მომწვანო-მოლურჯო ჭოროხის ხეობა დიდებულად ლამაზია, მას გასწვრივ მიჰყვება ექსპედიციის მონაწილეთა აღტაცება, სიხარული, სევდა, საქართველოს ისტორია, ძველი თუ ახალი დიდებულება...

2019 წლის 23 ივლისიდან 2 აგვისტოს ჩათვლით მოეწყო დიალექტოლოგიური ექსპედიცია თურქეთის რესპუბლიკაში, ისტორიული საქართველოს ტერიტორიაზე, პროფესორ ტარიელ ფუტკარაძისა და ასოცირებულ პროფესორ ეკა დადიანის ხელმძღვანელობით; მასში მონაწილეობას იღებდნენ ქუთაისის აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტისა და ანდრია პირველწოდებულის სახელობის საპატრიარქოს ქართული უნივერსიტეტის სტუდენტები. ექსპედიციის მიზანი იყო:

"1. ქართველი სტუდენტებისათვის თურქეთის მოქალაქე ავტოქთონი ქართველების მეტყველებისა და ისტორიული ქართული კულტურის ძეგლების გაცნობა (მთავარი ძეგლია აქაურ ქართველთა ქართველური მეტყველება!);

2. გამორჩეული სტუდენტებისათვის საველე პირობებში მასალის მოძიებისა და სამეცნერო მოხსენების მომზადების სწავლება;

3. საქართველოსა და თურქეთის კეთილმეზობლობის პირობებში გაქრობის პირას მყოფი ქართული დიალექტური მასალების ჩაწერა მათი გადარჩენის მიზნით (აქაური ქართველური კილოები უთუოდ გაქრება თურქული და ქართული სალიტერატურ ენების გავლენით);

4. საქართველოსა და თურქეთის მოქალაქეების ურთიერთგაცნობა პოზიტიური წახნაგებით;

5. საქართველოსა და თურქეთის აკადემიური წრეების კულტურულ-სამეცნიერო-საგანმანათლებლო "ზიარჭურჭლის" შექმნა გასულ საუკუნეებში შექმნილი იდეოლოგემების დაბალანსების მიზნით." (ტ. ფუტკარაძე)

შეიძლება ითქვას, რომ ზემოთ ჩამოთვლილი მიზნებიდან ყველა შესრულებულია, თითოეული მონაწილე მაქსიმალურად ცდილობდა გამოეყენებინა შესაძლებლობა და უნიკალური დიალექტოლოგიური მასალების ჩაწერასთან ერთად დაახლოვებოდა, დამეგობრებოდა ჩვენს გურჯებს, რომლებიც საოცარი სითბოთი და სიყვარულით გვიღებდნენ, სევდანარევი თვალებითა და ღიმილით გვიხუტებდნენ, გვიმღეროდნენ... გვაჩუქეს ისეთი წუთები, რომლებიც არ დაავიწყდება არც ჩვენ და არც მათ, მოგონებებით გავხდით ერთი მთლიანობა.

მოვინახულეთ: ხოფა, ართვინი; სოფლები (სადაც ვიწერდით მასალებს ჯგუფებად დაყოფილნი): ქოქლიეთი, იმფხრევლი, იმნიეთი, ივეთი, ხოხლევი, მანატბა, გოჩიეთი, ხევწვრილი, ბაძგირეთი, უსტამისი, გამოღმა ქობაი, ბალხი, სტუმრად ვიყავით მამაწმინდაში ნერიმან ილმაზთან (ალბაირაქი), იქაურ ქართველთან, რომელმაც ანდრია პირველწოდებულის უნივერსიტეტში დაიცვა დოქტორის ხარისხი...

ციხეები: თამარას ციხე (ზღ.დ. 1300), წეფთის ციხე (ზღ.დ 2000), არტანუჯის ციხე (ზღ. დ. 900);

ასევე, ჩამორღვეული, ზოგიც რესტავრირებული და ჯამედ ქცეული: ტბეთი, დოლისყანა, ხანძთა, ხახული, ოშკი, იშხანი, ოთხთა, პარხალი.

ვიყავით ფრენბურთის ჩემპიონატზე ბორჩხაში, გვიმასპინძლა მოწინააღმდეგე გუნდის წარმომადგენელმა და ჩვენმა მეგობარმა ბატონმა ზაზა ვარდიძემ.

ექსპედიცია შთამბეჭდავი, შრომატევადი, მოცულობითი, სახალისო, საგანმანათლებლო ხასიათის იყო, ისეთი, რომ მთელი ცხოვრება გაყვება ადამიანს, დაამახსოვრდება, როგორც დიდი, ბედნიერი, დაუვიწყარი თავგადასავალი...

