ძველი მესოპოტამიის მიღწევები ხშირად სხვა ცივილიზაციებს მიეკუთვნება

ბაბილონის იმპერიის მათემატიკური ცოდნის სიღრმე დიდი ხანია აოცებდა მეცნიერებსა და ისტორიკოსებს. ეს მეცნიერება იქ ბევრად უფრო განვითარებული იყო, ვიდრე ეგვიპტეში. ძველ ბაბილონში, როდესაც სხვა ხალხებს ჯერ კიდევ არ დაუწყიათ ცივილიზაციის გარიჟრაჟის გამოცდილება, უკვე იცნობდნენ გეომეტრიულ პროგრესირებას, პროცენტულ სისტემას და პროპორციებს და ასევე წარმატებით ხსნიდნენ კვადრატულ განტოლებებს.

სავარაუდოდ, სწორედ ამ ძალიან, ძალიან ღრმა ცოდნამ ზუსტი მეცნიერებების დარგში შეუწყო ხელი იმ ფაქტს, რომ ბაბილონელებმა ააშენეს ისეთი ფანტასტიკურად ზუსტად გათვლილი არქიტექტურული სტრუქტურები, როგორიცაა მათი მრავალსართულიანი ზიგურატები. ისინი ბევრად უფრო რთული იყო, ვიდრე ძველი ეგვიპტის მსოფლიოში ცნობილი პირამიდები.

ზოგიერთისთვის შეიძლება წარმოუდგენელი ჩანდეს, მაგრამ შუა საუკუნეების მეცნიერები აქტიურად იყენებდნენ წილადების თექვსმეტობით სისტემას, რომელიც მიღებულ იქნა ძველ ბაბილონში. ასევე ბაბილონელებმა მოიგონეს დროის გაყოფის სისტემა, რომელსაც დღესაც ვიყენებთ: წუთში 60 წამია, საათში კი 60 წუთი.

შემდგომი ცივილიზაციები, განსაკუთრებით ძველი საბერძნეთი, ფართოდ იყენებდნენ ბაბილონის მათემატიკოსთა და ასტრონომთა მიღწევებს საკუთარი მეცნიერებების განვითარებისთვის. უფრო მეტიც, როგორც თანამედროვე მეცნიერებმა არაერთხელ დაადასტურეს, ზოგიერთი აღმოჩენა, რომელიც ბერძნებს მიეწერებათ, საერთოდ არ გაუკეთებიათ მათ, არამედ ბაბილონელებს.

პითაგორას თეორემა სინამდვილეში არ არის პითაგორას გამოგონება

ცნობილი პითაგორას თეორემა ითვლება ევკლიდეს გეომეტრიის ერთ-ერთ ფუნდამენტურ თეორემად. ის ამყარებს კავშირს მართკუთხა სამკუთხედის გვერდებს შორის. თეორემა ასე გამოიყურება: c^2 = a^2 + b^2. ეს ასე ჟღერს: ნებისმიერ მართკუთხა სამკუთხედში ჰიპოტენუზის კვადრატი უდრის დანარჩენი ორი გვერდის (ფეხის) კვადრატების ჯამს.

პითაგორას თეორემა აბსოლუტურად შეუცვლელია ასტრონომიაში, მშენებლობასა და არქიტექტურაში. ის საშუალებას გაძლევთ სწრაფად იპოვოთ და ზუსტად გამოთვალოთ სასურველი სეგმენტის სიგრძე.

მეცნიერებმა გაარკვიეს, რომ ეს აღმოჩენა რეალურად არ ყოფილა ძველი ბერძენი მეცნიერის პითაგორას მიერ, რადგან ის მასზე 1000 წლით უფროსია! არქეოლოგებმა აღმოაჩინეს უძველესი ბაბილონის ფირფიტა, რომელზეც ეს თეორემაა დაწერილი.

ძველი ბერძენი ფილოსოფოსი და მათემატიკოსი პითაგორა სამოსელი იყო მართლაც დიდი მეცნიერი, მუსიკის თეორეტიკოსი და მისტიკოსი. საბერძნეთში მან შექმნა რელიგიური და ფილოსოფიური სკოლა, რომელმაც მიიღო მისი სახელი. მისმა მოწაფეებმა, პითაგორეელებმა, გააკეთეს მრავალი სამეცნიერო აღმოჩენა, რომელიც თავიანთი დიდი მასწავლებლისა და შთამაგონებლის პატივისცემით მიუძღვნეს მას. სწორედ პითაგორაელებმა შეიტანეს ყველაზე მნიშვნელოვანი წვლილი იმაში, რომ პითაგორას თეორემას ასე ეწოდა და არა სხვაგვარად.

მეცნიერი დაიბადა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 570 წელს და გარდაიცვალა 490-იან წლებში. ძველი ბაბილონის ტაბლეტი, რომელიც აღწერს „მის“ თეორემას, თარიღდება დაახლოებით ძვ. წ. მეჩვიდმეტე საუკუნით. ამ თიხის ტაბლეტს აქვს კვადრატული ფორმა. ერთ მხარეს არის მართკუთხა სამკუთხედებად დაყოფილი კვადრატი. მის მეორე მხარეს არის ჩაწერილი შესაბამისი მათემატიკური გამოთვლები.

წარმოდგენილი მტკიცებულებებიდან გამომდინარე, სრულიად ცალსახა დასკვნა გვთავაზობს: ბაბილონელებმა იცოდნენ კავშირი კვადრატის დიაგონალის სიგრძესა და მის გვერდებს შორის. საინტერესოა, რომ ამის შესახებ ამერიკელმა მათემატიკოსმა ბრიუს რატნერმა რუტგერსის უნივერსიტეტიდან თავის სტატიაში ჯერ კიდევ 2009 წელს დაწერა. შემდეგ მან პითაგორას თეორემას პლაგიატი უწოდა. პრესა ამ აღმოჩენას უკვე უწოდებს კაცობრიობის ისტორიაში მეცნიერული პლაგიატის უძველეს შემთხვევას.

ლეგენდის მიხედვით, პითაგორამ ეს აღმოაჩინა სასახლის იატაკზე და კედლებზე კვადრატული კრამიტის შესწავლისას. რაღაც მომენტში მას მობეზრდა და დაიწყო კვადრატების დაყოფა სამკუთხედებად და ამით მიაღწია ფეხების სიგრძისა და ჰიპოტენუზის თანაფარდობას.

დღეს ექსპერტები ამბობენ, რომ სავარაუდოდ ძველ ბერძენ მეცნიერს ამის შესახებ ადრეც სმენია, შემდეგ კი უბრალოდ გამოიყენა იგი დანიშნულებისამებრ. პითაგორას პატივი შეიძლება მივაქციოთ იმ ფაქტით, რომ მან ამ თეორიის პოპულარიზაცია მოახდინა. მაგრამ მითვისებაში, სავარაუდოდ, მისმა სტუდენტებმა ითამაშეს წამყვანი როლი. სწორედ პითაგორაელებმა შეიტანეს წვლილი იმაში, რომ დღეს მთელი მსოფლიო ბაბილონის ფორმულას ძველი ბერძენი მეცნიერის სახელით უწოდებს.