სერიოზული დისტრესის გამოცდილება საუკეთესოდ არის გაგებული კულტურული დამწერლობის ორი ფართო ნაკრების გათვალისწინებით. პირველი ნაკრები, რომელსაც ნორმატიულ კულტურულ სკრიპტებს ვუწოდებთ, მოიცავს მოცემულ კულტურულ გარემოში მყოფი ადამიანის სრულ შესაძლებლობებს, აღიქვას, იფიქროს, იგრძნოს და იმოქმედოს ისე, როგორც ეძლევა გამოცდილებაში და იყვეს აღქმული სხვების მიერ როგორც, ნორმალური.

ნორმატიული კულტურული სკრიპტებიი ქმნის იმ ფონს, რომლის დროსაც სერიოზული დისტრესის გაგება ხდება შესაძლებელი და შეიძლება მკვეთრად განსხვავდებოდეს, კულტურული კონტექსტიდან გამომდინარე. მაგალითად, ჩინელი ახალშობილი ბავშვის მშობლები თვლიან, რომ მორცხვობა შესაფერისია და შეესაბამება ნორმატიულ სკრიპტს, იმის თაობაზე თუ როგორ უნდა მოიქცნენ ისინი უცხოებთან. ჩინეთის კულტურულ კონტექსტში ბავშვთა სოციალური შფოთის ნებისმიერი შესწავლა ამის გათვალისწინებას საჭიროებს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მოცემულ კულტურულ ჭრილში პრობლემის შესწავლისას, უნდა დავიწყოთ აზრების, ემოციების და ქცევის ადგილობრივ ნორმების შესახებ მეტი ინფორმაციის მოპოვება.

მეორე ნაკრები, რომელსაც ჩვენ დევიანტურ კულტურულ სკრიპტებს ვუწოდებთ, მოიცავს მოცემულ კულტურულ გარემოში მყოფი ადამიანის სხვადასხვა შესაძლებლობებს, გადაუხვიოს ამ ნორმებს ისე, რომ კულტურულად გასაგები იყოს. ამ სკრიპტებში აღწერილია უჩვეულო და / ან არასასურველი აღქმა, აზრები, გრძნობები და მოქმედებები ისეთი გზით, რომ ნაცნობია მოცემული კულტურული კონტექსტში მცხოვრები ადამიანებისთვის. ჩვენი წარმოდგენა დევიაციური კულტურული სკრიპტების შესახებ ემყარება კვლევას, რომელიც ჩატარდა სხვადასხვა ურთიერთკონსტრუქციის შესახებ, მათ შორის მუშაობაზე "ავადმყოფობის სქემები", "ავადმყოფობის თხრობა", "ავადმყოფობის წარმოდგენა", "განმარტებითი მოდელები" და "ავადმყოფი როლი".

