მატერჰორნი – ალპების მთათა სისტემის ერთ-ერთი ყველაზე რთულად დასაპყრობი მწვერვალია და მას ძალიან ცუდი რეპუტაცია აქვს. ყოველწლიურად, 3 000-მდე ალპინისტი ცდილობს მის მწვერვალზე ასვლას. ხოლო, უმრავლესობა მიზანს ვერ აღწევს და უკან ბრუნდება, მომავალში, ხელმეორედ ცდის იმედით. მაგრამ, წელი არ გადის, რომ მთის ფერდობებზე ვინმე არ დაიღუპოს. მაგ., 1981-დან – 2011 წლამდე პერიოდში, მატერჰორნი მსხვერპლი 223 ადამიანი გახდა. ანუ წელიწადში მასზე, საშუალოდ, 7-8 ადამიანია დაღუპული. საერთოდ კი, მწვერვალის დაპყრობის მცდელობისას, 500-მდე ალპინისტი გარდაიცვალა.

მატერჰორნის მწვერვალი შვეიცარია–იტალიის საზღვარზე მდებარეობს. მისი სიმაღლე, ზღვის დონიდან – 4478 მ-ია. მთას არასწორი პირამიდის ფორმა და ძალიან ციცაბო ფერდობები აქვს. ხოლო მწვერვალთან სიახლოვეს, კლდე, პრაქტიკულად, ვერტიკალურია.

ჯერ კიდევ XVIII საუკუნის ბოლოს, შვეიცარიელი გეოლოგი ოპას ბენედიქტ დე სოსიური, მატერჰორნის შესწავლის შემდეგ, იმ დასკვნამდე მივიდა, რომ ამ მთის მწვერვალზე ასვლა შეუძლებელი იყო. მას შემდეგ, ათწლეულების მანძილზე, მწვერვალი მიუწვდომლად ითვლებოდა და მთა ალპინისტების ყურადღების მიღმა რჩებოდა. არავის უნდოდა, საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად, იმის დამტკიცება, რომ მეცნიერი ცდებოდა.
დრო გადიოდა და XIX საუკუნის მეორე ნახევრისთვის, ალპინისტებმა ალპების ყველა 4 ათასიანი მწვერვალი დაიპყრეს და მხოლოდ მატერჰორნი დარჩა მიუწვდომელი. ეს სიტუაცია ბევრი ალპინისტისთვის გამოწვევა იყო და ბევრმა მოსვენება დაკარგა. შეიძლება ითქვას, რომ ზოგისთვის, მწვერვალის დაპყრობის სურვილი, აკვიატებადაც კი იქცა. მატერჰორნის დაპყრობა ბევრმა სცადა, მაგრამ... ზოგი რთული რელიეფის გამო, შუა გზიდან უკან დაბრუნდა, ზოგმა კი, მიზნის მიღწევა, ცუდი ამინდის გამო ვერ შეძლო.

ინგლისელი ალპინისტი ედუარდ უიმპერი თანამემამულეებს გულზე დიდად არ ეხატებოდათ. ამ ახალგაზრდა კაცს ყველა თავხედად მიიჩნევდა, რადგან ის არასდროს იცავდა ბრიტანული ალპინიზმის წესებს. მაგ., ბრიტანეთში აღიარებული მთათა მპყრობელი პროფ. ჯონ ტინდალი და მისი მომხრეები თვლიდნენ, რომ მწვერვალზე ასვლამდე, მთის შესწავლა, მისი ბუნების გაცნობა და მათი სილამაზით ტკბობა იყო საჭიროა... და ამავდროულად, არ შეიძლებოდა მისი შეჯიბრის და ნაძლევის ობიექტად, – არენად ქცევა. უიმპერი კი სულ სხვა ტიპის ადამიანი იყო. ის განსხვავებულად აზროვნებდა და მისთვის მთავარი, მთის შესწავლა კი არა, დაპყრობა იყო... თან ნებისმიერ ფასად. მან 8-ჯერ სცადა მატერჰორნის მწვერვალზე ასვლა – უნდოდა, რომ პირველი ყოფილიყო, ამ მწვერვალის დამპყრობთ სიაში. მაგრამ მთა, თითქოს, მას არ იღებდა. უიმპერი კი, არ ეშვებოდა და მიზნისკენ მანიაკალური ფანატიზმით მიიწევდა.

