გამოგონებები, რომლებისთვისაც მუსულმანებს უნდა ვუმადლოდეთ:

1. ყავა

ერთ-ერთი ლეგენდის თანახმად, არაბი ხალიდი თავის ცხვრებს მწყემსავდა სამხრეთ ეთიოპიის რეგიონში, კაფაში და შენიშნა, რომ ცხოველები უფრო ენერგიულები ხდებოდნენ, როცა ჭამდნენ გარკვეულ კენკრას. მათი შეგროვების შემდეგ ხალიდმა პირველი ყავა მოადუღა.

მარცვლეულის ექსპორტის შესახებ პირველი ინფორმაცია ეხებოდა ყავის ექსპორტს ეთიოპიიდან იემენში. უკვე მე-15 საუკუნეში მიიტანეს მექასა და თურქეთში, საიდანაც ყავა ვენეციაში 1645 წელს მივიდა. 1650 წელს თურქმა პასკუა როსიმ ინგლისში მარცვლეული ჩამოიტანა და ლონდონის ლომბარდის ქუჩაზე პირველი ყავის სახლი გახსნა. სიტყვა "ყავის" გზა საკმაოდ გრძელია: არაბული "qahwa" გადაიქცა თურქულ "kahve". იტალიელებმა მიიღეს როგორც "caff", ბრიტანელებმა მიიღეს სიტყვა "coffee", ჩვენ კი გვაქვს “ყავა".

2. კამერა

ძველ ბერძნებს სჯეროდათ, რომ თვალები ასხივებენ სინათლეს და ადამიანები ხედავენ ამის გამო. მუსლიმმა მათემატიკოსმა, ასტრონომმა და ფიზიკოსმა იბნ ალ-ჰაითამმა, რომელიც მე-10 საუკუნეში ცხოვრობდა, გამოიცნო, რომ სინათლე რეალურად შედის თვალებში. უყურებდა, თუ როგორ შედის შუქი საკეტების ნაპრალებში, მან შენიშნა, რომ რაც უფრო მცირეა უფსკრული, მით უკეთესი იყო სურათი და გამოიგონა პირველი კამერა ობსკურა („qamara“ არაბულად ნიშნავს „ბნელ ან განცალკევებულ ოთახს“). ასევე ითვლება, რომ ალ-ჰაითემი იყო პირველი, ვინც ფიზიკა ფილოსოფიური მეცნიერების კატეგორიიდან ექსპერიმენტულ მეცნიერებაში გადაიტანა.

3. ჭადრაკი

ძველი ინდიელებიც კი თამაშობდნენ ჭადრაკს, მაგრამ თამაში მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა დღევანდელისგან. ჭადრაკის თანამედროვე ვერსია გაჩნდა სპარსეთში, საიდანაც იგი გავრცელდა დასავლეთით ევროპაში: მე-10 საუკუნეში ესპანეთში თამაში შემოიღეს მავრებმა.

4. პარაშუტი

ძმებ რაიტებამდე ათასი წლით ადრე თვითმფრინავის შექმნის იდეა მუსლიმ პოეტს, ასტრონომს და ინჟინერს აბას იბნ ფირნასს (აბბას იბნ ფირნასს) გაუჩნდა. 852 წელს ის გადმოხტა მეჩეთის სახურავიდან, იმ დროს ეცვა თავისუფლად მოქცეული მოსასხამი, რომელზეც ხის ფიცრები იყო მიმაგრებული. ფირნასს იმედი ჰქონდა, რომ ჩიტივით აფრინდებოდა, მაგრამ არ გამოუვიდა. მოსასხამმა შეანელა ვარდნა და გახდა პირველი პარაშუტის მსგავსი, მეცნიერი კი ოდნავ შიშითა და მცირე სისხლჩაქცევებით გადარჩა. 70 წლის ასაკში, აპარატის გაუმჯობესების შემდეგ, ფირნასმა გაიმეორა მცდელობა მთიდან გადახტომით. მან მოახერხა ჰაერში 10 წუთის განმავლობაში გაჩერება, მაგრამ საბოლოოდ დაჯდომისას ჩამოვარდა: ფაქტია, რომ “მოწყობილობას" კუდი არ დაუმაგრა.