დევიანტური კულტურული სკრიპტები აღნიშნავენ ადამიანს, მის გამოცდილებას, როგორც არანორმალურს (ე.ი. პათოლოგიზაციას), ხოლო ამ ადამიანს და მის გარშემომყოფებს ეხმარება იმის გააზრებაში, თუ რა ხდება. გამოკვლევების თანახმად, კულტურა აყალიბებს გზებს, რომლითაც ხაზი გადის არაპროგნოზირებად სამყაროში ცხოვრების გამოცდილების ნორმალურ და დევიანტურ რეაქციებს შორის, მართლაც, მიუხედავად იმისა, რომ სერიოზული დისტრესის გაგება ზოგიერთ კულტურულ კონტექსტში დიაგნოზირებადი სამედიცინო პრობლემაა, იგი სხვებში აღიარებულია როგორც ადამიანის ცხოვრების ნორმალური ნაწილი. მაგალითად, დეპრესიული სიმპტომების მსუბუქი დონე და მომატებული ნეგატიური ემოციები განიხილება, როგორც კულტურული ნორმატივა აღმოსავლეთ ევროპის კონტექსტებში. აღმოსავლეთ ევროპა ამ მხრივ უნიკალური არ არის: გერმანელები აცხადებენ, რომ ნეგატიური ემოციების თავიდან აცილების ნაკლები სურვილი აქვთ ევროპელ ამერიკელებთან შედარებით, ხოლო ესპანელები არ თვლიან დეპრესიის სიმპტომებს, რომლებიც გამოწვეულია გარეგანი მოვლენებით (მაგალითად, ოჯახის წევრის, დაავადების) პათოლოგიურად. მართლაც, ზოგი ირანელი თვლის დეპრესიის "დასავლური’’ სიმპტომები შესაბამება სიყვარულის ნორმალურ გამოცდილებას. ეს რწმენა ეწინააღმდეგება ჩრდილოეთ ამერიკის შეხედულებებს სერიოზული დისტრესის შესახებ. მე -20 საუკუნის განმავლობაში, ჩრდილოეთ ამერიკის კულტურული მოდელები სულ უფრო და უფრო პათოლოგიზებდნენ დისტრესის სიმპტომებს და ხაზს უსვამდნენ დადებით ემოციებს, როგორც ნორმას. ამ განსხვავებების გათვალისწინებით, გასაკვირი არ არის, რომ სერიოზული დისტრესის გაგება, რომელიც ერთ კულტურულ კონტექსტშია, ყოველთვის მარტივად არ ითარგმნება სხვა კონტექსტებში.

პათოლოგიური, დევიანტური კულტურული სკრიპტები ეხმარება ხალხს სერიოზული დისტრესის შემთხვევების ამოცნობაში და გააზრებაში და სხვებთან კომუნიკაციაში. ერთ კულტურულ ჭრილშიც კი, სერიოზულ დისტრესზე რეაგირების აღწერითი კვლევები ცხადყოფს, რომ ეს სიმპტომები ძალიან ხშირად მრავალრიცხოვანი, დამაბნეველი და პოტენციურად გადაჭარბებულია. როგორც ცნობილია, ისინი მოიცავს სხეულის შეგრძნებების, აღქმის, ყურადღების პროცესების, აზრების, ემოციების და სოციალური ურთიერთქმედების სპექტრს. მაგალითად, კორეელებისა და კორეული ამერიკული კულტურული კონტექსტების გამოკვლევების თანახმად, მხოლოდ სომატურ სფეროში დეპრესია უკავშირდება ყაბზობას, გულძმარვას, მადის დაკარგვას, მუცლის სპაზმებს, დაბუჟებას, სისუსტეს, თავბრუსხვევას, ციებ-ცხელებას, დაღლილობას. კუნთების ტკივილი, ტერფების შეშუპება, გულმკერდის ტკივილი. ასევე ადგილი აქვს ერთგვარ ემოციურ ხაფანგს, კერძოდ იმის გამო, რომ დისტრესით გამოწვეული სიმპტომები არის ამ ადამიანისტის დამაბნეველი და რთულად გასაგები, იგი ცდილობს უარყოფითი ემოციების დამალვას,