1865 წლის 13 ივლისს, დილის 5:30 საათზე ალპინისტების ჯგუფი, რომლის შემადგენლობაში ედუარდ უიმპერი, ლორდი ფრენსის დუგლასი, რობერტ ჰედოუ, ჩარლზ ჰადსონი, გამცილებელი მიშელ კრო და მამა-შვილი, ასევე გამცილებლები, პიტერი და პიტ ტაუგვალდერები იყვნენ, მატერჰორნის მწვერვალზე ასასვლელად, შვეიცარიის სამთო კურორტ – ცერმატიდან გავიდნენ. ისინი ძალიან ჩქარობდნენ, რადგან, ინფორმაცია ჰქონდათ, რომ პრაქტიკულად, მათთან ერთად, მთის მეორე მხარეს, იტალიელი ალპინისტების ჯგუფი აპირებდა სტარტის აღებას. ვინ გაიმარჯვებდა ინგლისი-იტალიის უჩვეულო მატჩში? ვის დანებდება მატერჰორნი?.. და ალპინისტებისთვის ისედაც მთის ურთულეს რელიეფს, ამ კითხვებით მიღებული სტრესიც ემატებოდა.
ამინდი კარგი იყო. უიმპერის ჯგუფმა, შუა დღისთვის, ზღვის დონიდან 3350 მ. სიმაღლე დაძლია და იქვე დაბანაკდა. უმცროსი ტაუგვალდერი და კრო დაზვერვაზე წავიდნენ, რომ მეორე დღისთვის, ყველაზე ოპტიმალური მარშრუტი შეერჩიათ და დროც დაეზოგათ. რამდენიმე საათის შემდეგ, ისინი უკან კმაყოფილები დაბრუნდნენ და ყველა დაარწმუნეს, რომ მწვერვალისკენ მიმავალი გზა, არც ისე რთული იქნებოდა...
მომდევნო დღეს, ირიჟრაჟა თუ არა, ჯგუფმა მწვერვალისკენ აიღო გეზი. გზის პირველი ნაწილი, მართლაც ადვილი გასავლელი აღმოჩნდა და როგორც მოგვიანებით, უიმპერმა აღნიშნა, – ის დიდ კიბეს ჰგავდა. დილის 10 საათისთვის, ალპინისტებმა 4270 მ-იან ნიშნულს მიაღწიეს და რაც უფრო უახლოვდებოდნენ მწვერვალს, მით უფრო რთულდებოდა მარშრუტი.
14 ივლისს, 13 სთ-ზე და 40 წუთზე, უიმპერი და კრო მწვერვალზე ერთდროულად ავიდნენ. ედუარდ უიმპერმა, უპირველეს ყოვლისა, თოვლის საფარი დაათვალიერა. მასზე არანაირი კვალი არ იყო. ეს კი იმას ნიშნავდა, რომ პირველები იყვნენ!
გარკვეული დროის შემდეგ, ინგლისელებმა იტალიელები ძალიან შორს, ქვევით დაინახეს. იტალიელებმაც დაინახეს კონკურენტები და უკან მიბრუნება გადაწყვიტეს, რადგან ჩათვალეს, რომ ასვლას აზრი აღარ ჰქონდა.

მატჩის შედეგი 1:0 იყო, ინგლისის სასარგებლოდ!

