საქართველოს ისტორიაში მრავალი იდუმალი გაუჩინარებაა, მაგრამ ერთ-ერთი ყველაზე ამოუხსნელი და საგანგაშო შემთხვევა ივანე მაჩაბელს უკავშირდება. მისი ცხოვრება და მოღვაწეობა ქართული კულტურისთვის უმნიშვნელოვანესია, თუმცა მისი გაუჩინარება დღემდე უამრავ კითხვას ტოვებს.

ვინ იყო ივანე მაჩაბელი?

ივანე მაჩაბელი (1854-1898) იყო გამოჩენილი ქართველი მწერალი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე. განსაკუთრებით ცნობილია უილიამ შექსპირის ნაწარმოებების ქართულად თარგმნით, რაც იმ პერიოდის ქართული ლიტერატურის განვითარებაში უმნიშვნელოვანეს მოვლენად იქცა.

• დაიბადა 1854 წელს ცნობილი მაჩაბელების თავადურ ოჯახში.
• სწავლობდა პეტერბურგში და აქტიურად იყო ჩართული საქართველოს ეროვნულ-განმანათლებლო მოძრაობაში.
• 1885 წელს გახდა გაზეთ „ივერიის“ რედაქტორი და ილია ჭავჭავაძესთან ერთად მუშაობდა.
• მისი შრომის მთავარი მარგალიტი შექსპირის დრამატული ნაწარმოებების ქართული თარგმანებია, მათ შორის „ოტელო“, „მაკბეტი“, „ჰამლეტი“, „რომეო და ჯულიეტა“ და „მეფე ლირი“.

მაჩაბელი იყო ერთ-ერთი იმ მოღვაწეთაგანი, რომელიც საქართველოს ეროვნული ცნობიერების გაღვიძებას ემსახურებოდა.

გაუჩინარების საიდუმლო

1898 წლის 26 ივნისს ივანე მაჩაბელი სახლიდან გავიდა და მას შემდეგ აღარავის უნახავს.

???? რა ვიცით ბოლო დღეს?
მისი გაუჩინარების ზუსტი დეტალები ბუნდოვანია, თუმცა ცნობილია, რომ ის სახლიდან სრულიად მოულოდნელად წავიდა. ზოგიერთი ვერსიით, ის ჭიათურაში გამგზავრებას აპირებდა, მაგრამ საბოლოო დანიშნულების ადგილამდე ვერ მიაღწია.

???? რატომ არის გაუჩინარება საეჭვო?
მაჩაბელი არც ავადმყოფობდა და არც რაიმე განსაკუთრებული მიზეზი ჰქონდა, რომ უკვალოდ გამქრალიყო.

ძებნის მცდელობები და ვერსიები

1. პოლიტიკური მკვლელობა

მე-19 საუკუნის ბოლოს, რუსეთის იმპერიის კონტროლის ქვეშ მყოფ საქართველოში, ეროვნული მოღვაწეები მუდმივი დაკვირვების ქვეშ იყვნენ. მაჩაბელი ერთ-ერთი იყო, ვინც ღიად უჭერდა მხარს ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას.

გავრცელებული ვერსიით, რუსეთის საიდუმლო სამსახურებმა ის შეიძლება მოეკლათ. თუმცა, ამის დამადასტურებელი მტკიცებულება არ არსებობს.

2. თვითმკვლელობა?

ზოგი ვარაუდობს, რომ შესაძლოა, მაჩაბელმა თვითმკვლელობით დაასრულა სიცოცხლე. მისი ბოლო პერიოდის ემოციური მდგომარეობა გარკვეულწილად დამძიმებული იყო, მაგრამ ასეთი გადაწყვეტილების მიღება ნაკლებად სავარაუდოა.

3. უბედური შემთხვევა

შესაძლოა, მაჩაბელი მგზავრობისას უბედურ შემთხვევას ემსხვერპლა, თუმცა მისი ცხედარი არ აღმოუჩენიათ.

4. იძულებითი გადასახლება

ზოგიერთი ისტორიკოსი ფიქრობს, რომ მაჩაბელი შეიძლება რუსეთის საიდუმლო პოლიციას დაეპატიმრებინა და გადასახლებაში გადაეყვანა, როგორც სხვა მრავალი ქართველი ინტელიგენტი იმ პერიოდში.

რატომ რჩება საქმე ამოუხსნელი?

✔ არ არსებობს ცხედარი – მაჩაბლის ცხედარი ან მისი კვალი არასდროს აღმოჩენილა.
✔ არ არის ოფიციალური ჩანაწერები – იმპერიის ოფიციალურ დოკუმენტებში მისი გაქრობის შესახებ არაფერი იძებნება.
✔ მრავალი ვერსია, მაგრამ არცერთი მტკიცებულება – დღემდე არ არსებობს დადასტურებული ინფორმაცია, თუ რა მოუვიდა მაჩაბელს.

ივანე მაჩაბლის გაუჩინარება დღემდე ერთ-ერთ ყველაზე ამოუხსნელ მოვლენად რჩება ქართული ისტორიაში. მიუხედავად იმისა, რომ მისი დაკარგვის შემდეგ საუკუნეზე მეტი გავიდა, მის ბედზე პასუხი ჯერ კიდევ არ არსებობს.

❓ რა დაემართა მას?
❓ ნამდვილად აქვს ამ ამბავს პოლიტიკური საფუძველი, თუ უბრალო უბედურ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე?
❓ შესაძლოა, მისი ცხედარი დღესაც სადღაც საქართველოს მიწაშია დაფლული?

ეს კითხვები ჯერ კიდევ პასუხგაუცემელია.