დევიანტური კულტურული სკრიპტები ამ სირთულეს ამცირებს ყურადღების მიქცევით ზოგიერთ გამოცდილებაზე, რომლებიც მნიშვნელოვნად მიიჩნევა და ღირს მისი სხვებისგან გამოცალკევება. დისტრესის კორეული კულტურული სკრიპტები ხაზს უსვამს სიბრაზისა და უსამართლობის განცდას და სითბოს, პირის სიმშრალისა და ეპიგასტრიუმის მასის სომატურ შეგრძნებებს და აღწერს ამ სიმპტომებიდან თანდათანობით პროგრესირებას მწუხარებამდე, თვითდანაშაულებამდე და მიღებამდე. ამის საპირისპიროდ, პუერტო რიკოელთა სკრიპტები პრიორიტეტს ანიჭებს ტირილის ეპიზოდებს, ძილის გაძნელებას და ხედვებს, ხოლო სოფლის ნეპალური სკრიპტები ხაზს უსვამს დაბუჟებას და ჩხვლეტას. იის მაგალითზე რომ დავბრუნდეთ .ჰომონური დამწერლობა "სულის დაკარგვის" შესახებ აფრთხილებს მას, რომ ხდება რაღაც უჩვეულო, არასწორი და შესაძლოა საშიში. მიუხედავად იმისა, რომ სული hmong კონტექსტებში არ არის ჩვეულებრივი და შემაშფოთებელია (ე.ი. "დევიანტური"), ეს არც უცნაურია და არც გაუგებარი, რადგან დისტრესის კულტურული სკრიპტები საგანგაშო და დამაბნეველ გამოცდილებას აქცევს შემაშფოთებელ, მაგრამ გასაგებ გამოცდილებად და უზრუნველყობფს ადამიანებს ინაარსიანი (მაგ., "მე ნევრასთენია მაქვს გადაჭარბებული დატვირთვის გამო"), ეტიკეტით, დისტრესის მისაღები განმარტებებით და მისი გადაჭრის კონკრეტული ხერხებით.

კულტურული კონტექსტების უმეტესობა ხელს უწყობს დისტრესის მრავალ ალტერნატიულ სცენარს, რომლებიც დროთა განმავლობაში იცვლება მათი პოპულარობით. მაგალითად, პრიცკერმა დააფიქსირა, რომ დეპრესიით დაავადებული ჩინელები ხშირად ხსნიან დისტრეს განსხვავებული სხეულის მეტაფორების გამოყენებით და ზოგჯერ იძახიან, რომ მათი დეპრესია მოთავსებულია გულში და ზოგჯერ ტვინში, თითოეულ მათგანს აქვს სხვადასხვა გამოვლინება და გავლენა. ამასობაში, კარასმა აჩვენა, რომ ევროპელ ამერიკელებს შეუძლიათ მიიღონ დეპრესიის სკრიპტები, რომლებიც მოიცავს ეტიოლოგიის შესახებ ურთიერთსაწინააღმდეგო ფსიქოლოგიურ და ბიოლოგიურ იდეებს. გარდა ამისა, ამ სკრიპტების ფარდობითი ხელმისაწვდომობა შეიძლება დროთა განმავლობაში განსხვავდებოდეს. განსაკუთრებული დევიანტური სკრიპტები, როგორიცაა ისტერიკა, ნევრასთენია და ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი, ჩნდება და ქრება. მაგალითად, 1996 წლიდან 2006 წლამდე ამერიკელები სულ უფრო დარწმუნდნენ, რომ დეპრესიის სიმპტომები წარმოადგენს ქიმიური დისბალანსის და გენეტიკური მახასიათებლების გავლენას, ვიდრე გარემო ფაქტორების. ბიოლოგიურად ფოკუსირებული დეპრესიის სკრიპტის პოპულარობის ეს ზრდა, სავარაუდოდ, განპირობებულია მრავალი ფაქტორით, დაწყებული საზოგადოებრივი განათლების მცდელობებით დამთავრებული ტვინის გამოსახულების დამტკიცებით. ეს დასკვნები მიუთითებს, რომ ერთი კულტურული კონტექსტის ფარგლებშიც კი, მკვლევარებმა და კლინიცისტებმა უნდა დაათვალიერონ იმ სკრიპტების სპექტრი, რომლებიც ამჟამად მოცემულ კონტექსტშია ხელმისაწვდომი.