უიმპერის ჯგუფმა მწვერვალზე 1 საათი გაატარა და ქვებისგან პატარა პირამიდის აშენების შემდეგ, ალპინისტებმა ნელ-ნელა დაშვება დაიწყეს. პირველი მიშელ კრო მიდიოდა, მას თოკზე ჩაბმული, ჰედოუ, ჰადსონი, დუგლასი, ტაუგვალდერ-უფროსი, უიმპერი და უმცროსი ტაუგვალდერი მიჰყვებოდა. მაგრამ, მატერჰორნი დანებებას არ აპირებდა. მას არ უნდოდა გაეშვა ის, ვინც მისი მრავალსაუკუნოვანი სიმშვიდე დაარღვია. დაშვებიდან რამდენიმე წუთში, ჰედოუმ ფეხი რაღაცას წამოკრა და დაეცა, თავი ვერც კრომ შეიკავა და ისიც დავარდა. ორივენი ძირს დაცურდნენ და უფსკრულისკენ ჰადსონი და დუგლასი გაიყოლეს. უიმპერმა და მამა-შვილმა ტაუგვალდერებმა კლდეზე ჩაჭიდება შეძლეს. როგორც თავად თქვეს, მეგობრების გადასარჩენად, ძალ-ღონე არ დაიშურეს... მაგრამ, უეცრად, ტაუგვალდერ-უფროსსა და მის წინ მიმავალ დუგლასს შორის, თოკი გაწყდა და 4 ალპინისტი უფსკრულში გადაიჩეხა. ხოლო, ცოცხლად დარჩენილებმა, მას შემდეგ, რაც მათ თვალწინ გათამაშებული ტრაგედიით მიღებული შოკიდან გამოვიდნენ, დაშვება გააგრძელეს. ისინი დაღამებამდე ვერ ჩამოვიდნენ და ღამე ფერდობზე გაატარეს. მეორე დღეს, ბევრი ეძებეს, მაგრამ ალპინისტების ჩამოვარდნის ადგილს ვერ მიაგნეს.
16 ივლის სამაშველო ოპერაცია ჩატარდა. კროს, ჰედოუს და ჰადსონის გვამები, ჩამოვარდნის ადგილიდან, 1000 მ-ით ქვევით, მყინვარზე იპოვეს. დუგლასის გვამს კი, ვერ მიაგნეს.

ალპებში დატრიალებული ტრაგედია, უკვე საუკუნე ნახევარია, მოსვენებას არ აძლევს მკვლევარებს. რატომ გაწყდა თოკი? რა იყო: უბედური შემთხვევა, გულგრილობა, თუ განზრახ მკვლელობა? მემუარებში, – «ალპებზე ასვლა – 1860-69 წწ.», ედუარდ უიმპერი მომხდარში ტაუგვალდერებს ადანაშაულებს. ის ამტკიცებს, რომ გამცილებლებმა უხარისხო თოკები შეარჩიეს. თოკი, რომელზეც პირველი 4 ალპინისტი იყო ჩაბმული, ძალიან მოკლე აღმოჩნდა და მოკლე ინტერვალის გამო, ალპინისტებმა თავის შეკავება ვეღარ შეძლეს და ერთმანეთი უფსკრულში ჩაითრიეს. ეს მართლაც ასე იყო, თუ არა, ძნელი სათქმელია, რადგან თოკი, ისევე როგორც დუგლასის ცხედარი, ვერ იპოვეს.
«მისი უსაზღვრო ამბიციები, ამაოება, ექსპედიციის სამზადისის დაჩქარება, იტალიელებთან შეჯიბრი და ნებისმიერ ფასად, მწვერვალის დაპყრობის სურვილი, იყო ამ ტრაგედიის მიზეზი» – მომხდარში ედუარდ უიმპერს ადანაშაულებს შვეიცარიელი მწერალი ჰანეს ტაუგვალდერი (გამცილებლების ოჯახის შთამომავალია).
ამ ტრაგედიის საიდუმლო ჯერ-ჯერობით გაუხსნელია. და შეიძლება, არც არასდროს გახდეს ცნობილი, თუ რა მოხდა მწვერვალზე სინამდვილეში. მატერჰორნი კი, ახალი მსხვერპლის მოლოდინშია...

არხის სხვა სიახლეები:

* 35 000 წლის ოქროს წიგნები – აკრძალული არქეოლოგიის არტეფაქტები

* მიწისქვეშა გვირაბები, რომლებიც ერთმანეთთან კონტინენტებს აკავშირებს (ერთი აქვეა, კავკასიაშიც არის)

* უარს ნუ იტყვით ტკბილეულზე, ის ტვინისთვის აუცილებელია – 5 მითი ჯანსაღი კვების შესახებ