იცოდით, რომ მარათონის მანძილი თავდაპირველად უფრო მოკლე იყო, ვიდრე ახლა? და რომ დამატებითი მეტრები, უფრო ზუსტად, იარდები გამოჩნდა მხოლოდ ბრიტანეთის მონარქის ოჯახის კომფორტისთვის? და ის, რომ მანძილის გაზრდის გამო, ერთ იტალიელ მრბოლელს მთელი ცხოვრება არ უყვარდა ლონდონის ოლიმპიური თამაშების ორგანიზატორები და ინგლისის მეფე ედუარდ VII, მაგრამ პატივს სცემდა დედოფალ ალექსანდრას? და კიდევ ერთი კითხვა: იცით, როგორ გაჩნდა სპორტული დევიზი, რომელიც გახდა ფრთიანი ფრაზა „მთავარია მონაწილეობა და არა გამარჯვება“?

ამ ყველაფერზე თანმიმდევრობით ვისაუბროთ.

მარათონულმა რბოლამ მიიღო სახელი პატარა ქალაქ „მარათონის“ პატივსაცემად, საიდანაც არც ისე შორს 490 წელს ჩვ.წ-მდე ათენელებსა და სპარსელებს შორის მნიშვნელოვანი ბრძოლა გაიმართა. ლეგენდის თანახმად, ბერძენი მეომარი ფედიპიდე, ბრძოლის დასრულების შემდეგ, გაიქცა ათენში გამარჯვების შესატყობინებლად. დავალების შესრულებისას დაიყვირა: „გიხაროდეთ, ათენელებო, გავიმარჯვეთ!“, დაქანცულ მორბენალს რამდენიმე წუთში სული ამოხდა.

ფედიპიდეს ძეგლი საბერძნეთში

ყველამ იცის, რომ მარათონის სიგრძე 42 კილომეტრი და 195 მეტრია. ცოტამ თუ იცის, რომ მარათონიდან საბერძნეთის დედაქალაქამდე მანძილი გაცილებით მოკლეა. 1896 წელს საერთაშორისო ოლიმპიურმა კომიტეტმა გაზომა მანძილი უძველესი ბრძოლის ველიდან ათენამდე - ეს იყო 34, 5 კმ. მანძილი ზუსტად 40 კმ-მდე გაზარდეს და პირველად მრბოლელები ერთმანეთს სწორედ ამ დისტანციაზე ეჯიბრებოდნენ.

ოლიმპიადა ათენში 1896 წელს

მარათონის სიგრძე თავდაპირველად მკაცრად დაფიქსირებული არ იყო და ირჩეოდა თვითნებურად დაახლოებით 40 კმ-ის ფარგლებში. დამოკიდებული იყო კონკრეტული თამაშებისთვის არჩეულ მარშრუტზე.

1908 წელს ოლიმპიადა მოვიდა ლონდონში, დიდი ბრიტანეთის დედაქალაქში. ლონდონის თამაშების ორგანიზატორებმა მარათონის მარშრუტი გადაწყვიტეს და აირჩიეს ქალაქსა და მის შემოგარენში ულამაზესი ხედები. გადაწყდა რბოლა დაწყებულიყო პატარა ქალაქ უინძორში, სადაც ბრიტანელი მონარქების მთავარი რეზიდენციაა განთავსებული და დასრულებულიყო ლონდონში უაით-სიტის სტადიონზე, ისევ სამეფო ლოჟის წინ. მარათონის მანძილი აღმოჩნდა ზუსტად 25 მილი, რაც არის 40 კმ და 230 მეტრი.

უინძორების სასახლე

ლონდონის მარათონი

მოულოდნელად მეფე ედუარდ VII ჩაერია თამაშების ორგანიზებაში. მოითხოვა მარშრუტის შეცვლა, რათა გვირგვინოსან ოჯახს რბოლისთვის უინძორის სასახლის აივნიდან ეყურებინა. რასაკვირველია, რბოლის მარშრუტი მეფის მოთხოვნებს მოარგეს და ის მნიშვნელოვნად დაგრძელდა. მარათონის სიგრძე 42 კმ და 195 მეტრი გახდა. ეს 2 კმ-ით მეტი იყო, ვიდრე აქამდე იყო ათენში, პარიზში და ამერიკულ სენტ-ლუისში. 2 დამატებითი კილომეტრი დაღლილი მრბოლელისთვის ბევრია.