კულტურული სკრიპტების ნორმატიულ და დევიანტურ ნაკრებს შორის ურთიერთობა ყოველთვის არ არის პირდაპირი. ზოგჯერ, ნორმატიული და დევიანტური სკრიპტები აღწერს ემოციების, აზრების და ქცევის წინააღმდეგობრივ მოდელებს. მაგალითად, ევროპულ ამერიკულ კულტურულ კონტექსტებში დეპრესიის დევიანტური კულტურული სკიპტები ხაზს უსვამს დაბალი აგზნების ნეგატიურ მდგომარეობებს (მაგალითად, ენერგიის ნაკლებობა და ემოციურ სიჩლინგეს. ეს ნიმუში წარმოადგენს კულტურულად ნორმატიული დამწერლობის შეცვლას, რომელიც მნიშვნელობას ანიჭებს მაღალი აგზნების დადებით მდგომარეობებს, როგორიცაა მღელვარება და ემოციების ღია გამოხატვა. მართლაც, დეპრესიაში მყოფი ევროპელი ამერიკელები გამოხატავენ ბლაგვ ემოციურ რეაგირებას დეპრედიის დროს. ემოციური რეაქტიულობის ეს ფორმა კულტურულად არ არის უნივერსალური. ევროპელი ამერიკელებისგან განსხვავებით, აზიური ამერიკელები, რომლებსაც აქვთ დიდი დეპრესია, ნორმალურია. ან თუნდაც გაძლიერებულია ემოციური რეაქტიულობის ნიმუშები. ეს ნიმუში, თავის მხრივ, არღვევს აზიის ამერიკული ნორმატიული კულტურული სკრიპტებს, რომლებიც ხაზს უსვამენ ემოციურ ზომიერებას და კონტროლს. ორივე შემთხვევაში, მტკიცებულებები შეესაბამება იმ აზრს, რომ ემოციური რეაქტიულობის დევიაციური კულტურული სკრიპტები არღვევს ემოციური რეაქტიულობის ნორმატიულ კულტურულ სკრიპტებს..

კიდევ უფრო ართულებს კულტურის შესწავლის ამოცანას და დისტრესს ის, რომ ზოგიერთ ადამიანს აქვს სიმპტომები, რომლებიც არც ნორმატიულ და არც დევიანტურ კულტურულ სკრიპტებს შეესაბამება. მაგალითად, ინგლისში შესწავლილი დეპრესიით დაავადებული ზოგი პაციენტი აღნიშნავს ძალიან იშვიათ ფსიქოტურ სიმპტომებს, როგორიცაა დეპერსონალიზაცია ან პარანოული ბოდვები. ამ ადამიანებს ახასიათებთ დისტრესი იმ ფორმებით, რაც შეიძლება კულტურულ ჭრილში სხვებისთვის დეპრესიად არ აღიქმებოდეს საინტერესოა, რომ იგივე სიმპტომები დეპრესიის კულტურული სკრიპტების თვალსაჩინო ნაწილია სხვა კულტურულ კონტექსტებში, მაგალითად, სამხრეთ აფრიკა.

ჯამში, სერიოზული დისტრესის კულტურული სკრიპტები ეხმარება ადამიანებს ზღვარის გავლებაში სტრესორებზე გასაგებ პასუხებსა და დისტრესს შორის. ისინი ასევე ემსახურებიან ზოგიერთი სიმპტომების ხაზგასმასა და განმტკიცებას სხვაზე, რითაც ამცირებენ სირთულეს და ხალხს საშუალებას აძლევენ გააცნობიერონ სიმპტომები ან დაუკავშირონ ისინი დისტრესს. დაბოლოს, კულტურის ნებისმიერი ასპექტის მსგავსად, ისინი ყურადღებას ამახვილებენ სხვა სკრიპტებზე და საინტერესოა სამიზნე ისტორიული ცვლილების გამო. როგორ უწყობს ხელს ნორმალური და დევიანტური კულტურული სკრიპტების გაგება კულტურისა და დეპრესიის შესახებ კვლევებს? განვიხილოთ დისტრესის ორი ყველაზე კარგად შესწავლილი სკრიპტი, დისტრესის სომატიზაციის სკრიპტი ჩინურ კულტურულ კონტექსტში და სკრიპტი, რომელიც ფოკუსირებულია შემცირებულ დადებით ემოციებზე ჩრდილოეთ ამერიკის კულტურულ კონტექსტებში.