდობლობისა და აშკარა მტრული პერიოდებით (მაგ: U-2 ინციდენტი, კუბის სარაკეტო კრიზისი, ვიეტნამის ომი, საბჭოთა კავშირის შეჭრა ავღანეთში და პრეზიდენტ რონალდ რეიგანის მიერ საბჭოთა კავშირისთვის "ბოროტი იმპერიის" შერქმევა) ხასიათდებოდა.

ამის საწინააღმდეგოდ, 1963 წელს შეზღუდული ტესტის აკრძალვის ხელშეკრულება მოხდა, 1972 წელს სტრატეგიული შეიარაღების შეზღუდვის ხელშეკრულება გაფორმდა. ისტორიის ამ პერიოდში, ორივე ქვეყანამ თანამშრომლობის სფეროები გაზარდა.

მეორე მსოფლიო ომის დასრულებიდან საბჭოთა კავშირმა რაკეტები მათ ყველაზე მნიშვნელოვან სამხედრო აქტივად აქცია. 1950-იანი წლების შუა პერიოდში ისინი მზად იყვნენ თავიანთი პირველი კონტინენტური ბალისტიკური რაკეტის (ICBM) შესამოწმებლად. 1957 წელს საერთაშორისო გეოფიზიკური წელი დაიწყო, მრავალეროვნული ძალისხმევა დედამიწის ყოვლისმომცველი, კოორდინირებული საფუძველზე შესასწავლად. ძალისხმევის ხაზგასასმელად, ორგანიზატორებმა მოუწოდეს შეერთებულ შტატებსა და საბჭოთა კავშირს, სამეცნიერო თანამგზავრის გაშვება განეხილათ. 1957 წლის 4 ოქტომბერს საბჭოთა ICBM- ის (ამჟამად ცნობილი R-7 რაკეტის სახელით) ჩვეულებრივ საცდელ გაშვება პირველმა ხელოვნური თანამგზავრმა განახორციელა.

სამხედრო სარაკეტო ტექნოლოგიიდან პირველი პოლიტიკური დივიდენდების მოპოვების შემდეგ, საბჭოთა კავშირმა განაგრძო ძალზედ კლასიფიცირებული სამხედრო-ინდუსტრიული მიდგომა თავისი კოსმოსური პროგრამის შემუშავებაში. და პირიქით, აშშ-ს მთავრობამ გადაწყვიტა NASA- ს წმინდა სამოქალაქო საწარმოდ ექცია, ხოლო სამხედრო ძალისხმევა პენტაგონში და სადაზვერვო საზოგადოებაში გადაეტანა.

პრეზიდენტმა დუაიტ ეიზენჰაუერმა აიღო აშშ-საბჭოთა კავშირის კოოპერატიული სივრცე ინიციატივებით, რომელიც მან 1957 და 1958 წლებში გაგზავნა წერილების სერია საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელობასთან, პირველ რიგში პრემიერ მინისტრთან ნიკოლაი ბულგანინთან და შემდეგ ნიკიტა ხრუშჩოვთან. ეიზენჰაუერმა მათ პროცესის მშვიდობიანი გამოყენების სივრცის უზრუნველსაყოფად შექმნა შესთავაზა. ამასთან, ხრუშჩოვმა უარი თქვა წინადადებაზე და მოსთხოვა შეერთებულ შტატებს მისი ბირთვული იარაღის აღმოფხვრა ისეთ ადგილებში, როგორიცაა თურქეთი, როგორც ნებისმიერი სივრცითი შეთანხმების წინაპირობა.

ხრუშჩოვი დარწმუნებული იყო, რომ მისი ქვეყანა გაცილებით უსწრებდა შეერთებულ შტატებს სარაკეტო ტექნოლოგიით და კოსმოსური გაშვების შესაძლებლობებით, ბირთვულ ასპარეზზე საბჭოთა კავშირის უფრო დაუცველი გეოსტრატეგიული პოზიციისგან განსხვავებით. ეს იქნებოდა პირველი შემთხვევა, როდესაც სივრცე დაუკავშირდა ბირთვულ განიარაღებას და სხვა პოლიტიკურ თემებს.

ამასობაში, შეერთებულმა შტატებმა ენერგიულად განაგრძო თავისი მრავალეროვნული ინიციატივა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ქოლგის ქვეშ, მშვიდობიანი კოსმოსური საქმიანობის სამართლებრივი ჩარჩოს შემუშავების მიზნით. ამან საბოლოოდ გამოიწვია საგარეო სივრცის ხელშეკრულება და შეიქმნა გაეროს კომიტეტი გარე სამყაროს მშვიდობიანი გამოყენების შესახებ, რომელსაც საბოლოოდ უნებლიედ შეუერთდა საბჭოთა კავშირი.

