მილიონერების შესახებ უამრავი ჭორი და ლეგენდა არსებობს - ადამიანებს სურთ იცოდნენ, როგორ მოახერხეს თავიანთი უზარმაზარი იმპერიის შენარჩუნება, მაშინ როდესაც სხვა კომპანიები გაჩნდნენ, გაკოტრდნენ ან გაერთიანდნენ სხვებთან.

ცნობილ ოჯახებს შორის როკფელერებს განსაკუთრებული ადგილი უჭირავთ, გვარი სიმდიდრესთან ასოცირდება. თუმცა, ცოტამ თუ იცის, რა იყო ფინანსური იმპერიის გულში.

მსოფლიოში ერთ-ერთი უმდიდრესი დინასტიის საიდუმლოებები, რომლებიც არ იცოდით:

ცხენის ქურდი

ისტორიაში პირველი მილიარდერის, უილიამ როკფელერის მამა (მაშინ მისი გვარი ჟღერდა, როგორც "როკენფელერი", დაიბადა 1810 წელს. ოფიციალურად ის მედიკამენტების გაყიდვით იყო დაკავებული. თუმცა, ის არ იყო ჩვეულებრივი ფარმაცევტი, არ ჰქონდა სპეციალური განათლება და ვაჭრობდა ნარკოტიკებით, თანამშრომლობდა სხვადასხვა მკურნალებთან.

უილიამმა იმოგზაურა ჩრდილო-აღმოსავლეთ შეერთებულ შტატებში საეჭვო სამკურნალო წამლების გაყიდვით. 1849 წელს, როდესაც ჯონ როკფელერი, უილიამის ვაჟი, 10 წლის იყო, ოჯახს სასწრაფოდ მოუწია საცხოვრებელი ადგილის შეცვლა და გადაადგილება ფრენას დაემსგავსა. ამის მიზეზი, როგორც საბუთებით დასტურდება, ძალიან წონიანი იყო - უილიამ როკფელერს ცხენების ქურდობაში ადანაშაულებდნენ.

ცოლად თაღლითზე

ელიზა დევისონი მსოფლიოში ყველაზე მდიდარი ადამიანის დედა იყო. როდესაც მან პირველად დაინახა უილიამი, რომელიც მორიგი თაღლითობაში მონაწილეობდა და თავს ყრუ-მუნჯად ასაღებდა, წამოიძახა: „ამ კაცს გავყვებოდი ცოლად, ყრუ-მუნჯი რომ არ ყოფილიყო!“

უილიამი სწრაფად მიხვდა, რომ ეს მომგებიანი გარიგება იყო - მამამ ელიზას 500 დოლარის ოდენობის მზითევი მისცა. მალე ისინი დაქორწინდნენ და ორი წლის შემდეგ ჯონი დაიბადა.

როკფელერ - უფროსი

ელიზა არ დაშორებია ქმარს მაშინ, როცა გაარკვია, რომ ის ყრუ-მუნჯი არ ყოფილა. მან არ მიატოვა ქმარი მაშინაც კი, როდესაც მან თავისი საყვარელი ნენსი ბრაუნი სახლში მიიყვანა და მან - თავის მხრივ ელიზასთან ერთად - დაიწყო უილიამისგან შვილების გაჩენა.

მამაკაცი ღამით სამსახურში დადიოდა. სიბნელეში უჩინარდებოდა, თვეების შემდეგ კი ბრუნდებოდა სახლში გამთენიისას, ახალი ცხენით, ახალი კოსტიუმით და ხან თითებზე ბრილიანტებით.

როკფელები კარგ ფულს აკეთებდა- იღებდა პრიზებს სროლის შეჯიბრებებზე, ვაჭრობდა შუშებით სლოგანით-"მსოფლიოში საუკეთესო ზურმუხტები გოლკონდადან!", ასევე ყიდდა სხვადასხვა დანამატებს, რომლებსაც დღეს დიეტურ დანამატებს უწოდებენ.

კარდაკარ დადიოდა ამერიკის სხვადასხვა კუთხეში და დიასახლისებს სთავაზობდა „სასწაულმოქმედ“ საშუალებებს. მეზობლები მას ბილ ეშმაკს უწოდებდნენ: ზოგი უილიამს პროფესიონალ მოთამაშედ თვლიდა, ზოგი კი ბანდიტად.