მეფე ედუარდ VII და დედოფალი ალექსანდრა

მომდევნო ორ ოლიმპიადაზე მთავარი სპორტული მოვლენის მანძილი იცვლებოდა, მაგრამ 1992 წელს მძლეოსნობის საერთაშორისო ფედერაციამ საბოლოოდ დაამტკიცა „ბრიტანული სამეფო სტანდარტი“ - დღემდე მარათონის ოფიციალური სიგრძეა 42 კილომეტრი და 195 მეტრი. და ეს ყველაფერი მონარქის ახირების წყალობით - სურვილი, რომ ეყურებინა მრბოლელებისთვის მდიდრული საოჯახო აივნიდან.

ლონდონის მარათონის სტარტი უინძორის სასახლიდან

რა კავშირი აქვს ამ ყველაფერს იტალიელ მრბოლელთან, დორანდო პიეტრთან? გამოცდილი სპორტსმენი დიდი ხანია მიზანმიმართულად ვარჯიშობდა. მორალურად და ფიზიკურად ემზადებოდა ლონდონის ოლიმპიადისთვის. არ ელოდა, რომ მისი მარათონის დისტანცია უცებ 2 კმ-ით გაიზრდებოდა. თუმცა ასეთი „სიურპრიზისთვის“ არც ერთი მრბოლელი არ იყო მზად.

დორანდო პიეტრი

დორანდო პიეტრი

1908 წლის 24 ივლისს მარათონის დღე ლონდონისთვის უჩვეულოდ ცხელი იყო. მეტიც, თამაში დაიწყო შუადღეს. დორანდო პიეტრიმ რბოლა საკმაოდ ნელა დაიწყო, მაგრამ ნელ-ნელა ტემპს მოუმატა და 39-ე კილომეტრზე ლიდერობა დაიკავა. წინ ელოდა დიდება, გამარჯვებულის დაფნის გვირგვინი და ოლიმპიური ოქროს მედალი.

ლონდონის მარათონი - დორანდო პიეტრი

შემდეგ სპორტის ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი დრამა განვითარდა. პიეტრიმ ბოლო 2 კმ თავის დაძლევით გადალახა. ფინიშის ხაზამდე მისვლისას მზის დარტყმის ძლიერი სიმპტომები განუვითარდა. დაქანცულმა პიეტრიმ მიაღწია სტადიონამდე, სადაც მას 75 ათასი მაყურებელი დახვდა.

იტალიელს მხოლოდ რამდენიმე ასეული მეტრი რჩებოდა ფინიშამდე, მაგრამ სპორტსმენმა ორიენტაცია დაკარგა და არასწორი მიმართულებით გაიქცა. მსაჯები დასახმარებლად მივარდნენ და სწორი გზა უჩვენეს. დაღლილმა სპორტსმენმა შებრუნება სცადა, მაგრამ დაეცა. მსაჯები ადგომაში დაეხმარნენ და პიეტრიმ სირბილი განაგრძო.

იტალიელმა დისტანციის ბოლო 200 მეტრი უდიდესი ძალისხმევით გადალახა. უკვე აღარ დარბოდა, არამედ ძლივს დადიოდა. 200 მეტრის გადალახვას თითქმის 5 წუთი მოანდომა.

პიეტრი 4-ჯერ დაეცა, მაგრამ ჯიუტად აგრძელებდა ადგომას! მსაჯების დახმარებით. ზოგიერთი ცნობით, მას ცნობილი მწერალი არტურ კონან დოილიც დაეხმარა, რომელიც ოლიმპიურ თამაშებზე რეპორტიორად მუშაობდა.

და საბოლოოდ, ეს მოხდა! ნახევრად მოხრილი ფეხებით, მსაჯების დახმარებით დორანდო პიეტრიმ ფინიშის ხაზი გადაკვეთა!

მორჩა! ის ჩემპიონია! ოლიმპიადის ძალიან მნიშვნელოვანი დისციპლინის გამარჯვებული! მაგრამ არა.

