ეკონომოს ეპიდემიური ლეტარული ენცეფალიტი, რომელსაც სხვაგვარად ძილის დაავადებას უწოდებენ, ერთ – ერთი ყველაზე უცნაური დაავადებაა მედიცინის ისტორიაში. მუდმივად ძილის სურვილი. 1920-იანი წლების იდუმალი ეპიდემია ბევრ ქვეყანაში გავრცელდა, მათ შორის საბჭოთა კავშირში. დაავადების გაჩენა პირველად მე -17 საუკუნეში დაფიქსირდა ეპიდემიური ენცეფალიტის მსგავსი სიმპტომები ლონდონის მკვიდრებში იჩენდა თავს. ამასთან, დაავადება ორ საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში აღარ გამოჩენილა - 1916-1917 წლების ზამთრამდე, სანამ ვენაში და ევროპის სხვა ქალაქებში ხალხი მოულოდნელად იძინებდა. ერთ-ერთი პირველი შემთხვევა აღწერილი იყო ვერდუნთან ახლოს საფრანგეთში, სადაც დაავადება ანტანტის ჯარისკაცებს შეეხო. 1920-1921 წლებში პანდემია დაიწყო. ძილის დაავადებები ჰაერწვეთოვანი გზით გადაეცემოდა - მისი გამომწვევი, სავარაუდოდ, უცნობი ვირუსი იყო. არსებობს მოსაზრება, რომ აფეთქება მიზეზობრივ კავშირში იყო ესპანური გრიპის ეპიდემიასთან, რომელიც მძვინვარებდა 1918-1919 წლებში. გრიპისგან დასუსტებული ევროპული ორგანიზმები გახდნენ ახალი ვირუსის "მარტივი მტაცებლები", ან ენცეფალიტი გახდა ესპანური გრიპის გვიანი გართულება. საძილე დაავადებისგან სიკვდილი მოხდა ან კომაში, ან, პირიქით, ქრონიკული უძილობით. ეპიდემიის მსხვერპლთა საერთო რაოდენობა 1, 6 მილიონ ადამიანს შეადგენდა - ეს ყველა შემთხვევის მესამედია. ზოგიერთი გადარჩენილი სიცოცხლე ბოლომდე გადაიქცა ერთგვარ "ცოცხალ ქანდაკებად", რომლებმაც დაკარგეს მოძრაობისა და მეტყველების უნარი.

ძილის დაავადება საბჭოთა ქვეყნებში რუმინეთიდან, ლეტარული ენცეფალიტის ეპიდემია გავრცელდა უკრაინასა და რუსეთში. მაგალითად, ნიჟნი ნოვგოროდის პროვინციაში, დაავადების პირველი შემთხვევა აღინიშნა 1921 წლის მარტში და შემდეგი სამი წლის განმავლობაში 18 კაცი და 13 ქალი დაავადდა ამ ტერიტორიაზე. მოსკოვში ინფექციის პირველი მატარებლები გამოჩნდნენ 1922 წლის სექტემბერში, ორი თვის შემდეგ მოჰყვა უცნაური სიმპტომების მქონე ექიმების ვიზიტის ზრდა. 1923 წლის დასაწყისში, მოსკოვის უნივერსიტეტის ნერვული დაავადებების დეპარტამენტის პროფესორის, მიხეილ მარგულისის თქმით, სსრ კავშირის დედაქალაქში შემთხვევათა რიცხვი დაახლოებით 100 იყო, პიკური შემთხვევა იანვარში იყო. ძველი ეკატერინეს საავადმყოფოს პაციენტებიდან, რომლებსაც დაუსვეს დიაგნოზი, ყოველი მეოთხე გარდაიცვალა. ”ენცეფალიტი არ არის პროლეტარული კლასების დაავადება: პაციენტებს იღებდნენ ყველა ფენის წარმომადგენელებს, რადგან გავრცელების არეალი შეემცირებინათ”, - აღნიშნა ნევროლოგმა. პროფესორმა მარგულისმა ასევე თქვა, რომ ენცეფალიტს სხვადასხვა გამოვლინება ჰქონდა, მაგრამ ყველაზე გავრცელებული იყო ლეთარგიული ფორმა, რომელიც შეიძლება გაგრძელებულიყო კვირაობით ან თვეობით. ამავე დროს, პაციენტებს ჰქონდათ სხეულის ტემპერატურის მატება. მათი გაღვივება შეიძლებოდა, მაგრამ ჭამამდეც კი ეძინებოდათ. აღენიშნებოდათ თვალის კუნთების დამბლა, ქუთუთოების ჩამოშვება, ზოგიერთ შემთხვევაში სტრაბიზმი. იმის გამო, რომ ძნელი იყო სუნთქვა, ძილის დროს პაციენტები ხშირად უცნაურ პოზებს იღებდნენ. ინფექციისგან თავის დასაცავად, მარგულისმა მოსკოველებს ურჩია "იგივე დამცავი ზომების მიღება, როგორც სხვა ინფექციური დაავადებების დროს". სსრკ-ში დაავადების აფეთქებასთან დაკავშირებით შეიქმნა კომისია ლეტარული ენცეფალიტის შესასწავლად. კლინიკური დაკვირვების საფუძველზე გამოიცა ნიკოლაი ჩეტვერიკოვის, ალექსანდრე გრინშტეინის მონოგრაფიები, აგრეთვე კოლექტიური სამედიცინო კრებულები. მკვლევარ ჯოელ ვილენსკის თანახმად, ზოგიერთმა საბჭოთა კლინიცისტმა აღნიშნა, რომ ძილის დაავადებები გაიზარდა ებრაულ მოსახლეობაში, ისევე როგორც დაავადების კორელაცია დაზიანებებთან და სხვა დაავადებებთან. ამასთან, სსრკ – ს ექიმებმა, ისევე როგორც დასავლელმა კოლეგებმა, ვერ შესთავაზეს მკურნალობის ეფექტური მეთოდები. ლეტარული ენცეფალიტის გლობალური ეპიდემია ქრებოდა 1925 წელს და საბოლოოდ შეჩერდა ორი წლის შემდეგ. დაავადება აღარ დაბრუნებულა - ახლა ის მხოლოდ სპორადულად გვხვდება და აღარ არის მისი ტიპიური ფორმა. დღეს ეკონომოს ენცეფალიტს "კლინიკურ იშვიათობას" უწოდებენ. აღსანიშნავია, რომ ბოლო დიდი აფეთქება ზუსტად პოსტსაბჭოთა ტერიტორიაზე დაფიქსირდა - 2014 წელს ყაზახეთის ახმოლას რაიონის 33 მაცხოვრებელი დაავადდა.