შუამთობა.

შთაბეჭდილებები ექსპედიციის წევრებისა, არააკადემიური, მაგრამ გულწრფელი და მრავლისმთქმელი:

"უკვე მესამედ, თუმცა ყოველ ჯერზე იმდენად ვიტვირთები ემოციით მგონია, რომ პირველად მივდივარ. გზა ქუთაისიდან ტაომდე, სიამაყით, ბედნიერებით, ტკივილით, დარდითა და დიდი მოლოდინითა სავსე, რომელსაც სახელად „სულის ნაფლეთი“ შევარქვი. ტაოური დღეები სხვა ფიქრებს, სხვა ქართველობას გულისხმობს, რომელიც ჩემეული მეხსიერების, ყოველდღიურობის ტკივილნარევი განცდად იქცა 2015 წლიდან დღემდე, იქ გატარებული დღეები კარგი მოთხრობასავითაა, რომელსაც ათასჯერ კითხულობ და არ გბეზრდება, იქ გატარებული თითოეული წამი, წუთი, დღე მავსებს, სხვა რეალობაში გადავყავარ. ჩემი ემოციების დიდ ნაწილს ვტოვებ, იქაურ ქართველებთან „ხვარათისას“, ჩემი მიწა-წყლის, ტაძრების ხილვისას თუ შეხებისას...მიძნელდება, იქ დაგროვილი ემოციების სრულყოფილად, ფურცელზე გადმოტანა, ერთმანეთში ირევა ფიქრები, აზრები, ტკივილები ..."-თეონა ჯალაღონია (აწსუს მაგისტრი)

"ექსპედიცია ტაო-კლარჯეთში ჩემთვის დიდი გამოწვევა იყო, რის შედეგადაც მივიღე უზღვავი ემოცია, ახალი მეგობრები, უფრო მეტად დავაფასე წინაპრების შრომა და ღვაწლი, გამაოცა ხანძთის, პარხალისა თუ იშხანის დიდებულებამ. სიამაყით ავივსე, როდესაც დავინახე როგორ უხაროდათ ჩვენი დანახვა იქ მყოფ ქართველებს, იმედის თვალითა და დიდი სითბოთი შემოგვცქეროდნენ; მიხარია, რომ გავიცანი ბატონი საიდ მულიანი ფერეიდნელი ქართველი, რომელმაც შეავსო, გაგვილამაზა ექსპედიცია, იქაური ქართველი ფათიჰ ცვარიძე, ერთადერთი მასწავლებელი, რომელიც ქართულს ასწავლის მურღულის სკოლაში, მათი ღვაწლი ფასდაუდებელია..."-ქეთი კუბლაშვილი (აწსუ, III კურსი)

"რამდენიმე დღე გავიდა, რაც ტაო-კლარჯეთიდან დავბრუნდით და ისევ ემოციებით ვარ სავსე . შეუძლებელია დაივიწყო ის, რაც ათი დღის განმავლობაში ფილმის კადრებივით იშლებოდა ჩემ თვალწინ. ტაოს თითოელი გოჯი დიდ ისტორიას ინახავს, ის ვინც იქაურობას ნახავს შეუძლებელია უკან იმავე ემოციებით დაბრუნდეს, როგორც ჩავიდა.
მე კი აღფრთოვანებული ვარ, ეს ათი დღე დაუვიწყარი იყო, რომ მკითხონ შენი ცხოვრების საუკეთესო დრო რომელიაო ამ ათ დღეს ვიტყვი. არსდროს მომბეზრდება ამ დღეებზე საუბარი.
რაც შეეხება ექსპედიციის მიზანს და იქაურ ქართველებს "გურჯებს",
ახლა მივხვდი თუ რა არის "სისხლის ყივილი",
"ჩვენ და თქვენ ერთნი ვართ",
"ჩვენც გურჯები ვართ"
სიტყვები რომლებიც გულწრფელს ვერ დაგტოვებს, შეუბლებელია იქაურ ქართველებს ესაუბრო და თვალები ცრემლით არ აგევსოს, შეუძლებელია ვერ დაინახო მათი დიდი სიყვარული როდესაც ოჯახში შეგიპატიჟებენ, არასდროს დამავიწყდება სიტყვები რომლითაც გვაცილებდნენ :
"გული მტკივა რო მიდიხართ."
"კიდე მოით."
"შვიდობა ქონდეთ."

და ეს მხოლოდ მცირედია იმ ათი დღის მოგონებებისა, რომლებიც სამუდამოდ დარჩება მეხსიერებას."-მანანა კვანტრიშვილი (აწსუ, III კურსი)