რამდენიმე წლის მოხეტიალე ცხოვრების შემდეგ, როკფელერების ოჯახი საბოლოოდ დასახლდა კლივლენდში.

1855 წლის მხოლოდ ერთ მშვენიერ დღეს, ის გაემგზავრა უცნობი მიმართულებით, დაქორწინდა მარგარეტზე, 25 წლის გოგონაზე, რომელიც მას ექიმ უილიამ ლივინგსტონად იცნობდა. უფრო მეტიც, ის არ დაშორებულა ელიზას, რაც იმას ნიშნავს, რომ სინამდვილეში ორცოლიანი გახდა.

პატარა ბიზნესმენი

„ბავშვობიდან დედაჩემმა და მღვდელმა შთამაგონეს რომ უნდა მემუშავა და არ მეფლანგა“, იხსენებს ჯონ როკფელერი. ბიზნესის კეთება ოჯახური აღზრდის ნაწილი იყო. ჯერ კიდევ ადრეულ ბავშვობაში ყიდულობდა ჯონი ბევრ ტკბილეულს, დაყოფდა პატარა ნაწილებად და შემდეგ საკუთარ დებზე ყიდდა ძვირად.

შვიდი წლის ასაკში მან მეზობლებს მიჰყიდა გაზრდილი ინდაურები და ამით გამომუშავებული $50 მეზობელს ასესხა წელიწადში 7%-ით. შემდგომში ჯონმა ძალიან დააფასა ეს გაკვეთილები. მამასთან ურთიერთობისას გამოიტანა დასკვნა, რომ თამბაქო და ალკოჰოლი მანკიერებაა და ცუდია. ასევე, რადგან იმის მოწმეც იყო, თუ როგორ ღალატობდა მამამისი დედამისს, მტკიცედ გადაწყვიტა, რომ თავად ამას არასოდეს გააკეთებდა.

"ის ძალიან მშვიდი ბიჭი იყო", - იხსენებდა ერთ-ერთი ქალაქის მცხოვრები მრავალი წლის შემდეგ, "ის ყოველთვის ფიქრობდა". გვერდიდან ჯონი დაბნეული ჩანდა: ჩანდა, რომ ბავშვი გამუდმებით ებრძოდა რაიმე გადაუჭრელ პრობლემას.

ბიჭი გამოირჩეოდა კარგი მეხსიერებით, გარკვეულობიტ და ურყევი სიმშვიდით: ჭადრაკს თამაშობდა და პარტნიორებს ტანჯავდა ყოველ სვლაზე ნახევარსაათიანი ფიქრით.

ამავე დროს, ის მგრძნობიარე ბიჭი იყო: როცა მისი და გარდაიცვალა, ჯონი უკანა ეზოში გაიქცა, მიწაზე დაწვა და მთელი დღე ასე გაატარა. გაზრდუის შემდეგ ისეთი რჩხული არ გამხდარა, როგორსაც ასახავდნენ. ერთხელ თავის თანაკლასელი გოგონა მოიკითხა, რომელიც სკოლასი მოსწონდა და როდესაც გაიგო, რომ ის დაქვრივდა და სიღარიბეშიც ცხოვრობდა, მასინვე დაუნიშნა პენსია.

მუშაობა "ბიძაზე"

ჯონ როკფელერს საშუალო სკოლა არ დაუმთავრებია. 16 წლის ასაკში, სამთვიანი ბუღალტერიის კურსით, მან დაიწყო სამუშაოს ძებნა კლივლენდში, სადაც მაშინ მისი ოჯახი ცხოვრობდა. ექვსი კვირის შემდეგ მან სამუშაო კომპანია Hewitt & Tuttle-ში ბუღალტერის თანაშემწედ დაიკავა ადგილი.

ჯერ თვეში 17 დოლარს უხდიდნენ, შემდეგ კი 25 დოლარს. მათი მიღებისას ჯონი თავს დამნაშავედ გრძნობდა და დიდ თანხად მიაჩნდა, ცდილობდა ერთი ცენტიც არ დაეხარჯა უაზროდ. ეკონომიურმა როკფელერმა პირველი ხელფასიდან იყიდა პატარა წიგნი, სადაც ჩაწერა მთელი თავისი ხარჯები და მთელი ცხოვრება ფრთხილად ინახავდა.