5. საპონი და შამპუნი

ყოველდღიური ბანაობა ისლამის ერთ-ერთი მოთხოვნაა. ალბათ ამიტომაც იყვნენ მუსლიმები საპნის რეცეპტის გაუმჯობესებით დაკავებულნი. ცნობილია, რომ ძველ ეგვიპტელებსაც და რომაელებსაც საპნის მსგავსი რამ ჰქონდათ, მაგრამ სწორედ არაბებმა მოიფიქრეს მცენარეული ზეთების ნატრიუმის ჰიდროქსიდისა და არომატული ნაერთების შერევა. ინგლისში შამპუნი გამოჩნდა 1759 წელს, როდესაც მუსულმანმა გახსნა აბანო ბრაიტონში.

6. თანამედროვე ქიმია

იაბირ იბნ ჰაიანი (Jabir ibn Hayyan) არის მეცნიერი, რომელმაც ალქიმია ქიმიად აქცია. მე-9 საუკუნეში მან აღმოაჩინა პროცესები, რომლებიც ჯერ კიდევ გამოიყენება თანამედროვე მეცნიერებაში: დისტილაცია, კრისტალიზაცია, დნობა, გადამუშავება, დაჟანგვა, აორთქლება და ფილტრაცია. ჰაიანმა აღმოაჩინა გოგირდის და აზოტის მჟავები და გამოიგონა დისტილაციის აპარატი, რომლის წყალობითაც მსოფლიოში გამოჩნდა ალკოჰოლური სასმელები და არომატები, რომლებიც გამოიყენება სუნამოების წარმოებაში.

7. მუხლა ლილვი

მოწყობილობა, რომელიც მბრუნავ მოძრაობას ხაზოვან მოძრაობად გარდაქმნის, გამოიგონა მუსლიმმა ინჟინერმა ალ-ჯაზარიმ. მექანიკის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოგონება, ჯერ კიდევ თანამედროვე მანქანების ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტი, თავდაპირველად გამოიყენებოდა ირიგაციაში. ინჟინრის წიგნიდან ირკვევა, რომ მან გამოიგონა ან გააუმჯობესა სარქველები ან ვენტილები, შეიმუშავა პირველი მექანიკური საათი. ალ-ჯაზარი შეიძლება ჩაითვალოს რობოტიკის მამად. კომბინირებული საკეტიც მისი გამოგონებაა.

8. ლანცეტის თაღი

ლანცეტის თაღი ევროპული გოთური ტაძრების დამახასიათებელი თვისებაა, მაგრამ ასეთი თაღების იდეა ნასესხები იყო მუსულმანური არქიტექტურიდან. ის უფრო ძლიერი იყო ვიდრე რომაელებისა და ნორმანების მიერ გამოყენებული ნახევრადწრიული თაღი და, შესაბამისად, უფრო მაღალი და რთული შენობების აგების საშუალებას იძლეოდა. ასევე, ევროპელებმა მუსლიმებისგან მიიღეს მომრგვალებული თაღისა და მრგვალი ფანჯრების დიზაინის იდეები. ევროპული ციხესიმაგრეები მაჰმადიანთა ასლი გახდა თავისი ხვრელებით, პარაპეტებით, ბარბიკანებითა და კვადრატული კოშკებით. მაგალითად, ჰენრი V-ის ციხის არქიტექტორი მუსლიმი იყო.