სამეცნიერო საზოგადოებაში საერთაშორისო კოსმოსური სამეცნიერო კავშირის როლი შეასრულა კოსმოსური კვლევების კომიტეტმა, რომლის უჩვეულო ქარტიამ ორივე სუპერსახელმწიფოს მისცა მანდატი ვიცე-პრეზიდენტების დანიშვნის შესახებ. ამ შეთანხმებამ გახსნა შესაძლებლობა დიალოგისა და არაფორმალური კონტაქტებისა ამერიკელ და საბჭოთა კავშირის კოსმოსურ წარმომადგენლებს შორის...

საბჭოთა კოსმოსური პროგრამის რეალური მუშაობა და სამრეწველო ძალისხმევა ჩატარდა გენერალური მანქანათმშენებლობის სამინისტროს კლასიფიცირებული ქოლგის ქვეშ, მისი უზარმაზარი და სწრაფად გაფართოებული საპროექტო ბიუროებისა და საწარმოო ობიექტებით. მისი მთავარი კლიენტები სამხედროები იყვნენ, რომლებიც ასევე ფლობდნენ და მართავდნენ ყველა გამშვებ ადგილსა და სახმელეთო კონტროლის ცენტრების ქსელს.

პრეზიდენტობის დასაწყისში ჯონ კენედიმ არაერთხელ სცადა საბჭოთა კავშირის ჩართვა კოსმოსურ თანამშრომლობაში.

საბჭოთა კავშირი ბევრად ჩამორჩა აშშ-ს კოსმოსური ტექნოლოგიის სხვა მნიშვნელოვან სფეროებში. მათი პირველი გეოსტაციონარული სატელეკომუნიკაციო სატელიტი მათ ამერიკელებოიდან 11 წლის შემდეგ გაუშვეს. გეოსტაციონარული მდებარეობიდან მეტეოროლოგიური მონაცემების მიღების შემთხვევაში, უფსკრული კიდევ უფრო დიდი იყო...

ამის სემდეგ, შეერთებულ შტატებსა და სსრკ-ს შორის კოსმოსური შეჯიბრის მიუხედავად, ხრუშჩოვმა კენედის გაუგზავნა წერილი, რომელშიც აღწერილი იყო კოსმოსური თანამშრომლობის შესაძლებლობა მოკრძალებულ დონეზე .

მას შემდეგ, რაც ჯონ გლენი გახდა პირველი ამერიკელი, რომელიც დედამიწის გარშემო ორბიტაზე შემოვიდა 1962 წლის 20 თებერვალს, ამან დისკუსიების ორი რაუნდი გამოიწვია NASA- ს ადმინისტრატორის მოადგილეს ჰიუ დრაიდენსა და საბჭოთა აკადემიკოს ბლაგონრავოვს შორის.

შეთანხმება სამ სფეროში შედგა: 1) ამინდის მონაცემების გაცვლა სატელიტებიდან და საბოლოოდ კოორდინირებული მეტეოროლოგიური სატელიტების გაშვება; 2) ერთობლივი ძალისხმევა დედამიწის გეომაგნიტური ველის აღსადგენად; და 3) თანამშრომლობა კომუნიკაციების ექსპერიმენტულ რელესთან. ეს გახდა ძირითადი ფორუმი კოსმოსზე აშშ – ს და აშშ – ს შემდგომი ურთიერთქმედებისათვის.

რიჩარდ ნიქსონის არჩევიდან მხოლოდ რამდენიმე კვირის შემდეგ, აპოლოს წარმატებები, მაშინ როცა საბჭოთა კავშირმა მთელი რიგი წარუმატებლობები განიცადა მთვარის პროგრამაში.

სივრცეში თანამშრომლობის დრამატული ძალისხმევის, როგორც აშშ-საბჭოთა კავშირის ცივი ომის კონკურენციის შემცირების საშუალება მტკივნეული იყო საბჭოთა ხელმძღვანელობისთვის, მძიმე რაკეტის გაშვების ტექნოლოგიაში მათი ქვეყნის დომინირების დრო დასრულდა.

საბჭოელები ამტკიცებდნენ, რომ მთვარეზე სამეცნიერო მუშაობის უკეთესად მიღწევა რობოტით შეიძლებოდა. საბჭოთა მისიის უპილოტო მისიები, რომლებიც თავდაპირველად დაინერგა როგორც ჩრდილოვანი პროგრამა, გაცილებით ნაკლები ბიუჯეტით, ვიდრე დაკომპლექტებული ვერსია, აპოლოს პროგრამის პარალელურად მოხდა.