18 წლის ასაკში ჯონ როკფელერი გახდა ბიზნესმენ მორის კლარკის უმცროსი პარტნიორი.1861-1865 წლების სამოქალაქო ომი დაეხმარა ახალ კომპანიას ფეხზე წამოდგომაში. მეომარი არმიები უხვად იხდიდნენ საკვებისთვის და პარტნიორები ამარაგებდნენ მათ ფქვილით, ღორის ხორცით და მარილით.

ომის დასასრულს პენსილვანიაში, კლივლენდის მახლობლად, ნავთობი აღმოაჩინეს და ქალაქი ნავთობის ციებ-ცხელების ცენტრში იყო. 1864 წლისთვის კლარკი და როკფელერი უკვე პენსილვანიის ბნავთობით იყვნენ დაკავებულები.

ერთი წლის შემდეგ როკფელერმა გადაწყვიტა მხოლოდ ნავთობზე ფოკუსირება, მაგრამ კლარკი წინააღმდეგი იყო. შემდეგ, 72, 500 დოლარად, ჯონმა იყიდა თავისი წილი პარტნიორისგან და მთლიანადფ ჩაეფლო ნავთობის ბიზნესში.

ნავთობი ნებისმიერ ფასად

1870 წელს როკფელერმა შექმნა თავისი ცნობილი „Standard Oil“. თავის მეგობართან და ბიზნეს პარტნიორთან, ჰენრი ფლაგლერთან ერთად, მან დაიწყო სხვადასხვა ნავთობის მწარმოებელი და ნავთობგადამამუშავებელი საწარმოების შეკრება ერთიან ძლიერ ტრესტში. კონკურენტებმა მას წინააღმდეგობა ვერ გაუწიეს.

როკფელერმა ისინი არჩევანის წინაშე დააყენა: გაერთიანება ან განადგურება. თუ რწმენა არ მუშაობდა, ყველაზე მკაცრი მეთოდები გამოიყენებოდა. მაგალითად, „სტანდარტ ოილმა“ შეამცირა ფასები კონკურენტის ადგილობრივ ბაზარზე, აიძულა მას ზარალში ემუშავა. ან როკფელერი ცდილობდა შეეჩერებინა ნავთობის მიწოდება დაუმორჩილებელი გადამამუშავებლებისთვის.

1879 წლისთვის ომი ფაქტობრივად დასრულდა. Rockefeller Company აკონტროლებდა შეერთებულ შტატებში ქარხნის 90%-ს. მაგრამ 1890 წელს მიღებულ იქნა შერმანის ანტიმონოპოლიური აქტი, რომელიც მიზნად ისახავდა მონოპოლიების წინააღმდეგ ბრძოლას.

1911 წლამდე როკფელერმა და მისმა პარტნიორმა მოახერხეს ამ კანონის გვერდის ავლა, მაგრამ შემდეგ Standard Oil დაიყო ოცდათოთხმეტ კომპანიად (ფაქტობრივად, დღევანდელი ყველა ძირითადი ამერიკული ნავთობკომპანია თავის ისტორიას Standard Oil-დან იღებს).

სახლის ეკონომიკა

როკფელერი დაქორწინებული იყო ლორა სელესტინა სპელმანზე. ერთხელ მან შენიშნა: "მისი რჩევების გარეშე, ღარიბ კაცად დავრჩებოდი". ბიოგრაფები წერენ, რომ როკფელერმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ბავშვებს შრომა, მოკრძალება და უპრეტენზიობა ესწავლათ. ჯონმა შექმნა ერთგვარი იმიტირებული საბაზრო ეკონომიკა სახლში: მან დანიშნა თავისი ქალიშვილი ლორა "დირექტორად" და ბავშვებს უთხრა, რომ ბუღალტერული ჩანაწერები შეენახათ.

თითოეულმა ბავშვი იღებდა რამდენიმე ცენტს ბუზის მოკვლისთვის, ფანქრის გათლისთვის, მუსიკის ერთი საათის გაკვეთილისთვის, ტკბილეულისგან თავის შეკავების დღისთვის. თითოეულ ბავშვს ჰქონდა თავისი პატარა ნაკვეთი, სადაც სარეველების გაწმენდასაც კი ფასი ჰქონდა. პატარა როკფელერებს საუზმეზე დაგვიანებისთვის აჯარიმებდნენ.

