31 წლის წინ, 1991 წლის 26 დეკემბერს დაიშალა საბჭოთა კავშირი, ტერიტორიის მიხედვით მსოფლიოს უდიდესი იმპერია, რომელსაც დედამიწის ხმელეთის 1/6 ტერიტორია ეკავა, (22 მლნ. კვადრატული კმ)

26 დეკემბრისთვის მასში შემავალ ყველა რესპუბლიკას დე-ფაქტოდ გამოცხადებული ჰქონდა სუვერენიტეტი, პირველი იყო ლიტვის რესპუბლიკა, რომელმაც 1990 წლის 11 მარტს გამოაცხადა დამოუკიდებლობა, ბოლო კი რუსეთის ფედერაცია, რომელმაც სსრკ-ს ოფიციალურად დაშლამდე ერთი დღით ადრე -1991 წლის 25 დეკემბერს გამოაცხადა დამოუკიდებლობა.დე -იურედ 15-ივე საბჭოთა რესპუბლიკა 1991 წლის 26 დეკემბერს გახდა დამოუკიდებელი.

ქვემოთ გაეცნობით ეთნო კონფლიქტების ქრონოლოგიას, რომელიც სსრკ-ს დაშლას წინ უძღვოდა.

1)ყარაბაღის კონფლიქტი-1987 წლის აგვისტოში ყარაბაღელმა სომხებმა მოსკოვში გაგზავნეს პეტიცია, რომელსაც ხელს აწერდა ათიათასობით მოქალაქი, თხოვნით, რომ მთლიანი ყარაბაღი გადაეცეს სომხეთის სსრ-ს. იმავე წლის 18 ნოემბერს ფრანგულ გაზეთ L’Humanité-სთან ინტერვიუში გორბაჩოვის მრჩეველმა აბელ აგანბეგიანმა გააკეთა განცხადება: „მინდა გავიგო იმის შესახებ, რომ ყარაბაღი სომხური გახდა. როგორც ეკონომისტი, მიმაჩნია, რომ ის უფრო სომხეთს უკავშირდება, ვიდრე აზერბაიჯანს“. მსგავს განცხადებებს აკეთებენ სხვა საზოგადოებრივი და პოლიტიკური მოღვაწეები. მთიანი ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობა აწყობს დემონსტრაციებს მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკის სომხეთის სსრ-ისთვის გადაცემის მოთხოვნით. საპასუხოდ, მთიანი ყარაბაღის აზერბაიჯანულმა უმცირესობამ მოითხოვა აზერბაიჯანის სსრ-ის შემადგენლობაში დარჩენა. წესრიგის დასაცავად გორბაჩოვმა საქართველოდან მთიან ყარაბაღში გაგზავნა სსრკ შინაგან საქმეთა სამინისტროს შინაგანი ჯარების 160-ე პოლკის მოტორიზებული ქვეითთა ​​ბატალიონი, თუმცა ამან ვერ უშველა და შედეგად კონფლიქტი 1990-იანი წლების დასაწყისში სრულმასშტაბიან ომში გადაიზარდა.

2)ქართულ ოსური კონფლიქტი-ეთნოპოლიტიკური კონფლიქტი საქართველოში საქართველოს ცენტრალურ ხელმძღვანელობასა და თვითგამოცხადებულ სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკას შორის, რომელიც 1980-იანი წლების მეორე ნახევრიდან . ოსურ-ქართული ურთიერთობების გამწვავება გამოწვეული იყო სსრკ-ს არსებობის ბოლო წლებში ეროვნული მოძრაობების მკვეთრი გააქტიურებით და მცირე ხალხების სურვილით გაეუმჯობესებინათ თავიანთი სტატუსი, რაც დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნაში გამოიხატებოდა . სახელმწიფო ხელისუფლების შესუსტებამ და შემდგომში სსრკ-ს დაშლამ კიდევ უფრო შეუწყო ხელი კონფლიქტის განვითარებას.

3)თბილისში დატრიალებული 9 აპრილის ტრაგედია-1989 წლის 9 აპრილს საბჭოთა ჯარებმა თბილისში დაარბია მომიტინგეები, რომელთა მოთხოვნა იყო სსრკ-ს შემადგენლობიდან გასვლა და დამოუკიდბელობის გამოცხადება .ამ ტრაგედიას შეეწირა 21 ადამიანის სიცოცხლე.

4)დნესტისპირეთის კონფლიქტი-კონფლიქტი მოლდოვასა და არაღიარებულ დნესტრისპირეთის მოლდოვის რესპუბლიკას შორის.

საბჭოთა პერიოდში (1989) დაწყებული სოციალურ-პოლიტიკური კონფლიქტი გაუარესდა სსრკ-დან მოლდოვას გამოყოფის შემდეგ და გადაიზარდა შეიარაღებულ დაპირისპირებაში, რასაც 1992 წლისთვის უამრავი მსხვერპლი მოჰყვა. ბრძოლები რუსეთის სამხედრო ჩარევის შემდეგ შეწყდა, თუმცა პოლიტიკური თვალსაზრისით პრობლემა დღემდე გადაუჭრელია.