1970-იანი წლების დასაწყისში ნიქსონის ადმინისტრაცია ცდილობდა აშშ-საბჭოთა კავშირის დაძაბულობის შემცირებას და დიდი ძალისხმევა დაიწყო იარაღის შეზღუდვის სტრატეგიული მიღწევისა და კოსმოსში ახალი თანამშრომლობის მისაღწევად. 1970 წელს, კელდიშთან შეხვედრის დროს, აშშ-ს მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტმა ფილიპ ჰენდლერმა ახსენა ამერიკული ფილმი გრეგორი პეკისა და ჯინ ჰეკმანის მონაწილეობით (Marooned), რომელშიც საბჭოთა კოსმონავტები ეხმარებოდნენ სამი ამერიკელ ასტრონავტს დედამიწის გადარჩენაში.

აშშ-ს მხარე საბჭოთა მეცნიერებთან კონტაქტის შენარჩუნებას პოლიტიკური დაძაბულობის პერიოდში პრაგმატულად ეკიდებოდა. რეგულარული კონსულტაციები მიდიოდა კოსმოსურ მეცნიერებებთან დაკავშირებულ საკითხებზე, მაგალითად, აშშ – ს მეცნიერებათა ეროვნულ აკადემიასა და საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიას შორის. ამერიკელებს დიდი სურვილი ჰქონდათ გაეცნოთ გრძელი ფრენების გავლენას ადამიანის სხეულზე - იმ ადგილას, სადაც საბჭოთა კავშირს NASA– ს მონოპოლია ჰქონდა.

რამდენიმე თვით ადრე, ვიდრე საბჭოთა კავშირის Vega- ს კოსმოსურმა ხომალდმა ვენერას ატმოსფეროში მეტეოროლოგიური ბუშტების გათავისუფლება მოუხდა, ღრმა კოსმოსურმა ქსელმა გადამწყვეტი როლი ითამაშა ამ საჰაერო ბურთების პირველი პირდაპირი სიგნალების მოპოვებაში და აგრძელებდა მათ თვალთვალს.

ბედის ირონიით, ამ წარმატებებს მიაღწიეს ორ მთავრობას შორის არსებული სუსხიანი ურთიერთობების მიუხედავად. რამდენიმე კერძო ჯგუფი მუშაობდა აშშ-საბჭოთა კავშირის კოსმოსური კავშირების შენარჩუნებისთვის. მათ შორის იყო ახალი პლანეტარული საზოგადოება, რომელიც 1979 წელს ცნობილმა ასტრონომმა კარლ საგანმა შექმნა. NASA- ს რეაქტიული ლაბორატორიის დირექტორმა ბრიუს მიურეიმ და მათმა ასოცირებულმა ფიზიკოსმა ლუი ფრიდმანმა.

დაარსების შემდეგ, 1985 წელს, კოსმოსურ მაძიებელთა ასოციაცია, რომელიც შედგება კოსმოსში გაფრენილი ადამიანებისგან, ასევე გახდა მნიშვნელოვანი ფორუმი დისკუსიების შესახებ აშშ-საბჭოთა კავშირის თანამშრომლობის შესახებ ადამიანის კოსმოსურ ფრენებზე. ეს ძალისხმევა ხელს შეუწყობდა აშშ-ს და საბჭოთა კავშირის კოსმოსური თანამშრომლობის შეჩერებული პროცესის აღდგენას.

რონალდ რეიგანის პრეზიდენტად არჩევიდან ცოტა ხნის შემდეგ, NASA- მ მას მოუწოდა დამტკიცებულიყო კოსმოსური სადგური საბჭოთა სადგურის პროგრამის კონკურენციისთვის. 1984 წლის იანვრის კავშირის სახელმწიფოში გამართულ თავის გამოსვლაში რეიგანმა განაცხადა, რომ იგი NASA– ს მიმართავდა ”მუდმივად დაკომპლექტებული კოსმოსური სადგურის შექმნაზე ... ათწლეულის განმავლობაში” და ”სხვა ქვეყნების მონაწილეობის მისაღებად”. იმ დროს ნასას საერთაშორისო ოფისის ხელმძღვანელმა პეგი ფინარელმა გაიხსენა, რომ რეიგანის მიერ კოსმოსური სადგურის თავისუფლების სახელით მოწონება იყო ”ხელმძღვანელობის საკითხი ძალიან ცივი ომის კონტექსტში. ჩვენ გამოწვევას ჩვენ უნდა ვთქვათ, რომ თავისუფლება უფრო დიდი და უკეთესი იქნებოდა, ვიდრე საბჭოთა კოსმოსური სადგური ”.