იოსებ სტალინის კითხვის დიაპაზონი გახდა ისტორიკოსების, ბიოგრაფების და სხვა მკვლევარების შესწავლის საგანი.

კერძოდ, ეს საკითხი დეტალურად შეისწავლა ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორმა, პროფესორმა, რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის და რუსეთის ისტორიის ინსტიტუტის წამყვანმა მკვლევარმა ბორის ილიზაროვმა, სტატიაში „სტალინი. პორტრეტის შტრიხი მისი ბიბლიოთეკისა და არქივის ფონზე“( «Сталин. Штрихи к портрету на фоне его библиотеки и архива)

2005 წელს გამომცემლობამ „«Права человека» გამოსცა პედაგოგიურ მეცნიერებათა დოქტორის, პროფესორ როი მედვედევის წიგნი „ადამიანები და წიგნები. რას კითხულობდა სტალინი? მწერალი და წიგნი ტოტალიტარულ საზოგადოებაში“.

გარდა ამისა, ისტორიის მეცნიერებათა კანდიდატი, რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის რუსეთის ისტორიის ინსტიტუტის უფროსი მკვლევარი იგორ კურლიანდსკი, 2007 წელს ჟურნალ "პოლიტიკურში" გამოქვეყნებულ სტატიაში „მას ბავშვობიდან არ სწამდა ღმერთისა და წმინდანების...“ დეტალურად განიხილავს სტალინის კითხვის არეალს სასულიერო სემინარიაში სწავლის პერიოდში.

სტალინის პირადი ბიბლიოთეკა

სამოქალაქო ომის დროს სტალინი დროის უმეტეს ნაწილს სხვადასხვა ფრონტზე ატარებდა - სამხრეთით, აღმოსავლეთით, ჩრდილო-დასავლეთით და დასავლეთით. ამ წლების განმავლობაში ის ასევე ბევრს კითხულობდა, მაგრამ, ისტორიკოს როი მედვედევის თქმით, „ მის ბინაში წიგნების რაოდენობა მცირე იყო“

1925 წელს სტალინმა შექმნა თავისი პირადი სამუშაო ბიბლიოთეკა. 1925 წლის მაისში მან თავის თანაშემწეს და მდივან ივან ტოვსტუხს დაავალა, დაკავებულიყო ამ საკითხით და შეექმნა ბიბლიოთეკარის ვაკანსია ბოლშევიკების საკავშირო კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის გენერალური მდივნის შტაბში. სტალინმა მას გადასცა წიგნების წერილობითი სია, რომლებიც სურდა ენახა თავის ბიბლიოთეკაში. ამ დიდი ჩანაწერის ასლი გამოქვეყნდა ისტორიკოს ბორის ილიზაროვის ჟურნალში „ახალი და თანამედროვე ისტორია“. ჩანაწერში წიგნები კლასიფიცირებული იყო არა კონკრეტული ავტორის, არამედ კატეგორიების მიხედვით.მაგალითად:ფილოსოფია, ფსიქოლოგია, სოციოლოგია, პოლიტეკონომია, ფინანსები, ნაციონალური საკითხები, ბელეტრისტიკა, მემუარები და ა.შ.სულ 50-მდე კატეგორია.

დანარჩენი კლასიფიცირებული იყო ავტორების მიხედვით.

სტალინის ბიბლიოთეკის შევსება მის მიერ შედგენილი ჩანაწერის მიხედვით, 1925 წლის ზაფხულში დაიწყო და რამდენიმე წელი გაგრძელდა. ბიბლიოთეკაში წიგნების რაოდენობის ზრდა არ შეჩერებულა და 1930-იან წლებში და ყოველწლიურად ასეულობით წიგნით ივსებოდა. ბიბლიოთეკა მოიცავდა ყველა რუსულ და საბჭოთა ენციკლოპედიას, მას ასევე ჰქონდა დიდი რაოდენობით ლექსიკონები და სხვადასხვა საცნობარო წიგნები. ზოგიერთი წყაროს მიხედვით, სულ სტალინს ბიბლიოთეკაში ჰქონდა თითქმის ორმოცი ათასი ტომი, აქედან ათი ათასამდე წიგნი მარტო "ბლიჟნი" აგარაკზე.