9. ქირურგიული ინსტრუმენტები

ბევრი თანამედროვე ქირურგიული ინსტრუმენტი, მათ შორის სკალპელები, სამედიცინო ხერხები, პინცეტები, წვრილი მაკრატელი, დარჩა ისე, როგორც ისინი გამოიგონა მუსლიმმა ქირურგმა ალ-ზაჰრავიმ(al-Zahrawi). სწორედ მან აღმოაჩინა, რომ კატგუტი, რომელიც გამოიყენება შიდა ნაკერებისთვის, ბუნებრივად შეიწოვება ორგანიზმში და მისი გამოყენება შესაძლებელია სამედიცინო კაფსულების წარმოებაში. მე-13 საუკუნეში, უილიამ ჰარვიმდე 300 წლით ადრე, მაჰმადიანმა ექიმმა იბნ ნაფისმა აღწერა სისხლის მიმოქცევის პროცესი. მუსულმანმა ექიმებმა გამოიგონეს ანესთეტიკები და ღრუ ნემსი კატარაქტის ამოსაღებად.

10. ქარის წისქვილები

ქარის წისქვილი არაბებმა გამოიგონეს 634 წელს და გამოიყენეს სიმინდის დასაფქვავად და წყალმომარაგებისთვის. არაბეთის უდაბნოებში ენერგიის ერთადერთი წყარო იყო ქარი, რომელიც თვეების განმავლობაში ერთი მიმართულებით უბერავდა და ამ წყაროს მთელი სიმძლავრით იყენებდნენ. წისქვილებს ჰქონდათ 6 ან 12 ფრთა დაფარული ქსოვილითა და პალმის ფოთლებით. ევროპაში პირველი ქარის წისქვილები მხოლოდ 500 წლის შემდეგ გამოჩნდა.

11. ვაქცინაცია

ვაქცინაციის იდეა პირველად შემოგვთავაზეს არა ჯენერმა და პასტერმა, არამედ მუსლიმებმა. ეს ტექნიკა ევროპაში თურქეთიდან 1724 წელს მოვიდა, სადაც სტამბოლში ინგლისის ელჩის მეუღლემ ამ პროცედურაზე გაამახვილა ყურადღება. თურქეთში ბავშვებს ჩუტყვავილას ვაქცინაცია გაუკეთეს 50 წლით ადრე, სანამ ევროპელები აცრას აღმოაჩენდნენ.

12. ავტოკალამი

პირველი ავტოკალამი სულთანისთვის გამოიგონეს 953 წელს: მმართველმა მოითხოვა კალამი, რომელიც არ დასვრიდა მის ტანსაცმელს და ხელებს. მაშინ კალმის წვერზე მელნის მიწოდების სისტემა ისეთივე იყო, როგორიც ახლაა.


13. ნუმერაციის სისტემა

ნუმერაციის სისტემა, რომელიც მთელ მსოფლიოში გამოიყენება, სავარაუდოდ, ინდოეთიდან მოდის, მაგრამ რიცხვების ფორმა არაბულია და პირველად გამოჩნდა ბეჭდვითი მუსლიმი მათემატიკოსების ალ-ხვარეზმისა და ალ-კინდის ნაშრომებში 825 წელს. სიტყვა "ალგებრას" პროტოტიპი იყო ალ-ხორეზმის წიგნის "Al-Jabr wa-al-Muqabilah" სათაური და მასში აღწერილი პრინციპები დღემდე გამოიყენება. მაჰმადიანი მათემატიკოსების მუშაობის შედეგები, მათ შორის ალგორითმები და ტრიგონომეტრიის ზოგიერთი თეორია, ევროპაში 300 წლის შემდეგ გამოჩნდა. ალ-კინდის მიერ სიხშირის ანალიზის აღმოჩენა გახდა საფუძველი თანამედროვე კრიპტოგრაფიის განვითარებისათვის.

