ზღვის ხალხები - კოლხ-პელაზგები?
ე.წ. ზღვის ხალხები, რომლებმაც გაანადგურეს ხეთების სამეფო და ძვ.წ. მეორე ათასწლეულის ბოლოს შეცვალეს პალესტინა, მცირე აზიის პოლიტიკური მდგომარეობა. ზღვის ხალხების მოგერიება მხოლოდ ეგვიპტელებმა შეძლეს ზღვასა და ხმელეთზე გამართულ სისხლისმღვრელ ომებში. ეგვიპტეს ძვირად დაუჯდა მათი მოგერიება.ზღვის ხალხებმა ააწიოკეს ქანაანიც და იქ პატარა სამეფოები დაარსეს. მომავალში მათ მდიდარი სამეფო შექმნეს და შემდგომში იქ დამკვიდრებული ებრაელების დაუძინებელ მტრებად იქცნენ. ამ ტომს ფილისტიმიელები ეწოდება.
ზღვის ხალხებმა ეგვიპტის საზღვრებს პირველად ძვ. წ. აღ. 1243 წელს - ფარაონ მერნეპტაჰის მეფობისას - მიაღწიეს. მათ შორის იყვნენ შერდანები, შაკალაშები, ტურშები და აქაიავაშები (აქაველები?). ზღვის ხალხები ლიბიელებთან შევიდნენ კავშირში და დაეხმარნენ კიდეც 1219 წელს დელტაზე თავდასხმის დროს, თუმცა, მოხუცებულმა ფარაონმა მიგდოლის კონცხთან ისინი უკუაქცია.

ძვ. წ. დაახლოებით 1200 წელს ზღვის ხალხებმა პირისაგან მიწისა აღგავეს უგარიტი ფინიკიაში. 1190 წლისთვის კი ხეთების ახლადშექმნილი სახელმწიფო დააქციეს.
ძვ. წ. 1173 წელს ფარაონ რამზეს III-ის მიერ საზღვაო და სახმელეთო ბრძოლებში დარბეული ზღვის ხალხები ტომებად დაიშალნენ და ხმელთაშუაზღვისპირეთის აუთვისებელ ტერიტორიებზე დასახლდნენ. PLST (პელასგებისა თუ ფილისტიმელების) ტომი, რომელიც ომის ხელოვნებით იყო ცნობილი, ხმელთაშუაზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე, ქანაანში, სავარაუდოდ, ფარაონის ნებართვით, დასახლდა და ტერიტორიას (ტომის სახელისგან) პალესტინა ეწოდა. ისინი დიდი ხნის მანძილზე ვაჭრობდნენ რკინით და ფარაონებთან დაქირავებულ მებრძოლებად მსახურობდნენ, სანამ ისრაელმა რეგიონზე კონტროლი არ დაამყარა. პელასგების ნაწილი ეგეოსის რეგიონში დარჩა, სადაც ბერძნებთან მოუხდათ ასიმილირება არაუგვიანეს 5 საუკუნისა ჩვენს ერამდე. პელასგთა უკანასკნელი სამოსახლოები არსებობდა ლემნოსზე, თუმცაღა, ძველბერძენი ისტორიკოსების გადმოცემით, წინათ ისინი მთელ საბერძნეთში სახლობდნენ, საიდანაც კრეტასა და მცირე აზიაში გადადიოდნენ.

ნულოვანი მსოფლიო ომი
შვეიცარიელმა მეცნიერებმა, ებერჰარდ ცანგერის ხელმძღვანელობით, წამოაყენეს ჰიპოთეზა «ნულოვანი» მსოფლიო ომის შესახებ. მათი აზრით, ჩვენთვის ცნობილი 2 მსოფლიო ომების წინ, კიდევ ერთი მსოფლიო ომი იყო.
I და II მსოფლიო ომების გარდა, დედამიწაზე კიდევ ერთი მსხვილმასშტაბიანი შეტაკება მოხდა — ე. წ. «ნულოვანი ომი», წერს New Scientist, შვეიცარიელი მეცნიერების მიერ მიწოდებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით. ხსენებული კონფლიქტი, დაახლოებით, 3, 2 ათასი წლის წინ, ძვ. წ. XII-XIII საუკუნეში უნდა დაწყებულიყო. მსოფლიო ისტორიაში, იმ დროის მოვლენები, ცნობილია როგორც «ზღვის ხალხების შემოსევა». დაპირისპირებაში, რომელიც ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროებთან მიმდინარეობდა, მონაწილეობდნენ ეგეოსის ზღვვის აუზში მცხოვრები მრავალრიცხოვანი ტომები ე. წ. «ზღვის ხალხები» (მათ შორის: გარამანტები, სიკულები, ფილისტიმელები, ფრიგიელები და ეტრუსკები - ვიკიპედია) და სამხრეთის ცივილიზაციები: ძველი ეგვიპტე და ხეთების იმპერია. «ნულოვანი ომის» საკვანძო მომენტი ტროას ომი იყო – ასე თვლის თანამედროვე ისტორიკოსების ერთი ნაწილი. მათი აზრით, სწორედ ტროას ომმა (ზუსტი თარიღი უცნობია. სახელდება: 1198 – 1188; 1194 – 1184 და 1240 – 1230 წლები), უფრო სწორედ, მისმა დასრულებამ, გამოიწვია «ზღვის ხალხების» მიგრაცია სამხრეთის რეგიონებში. მათ მიზანი ხანგრძლივი ომით დასუსტებული რეგიონების დაპყრობა იყო.

თავიაანთ კვლევებში მეცნიერებმა თანამგზავრიდან გადაღებული სურათები გამოიყენეს და მცირე აზიის ტერიტორიაზე, 340-მდე მსხვილი, ქალაქის ტიპის დასახლება აღმოააღმოაჩინეს. ისინი აღნიშნავენ, რომ ე. წ. «ნულოვანი ომის» დაწყებამდე, ეს ტერიტორია მჭიდროდ დასახლებულ რეგიონს წარმოადგენდა. მაგრამ, ტროას დაცემის შემდეგ, ხმელთაშუაზღვისპირეთიდან – მესოპოტამიამდე (ანატოლია (ხეთების სამეფო), კვიპროსი, ლევანტი (ხმელთაშუაზღვისპირეთის აღმ. სანაპიროზე მდებარე ქვეყნების (სირია, ლიბანი, ისრაელი, იორდანია, პალესტინა) საერთო სახელი), საბერძნეთი, მესოპოტამია, ეგვიპტე) ბრინჯაოს ხანამ კოლაფსი განიცადა: განადგურდა ქალაქი-სახელმწიფოები, დაიწყო რეგრესი ცხოვრების ყველა სფეროში, შეწყდა ვაჭრობა, მატერიალური და კულტურული ძეგლების შექმნა. ფერწერა, გემთმშენებლობა, ქსოვის ხელოვნება ... და წყალსადენების გაყვანა ხანგრძლივი დროით შეჩერდა. მიკენის კულტურამ და ცივილიზაციაც თანდათანობით დაცემა დაიწყო და ბოლოს, საერთოდ განადგურდა. ასეთი დიდი კატასტროფის სავარაუდო მიზეზებად ტექტონიკური აქტივობა, გვალვა, სისტემური კრიზისი და მიგრაციები სახელდება. მაგრამ, როგორც მეცნიერები ამბობენ, ესოდენ განვითარებული ცივილიზაციების დაღუპვის მიზეზი, მხოლოდ ომი შეიძლებოდა რომ ყოფილიყო.