აშშ-ის მშპ-ის 2, 5%-ის მფლობელი

1917 წელს ჯონ როკფელერის პირადი ქონება შეფასდა 900-1200 მილიონ დოლარად, რაც შეადგენდა შეერთებული შტატების მაშინდელი მშპ-ს 2, 5%-ს. თანამედროვე ეკვივალენტში როკფელერი ფლობდა დაახლოებით 150 მილიარდ დოლარს.

სიცოცხლის ბოლომდე, როკფელერი, Standard Oil-ის 34 შვილობილი კომპანიის წილების გარდა, ფლობდა 16 სარკინიგზო და ექვს ფოლადის კომპანიას, ცხრა ბანკს, ექვს გადაზიდვის კომპანიას, ცხრა უძრავი ქონების ფირმას და სამ ფორთოხლის პლანტაციას.

როკფელერის საქველმოქმედო შემოწირულობებმა არსებობის განმავლობაში 500 მილიონ დოლარს გადააჭარბა, აქედან დაახლოებით 80 მილიონი ჩიკაგოს უნივერსიტეტმა მიიღო, მინიმუმ 100 მილიონი - ბაპტისტურმა ეკლესიამ, რომლის მრევლიც ის და მისი მეუღლე იყვნენ.

ჯონ როკფელერმა ასევე შექმნა და დააფინანსა ნიუ-იორკის სამედიცინო კვლევების ინსტიტუტი, ზოგადი განათლების საბჭო და როკფელერის ფონდი.

სამხედრო დინასტია

დინასტიის ახალი მეთაური ჯონ როკფელერ II (უმცროსი) მამის ღირსეული შვილი აღმოჩნდა. პირველმა მსოფლიო ომმა როკფელერების ოჯახს 500 მილიონი დოლარის წმინდა მოგება მოუტანა.

მეორე მსოფლიო ომი კიდევ უფრო მომგებიანი საწარმო აღმოჩნდა - სატანკო და თვითმფრინავის ძრავებს ბენზინი სჭირდებოდათ და ის როკფელერის ქარხნებში მთელი საათების განმავლობაში იწარმოებოდა.

შედეგი იყო ომის წლებში მიღებული 2 მილიარდი დოლარის წმინდა მოგება. როკფელერ უმცროსმა ცოლად შეირთო მეოცე საუკუნის დასაწყისის ამერიკის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი პოლიტიკური მოღვაწის, სენატორის ნელსონ ოლდრიხის ქალიშვილი, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში ვაშინგტონში თითქმის ისეთივე გავლენით სარგებლობდა, როგორც ქვეყნის პრეზიდენტები.

უცნაური კოლექცია

ჯონ როკფელერ უმცროსმა თავის ხუთ ვაჟს და ქალიშვილს მდიდრული სასახლეები და ვილები დაუტოვა. ზამთარში ახალგაზრდა როკფელერები ნიუ-იორკში ცხრასართულიან საოჯახო სასახლეში ცხოვრობდნენ.

მათ ჰქონდათ საკუთარი კლინიკა, სპეციალური კოლეჯები, საცურაო აუზები, ჩოგბურთის კორტები, საკონცერტო და საგამოფენო დარბაზები. 3000 ჰექტარი როკფელერის მამულს აქვს საცხენოსნო არენები, ველოდრომი, ნახევარი მილიონი დოლარის სახლის კინოთეატრი, იახტის აუზები და სხვა.

მხოლოდ ერთი სათამაშო ოთახის აღჭურვილობა ბავშვების მოყვარულ ნავთობის მეფეს 520 000 დოლარი დაუჯდა. როდესაც ძმებიდან უმცროსი (დევიდი) გაიზარდა, თითოეულმა მიიღო თავის განკარგულებაში ქალაქის სასახლეები, საზაფხულო ვილები და სოციალური ცხოვრებისთვის აუცილებელი სხვა უძრავი ქონება.

რაც შეეხება დევიდს, რომელიც დღეს ოჯახის ფინანსურ ბიზნესს ხელმძღვანელობს, ამერიკული პრესის ცნობით, მისი ერთადერთი გატაცება ხოჭოების შეგროვებაა. კოლექციაში 40 ათასია, დევიდ როკფელერი, გაზეთების მიხედვით, ყოველთვის თან ატარებს დაჭერილი მწერებისთვის ბოთლს.