კრემლისა და სტალინის აგარაკის ბიბლიოთეკებიდან ის წიგნები, რომლებშიც არ იყო მისი შენიშვნები, (ხშირად მინაწერებით, ან წითლად გახაზულები)დაურიგეს სხვა ბიბლიოთეკებს, ზოგიერთი მათგანი კი დაიკარგა.

კითხვის რეჟიმი

როი მედვედევი აღნიშნავს, რომ სტალინი ბევრს და მრავალფეროვან ლიტერატურას კითხულობდა - მხატვრული ლიტერატურიდან დაწყებული და სამეცნიერო- პოპულარულით დასრულებული.სტატიაში ისტორიკოსი ციტირებს სტალინის სიტყვებს:: „ ჩემი ყოველდღიური ნორმაა - 500 გვერდი“; ამრიგად, მედვედევის თქმით, სტალინი დღეში რამდენიმე წიგნს კითხულობდა, რაც წელიწადში დაახლოებით ათასი წიგნი გამოდიოდა. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ სტალინის ყოველდღიური რუტინისა და მისი შეხვედრების განრიგის თანამედროვე კვლევებმა (შედგენილი, სხვა საკითხებთან ერთად, მის სამუშაო კაბინეტში ვიზიტების ჟურნალებიდან) ისტორიკოსებს მივიდნენ დასკვნამდე, რომ სტალინს უბრალოდ ფიზიკურად არ შეეძლო ასეთი უზარმაზარი ტომების წაკითხვა.

რიგი ისტორიკოსები აღნიშნავენ, რომ ბევრს, ვისაც კავშირი ჰქონდა სტალინთან, საუბრობდა მასზე, როგორც ფართოდ და მრავალფეროვან განათლებულ და უაღრესად ინტელექტუალურ პიროვნებაზე.

ინგლისელი ისტორიკოსის სიმონ მონტეფიორეს თქმით, რომელიც სწავლობდა სტალინის პირად ბიბლიოთეკასა და კითხვის არეალს, " ის დიდ დროს ატარებდა წიგნების კითხვაში,

მისი გემოვნება ეკლექტიკური იყო: მოპასანი, უაილდი, გოგოლი, გოეთე, ასევე ზოლა, რომელსაც იგი აღმერთებდა. უყვარდა პოეზია. (...) სტალინი ერუდიტი კაცი იყო. ის ციტირებას ახდენდა ბიბლიიდან, ბისმარკის ნაშრომებიდან და ჩეხოვის ნაწარმოებებიდან. ის აღფრთოვანებული იყო დოსტოევსკით."

გენერალი დიმიტრი ვოლკოგონოვი: „მე წილად მხვდა პატივი, რომ პირველი გავცნობოდი სტალინურ ბიბლიოთეკას და გაოცებული დავრჩი. ბელადს პირად ბიბლიოთეკაში მის მიერ წაკითხული 21 ათასი წიგნი ჰქონდა და ჩემთვის ეს იყო ნამდვილი აღმოჩენა. სტალინს თითოეულ მათგანში წითელი ფანქრით უამრავი შენიშვნა ჰქონდა გაკეთებული. ბელადს ჩვევად ჰქონდა, წიგნებში კითხვის დროს შენიშვნების გაკეთება და სწორედ ეს მოწმობდა, თუ რამდენი წიგნი ჰქონდა მას წაკითხული. სტალინის დაცვის უფროსი ვლასიკი და ბელადის პირადი მდივანი პოსკრებიშევი მიყვებოდნენ, რომ სტალინი დღის განმავლობაში 500-600 გვერდს კითხულობდა. როგორც წიგნებს, ასევე, პრესას და სხვადასხვა ტიპის საბუთებსო. ამას გარდა, ბელადს წაკითხულის აღქმის ფანტასტიკური უნარი ჰქონდა. ის ფოტოგრაფიული სიზუსტით იმახსოვრებდა წაკითხულ ტექსტებს წიგნებიდან და ნებისმიერი ფრაზის ციტირება შეეძლო. თან, უშეცდომოდ დაგისახელებდათ გვერდსა და აბზაცს.“