14. სადილი სამი კერძისგან

სამკერძიანი სადილის კონცეფცია - სუპი, რასაც მოჰყვება ხორცი ან თევზი, რასაც მოჰყვება ხილი და თხილი - მე-9 საუკუნეში ალი იბნ ნაფიმ ერაყიდან კორდობაში ჩამოიტანა. მან ასევე შემოიტანა ბროლის ჭიქები (გამოიგონა, სხვათა შორის, ზემოხსენებულმა აბას იბნ ფირნასმა).

15. ხალიჩები

ხალიჩები შუა საუკუნეების მუსლიმებს შორის სამოთხის განუყოფელ ნაწილად ითვლებოდა. საკმაოდ განვითარებული იყო ქსოვის ტექნიკა, მუდმივად ჩნდებოდა ახალი ფერები და თავად ქსოვის ხელოვნება ბოლო ადგილზე არ იყო. ევროპაში იატაკი ნაქსოვი ფარდაგებით იყო დაფარული, რომლის ქვეშ ცუდი დასუფთავების გამო ნაგვის გროვა იყო, ძვლები და სხვა. გასაკვირი არ არის, რომ არაბულმა და სპარსულმა ხალიჩებმა სწრაფად გაიჩინა ფესვები.

16. ჩეკი

მუსლიმები რომ არა, ჩეკები არ გვექნებოდა. თავად სიტყვა „ჩეკი“ მომდინარეობს არაბული „saqq“-დან, რაც ნიშნავს საქონლის მიტანისთანავე გადახდის წერილობით ვალდებულებას. ჩეკების საჭიროება გაჩნდა იმის გამო, რომ ძალიან საშიში იყო ფულის გადატანა დიდ დისტანციებზე. ჯერ კიდევ მე-9 საუკუნეში, მუსლიმ ბიზნესმენებს შეეძლოთ ჩინეთში, ბაღდადის ბანკებზე გაფორმებული ჩეკების გატანა.


17. დედამიწა მრგვალია

მე-9 საუკუნეში ბევრი მაჰმადიანი მეცნიერი უკვე თვლიდა, რომ დედამიწა სფერული იყო. ასტრონომ იბნ ჰაზმის აზრით, ამის დასტური იყო ის ფაქტი, რომ „მზე ყოველთვის ვერტიკალურია დედამიწის გარკვეულ წერტილში“. ეს იყო 500 წლით ადრე, სანამ გალილეო გაერკვია. მაჰმადიანი ასტრონომების გამოთვლები იმდენად ზუსტი იყო, რომ ეკვატორის სიგრძის დადგენაში 200 კილომეტრზე ნაკლები შეცდომით იცოდნენ, თუ ვივარაუდეთ, რომ ეს იყო 40253, 4 კილომეტრი.

18. ტორპედოები და რაკეტები

მიუხედავად იმისა, რომ ჩინელებმა გამოიგონეს დენთი მარილისგან და გამოიყენეს იგი ფეიერვერკებში, არაბებმა გამოიგონეს მისი გაწმენდა კალიუმის ნიტრატით და გამოიყენეს იგი სამხედრო მიზნებისთვის. მუსლიმებმა იარაღით ჯვაროსნების შეშინებაც მოახერხეს. უკვე მე-15 საუკუნეში მათ გამოიგონეს რაკეტა, „თვითმავალი და ცეცხლმოკიდებული კვერცხი“, როგორც ამას ეძახდნენ, და ტორპედო, თვითმავალი მსხლის ფორმის ბომბი ბოლოში ისრით, რომელიც ფეთქდებოდა მტრის გემებში.

19. ბაღები

შუა საუკუნეების ევროპაში არსებობდა ბაღები, მაგრამ სწორედ არაბებმა მიიჩნიეს ბაღი დასვენებისა და მედიტაციის ადგილად. პირველი ასეთი სამეფო ბაღები მე-11 საუკუნეში გამოჩნდა მუსულმანურ ესპანეთში. მიხაკისა და ტიტების სამშობლო ასევე მუსლიმური ქვეყნებია.