ბუნების წარმოუდგენელი სასწაული

როდესაც აბრაამ ლინკოლნი ეწვია ნიაგარას ჩანჩქერს 1848 წელს, ის ნამდვილად გაოცებული იყო ამ წარმოუდგენელი სანახაობით. მან ამ ბუნების საოცრებას ისეთივე ლამაზი და ძლიერი უწოდა, როგორც 10000 წლის წინ იყო. წყალი აქ არ გაყინულა, არ გაშრა და არც ერთი წამით არ გაჩერებულა. ჩანჩქერი შთამბეჭდავია თავისი სილამაზითა და ძალით. ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ დიდებული ნიაგარას ჩანჩქერის ჭექა-ქუხილი გაჩუმდებოდა და წყალი გაჩერდებოდა...

ნიაგარას ჩანჩქერი არ არის მხოლოდ სილამაზისთვის

ნიაგარას ჩანჩქერი სინამდვილეში სამი ჩანჩქერისაგან შედგება: ამერიკული ჩანჩქერი, ვეილის ჩანჩქერი და ცხენის ჩანჩქერი. 1969 წელს გადაწყდა ამერიკის ჩანჩქერის წყლების გაჩერება. მთელი ხუთი თვის განმავლობაში ის მშრალად იდგა, აჩვენა 30 მეტრიანი კლდე და ისეთი უჩვეულო, თუნდაც რაღაც შემზარავი სიჩუმე სუფევდა ირგვლივ. 100 000-ზე მეტი ცნობისმოყვარე მაყურებელი შეიკრიბა, რათა ენახათ, თუ როგორ ხდებოდა ბუნების საკულტო საოცრების „დაშრობა“ პირველ კვირას.

ნიაგარას ჩანჩქერი არა მხოლოდ ტურისტული ღირსშესანიშნაობაა, ის ასევე ენერგიის წყაროა. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ის ისეთივე ხელოვნურია, როგორც ბუნებრივი. XIX საუკუნის ბოლოს ჰიდროელექტროსადგურებმა დაიწყეს ჩანჩქერის კოლოსალური სიმძლავრის გამოყენება. მას შემდეგ ხელისუფლება იბრძოდა ენერგიის წარმოების დაბალანსებაზე ჩანჩქერის ბუნებრივი ბრწყინვალების შენარჩუნებით.

ამ პრობლემის გადასაჭრელად შეერთებულმა შტატებმა და კანადამ დადეს შეთანხმება, რომელიც არეგულირებს, თუ რამდენი წყალი უნდა ჩაედინოს ჰიდროელექტრო კაშხლებში, რათა არ გააფუჭოს ჩანჩქერების ესთეტიკური მიმზიდველობა. ყოველივე ამის შემდეგ, თუ ზედმეტ წყალს იღებთ, ეს იქნება არა ძლიერი და შთამბეჭდავი ნაკადულები, არამედ შიშველი კლდეები თხელი ნაკადულებით.

სამწუხაროდ, არა მხოლოდ კანადურმა მხარემ მეტი ისარგებლა ხელშეკრულებით, არამედ ამერიკულ ჩანჩქერს ემუქრებოდა პატარა ნაკადად გადაქცევა. ნიუ-იორკელებსაც სურდათ ლამაზი ჩანჩქერი ჰქონოდათ. ხელისუფლებამ გადაწყვიტა ეძია კომპრომისი ბრწყინვალე ბუნებრივი ლანდშაფტით ტკბობასა და რესურსების დაკარგვას შორის.

ჩანჩქერის გარდაუვალი „სიკვდილი“.

კლდეებისგან შემდგარი კაშხლის აგების შედეგად მდინარე ნიაგარას წყლები ამერიკული ჩანჩქერებიდან ცხენის ჩანჩქწრზე გადასატანად, ოდესღაც ძლიერი ამერიკული ჩანჩქერი მალევე შემცირდა. სიტუაციას ამძიმებდა მნიშვნელოვანი კლდეების ჩამოვარდნა, რაც აქ ხშირად ხდებოდა. დროთა განმავლობაში მათ განაპირობეს ძირში უზარმაზარი ლოდების რამდენიმე ულამაზესი გროვის დაგროვება. ზოგან სკრის სიმაღლე თავად ჩანჩქერის სიმაღლის თითქმის ნახევარს აღწევდა. ექსპერტებმა დაიწყეს განგაშის ატეხვა და გააფრთხილეს, რომ კიდევ ერთი კლდე და ჩანჩქერი უბრალოდ "მოკვდებოდა". ის აღარ იქნება ჩანჩქერი - ეს იქნება ჩვეულებრივი რუინები.

ხელისუფლებამ სწრაფად მოახდინა რეაგირება და დაიწყო ყველაზე მკვეთრი ზომების მიღება. სასწრაფოდ დაიქირავეს ინჟინრების ჯგუფი და ერთ კვირაში წარადგინეს საჭირო სამუშაოების პროექტი. კაცობრიობის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული მცდელობის გეგმა ბუნების დაპყრობის შესახებ თითქმის მაშინვე განხორციელდა.

დატენიანება და აღდგენა

უპირველეს ყოვლისა, ინჟინერებმა ჩანჩქერი კიდევ ერთი კაშხლის აგებით „გააშრეს“. მათ დაიწყეს კლდის ჩამოვარდნის მიზეზების და მათი თავიდან აცილების გზების შესწავლა. ექსპერტები კლდეშიც კი ბურღავდნენ ბირთვის ნიმუშების ამოსაღებად, შეჰყავდათ ფერადი საღებავი ბზარებში წყლის ნაკადის დასაკვირვებლად და დაამონტაჟეს სენსორები სტრესის დონისა და კლდის მოძრაობის გასაზომად. ყველა ამ მოქმედების შედეგად ისინი მიხვდნენ, რომ კლდის სრიალს, სავარაუდოდ, ჩანჩქერი ეჭირა, ამიტომ კლდის სრიალს რომ მოხსნიდნენ, მეტი კლდე ჩამოვარდებოდა. გადაწყდა, რომ არ მოეშორებინათ ნანგრევები, რადგან ისინი ჩანჩქერის საყრდენს ემსახურებიან.

ინჟინრები შემოიფარგლნენ კლდის ნამსხვრევების მოცილებით და მთელი სტრუქტურის სტაბილიზაციის გზით. ამ მიზნით გამოყენებული იყო ბეტონი, ჭანჭიკები და მავთულები. ამგვარად კლდის ზოგიერთ ნაწილს ამაგრებდნენ, რომ არ ჩამოშლილიყო. შედეგმა ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა - მას შემდეგ არც ერთი დიდი ქვა არ ჩამოვარდნილა და ამერიკული ჩანჩქერის დიდებული ნაკადები შეიძლება არ იყოს ისეთი შთამბეჭდავი, როგორც ცხენის, მაგრამ ისინი ასევე აოცებენ თავიანთი ძალითა და სილამაზით.