ამერიკულმა დელეგაციამ პროტესტი გამოაცხადა და რბოლის შედეგების გადახედვა მოითხოვა. მსაჯების ჩარევის და დახმარების გამო. წესების თანახმად, თამაშებზე სპორტსმენებისთვის გარე მხარდაჭერა არ იყო დაშვებული.

ამერიკელებს საკუთარი ეგოისტური ინტერესი ჰქონდათ. ამერიკელმა სპორტსმენმა ჯონ ჰეისმა ფინიშის ხაზი მეორემ გადალახა. მსაჯებმა პროტესტი განიხილეს და მიიღეს გადაწყვეტილება: ოქროს მედალი გადაეცა ამერიკელ ჰეისს.

ჯონ ჰეისი

მორბენალი დორანდო პიეტრის ტრაგედიის ერთ-ერთი მიზეზი იყო რბოლის მანძილის 2 კმ-ით გაზრდა. ბრიტანეთის სამეფო ოჯახის კომფორტისთვის. ლონდონის მთავარ ოლიმპიურ სტადიონზე მომხდარმა დრამამ მთელი მსოფლიო შოკში ჩააგდო. ედუარდ VII-ის მეუღლემ, დედოფალმა ალექსანდრამ იტალიელს გადასცა სპეციალური პრიზი - ოქროს თასი, რომელიც საბრალო პიეტრს დაჯილდოების ცერემონიაზე გადაეცა. ჯილდოს ზომის და შთამბეჭდავი წონის გათვალისწინებით, რომელიც დედოფალმა თავად გადასცა, სპორტსმენი უკმაყოფილო იყო მხოლოდ საჩუქრის მიღებამდე. შემდეგ გაიღიმა კიდეც.

შოკირებული იყო მწერალი არტურ კონან დოილი, რომელმაც აღნიშნა:

„იტალიელის უდიდესი ძალისხმევა არასდროს წაიშლება სპორტის ისტორიიდან, მსაჯების გადაწყვეტილების მიუხედავად“.

რამდენიმე დღის შემდეგ წმინდა პავლეს ტაძარში ოლიმპიელებისთვის მიძღვნილ წირვაზე, მღვდელმა ეტელბერტ ტალბოტმა ქადაგებისას თქვა:

„თამაშები უკეთესია, ვიდრე რბოლა მედლებისთვის. წმინდა პავლე ამბობს - ჩვენი ჯილდო არის ის, რაც უხრწნელია და თუმცა მხოლოდ ერთი იღებს დაფნის გვირგვინს, ყველა თანაბრად მონაწილეობს შეჯიბრების სიხარულში“.

მოგვიანებით, ჟურნალისტებმა მისი ისტორიული ქადაგების არსი მოკლედ გადმოსცეს: „მთავარია მონაწილეობა და არა გამარჯვება“. ამ ფრაზას ხშირად უსაფუძვლოდ მიაწერენ ბარონ პიერ დე კუბერტენს, თანამედროვე ოლიმპიური თამაშების მთავარ ორგანიზატორს.

ეტელბერტ ტალბოტი

პიერ დე კუბერტენი

მედლის დაკარგვამ იტალიელი დორანდო პიეტრი მთელ მსოფლიოში ცნობილი გახადა. არაერთხელ მიიღო მონაწილეობა მარათონულ რბოლაში მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში და სპორტსმენისთვის მაშინდელი სტანდარტებით ფანტასტიკური თანხა გამოიმუშავა - 200 000 იტალიური ლირა.

დორანდო პიეტრი ორჯერ შეეჯიბრა მამაკაცს, რომელსაც გადასცეს მისი ოქროს მედალი, ამერიკელ ჯოშ ჰეისს. აშშ-ში ამ ორი სპორტსმენისთვის სპეციალურად მოეწყო რბოლები, რომლებმაც ათიათასობით მაყურებელი მიიზიდა. ორივე მარათონზე იტალიელმა მოიგო, მაგრამ ამან ოლიმპიური ოქროს მედალი ვეღარ მოუტანა. დორანდო პიეტრის ისღა დარჩენოდა, თავი დაემშვიდებინა ბრძნული ფრაზით

„მთავარია მონაწილეობა და არა გამარჯვება“.