5)ახალი უზენის მოვლენები-ეთნიკური შეტაკებები 1989 წლის 17-28 ივნისს ყაზახეთის სსრ ქალაქ ნოვი უზენში (ამჟამად ჟანაუზენი ჰქვია)ყაზახთა ჯგუფებსა და ჩრდილოეთ კავკასიელ ხალხს შორის.

აჯანყებამ გააერთიანა ძლიერი სოციალური უკმაყოფილების ელემენტები, ყოვლისმომცველი ხულიგნები, ახალგაზრდული ბუნტი, ანტისაბჭოთა პროპაგანდა, რომლის ძირითადი მიზეზი იყო ჩრდილეთ კავკასიელი ხალხები. დაღუპულთა ზუსტი რაოდენობა უცნობია (დაახლოებით 200 კაცამდე). აჯანყების არქივები ნაწილობრივ განადგურდა, ნაწილობრივ გასაიდუმლოებულია. აჯანყება საბოლოოდ სპეცრაზმმა ჩაახშო.

6) ოშკის და ფერგანის მოვლენები-1989 წლის ივნისში უზბეკეთში თურქ-მესხების დარბევა უფრო ცნობილია, როგორც ფერგანას მოვლენები. უზბეკეთის სსრ კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის კომისიის მონაცემებით, ივნისის მოვლენების დროს დაიღუპა 103 ადამიანი, მათ შორის 52 თურქი მესხი, 36 უზბეკი, 1011 დაშავდა და დასახიჩრდა, დაშავდა 137 შინაგანი ჯარიდან და 110 პოლიციელი., ერთ-ერთი მათგანი (თ. სუვანკულოვი) გარდაიცვალა; გადაწვეს და გაძარცვეს 757 საცხოვრებელი კორპუსი, 27 სახელმწიფო ობიექტი, 275 მანქანა.

სსრკ გენერალური პროკურატურის საგამოძიებო ჯგუფის მონაცემებით, ყირგიზეთის მხრიდან კონფლიქტის დროს დაიღუპა 1200-მდე ადამიანი ქალაქ უზგენსა და ოშკი, არაოფიციალური მონაცემებით 10 000 მსხვერპლი იყო. სასამართლოში 1500 სისხლის სამართლის საქმე გაიგზავნა. კონფლიქტში 30-35 ათასამდე ადამიანი მონაწილეობდა, 300-მდე ადამიანი სასამართლოს წინაშე წარსდგა. ყირგიზეთის დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ისინი გაათავისუფლეს.

1990 წლის მაისის დასაწყისში უზბეკეთის ქალაქ ანდიჯანში მოხდა სომეხთა და ებრაელთა დარბევა.

7)ბაქო, შავი იანვარი- ბაქოში მშვიდობიან აზერბაიჯანელ მომიტინგეთა დარბევა საბჭოთა არმიის მიერ, 1990 წლის 20 იანვარს, რის შედეგადაც 130 ადამიანი დაიღუპა. აზერბაიჯანში შავ იანვარს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის დაბადების დღედ მიიჩნევენ.

Human Rights Watch-ის თანახმად, „მიუხედავად იმისა, რომ კრემლის სავარაუდო მიზანი სამხედრო ქმედებით სომეხი მოსახლეობის დაცვა იყო, მტკიცებულებების უმეტესობა უბრალოდ ამას არ ადასტურებს. მაგალითად, ბაქოს სამხედრო პროკურატურის დოკუმენტების მიხედვით, რომლებიც შეისწავლა Human Rights Watch/Helsinki-მა, მიუთითებს, რომ საბრძოლო მოქმედებები იგეგმებოდა ჯერ კიდევ 1990 წლის 13 იანვარს, ბაქოში სომხების დარბევამდე.

8) მასობრივი არეულობა დუშანბეში-1990 წლის თებერვალში დუშანბეში არეულობები ეთნიკური ნიშნით დაიწყო. გავრცელდა ჭორები, რომ სომეხ ლტოლვილებს ბინებს ურიგებდნენ, სინამდვილეში, ის გახდა სამოქალაქო ომის პრელუდია, რომელიც გაჩაღდა ტაჯიკეთში.

9)ერევნის მოვლენები-1990 წლის 27 მაისს მოხდა შეიარაღებული შეტაკება სომხურ შეიარაღებულ დაჯგუფებებსა და შინაგან ჯარებს შორის, რის შედეგადაც დაიღუპა ორი ჯარისკაცი და 14 ბოევიკი.

10) რიგის და ვილნიუსის მოვლენები-1991 წლის იანვარში ვილნიუსსა და რიგაში განვითარდა მოვლენები, რასაც თან ახლდა სამხედრო ძალის გამოყენება. ვილნიუსში განვითარებული მოვლენების დროს საბჭოთა არმიის ნაწილები შეიჭრნენ სატელევიზიო ცენტრში და სხვა საზოგადოებრივი შენობები დაიკავეს.ორივე კონფლიქტს შეეწირა 22 ადამიანი(17 ვილნიუსში, 7 რიგაში)

პოლიტიკურ ქრონოლოგიას, თუ როგორ იშლებოდა საბჭოთა კავშირი გაეცანით ამ ბმულზე