ორივე სახელმწიფო ძირითადად სლავებით იყო დასახლებული. თითოეული მათგანის ისტორია უკავშირდებოდა ავსტრია-უნგრეთის დაშლას, ომის შემდგომ გასაბჭოებას და 90-იან წლებში სოციალიზმის დაცემას. საერთო ფესვები, მსგავსი ისტორია, განსხვავებული ბედი. რატომ დასრულდა ჩეხოსლოვაკიის დაშლა მშვიდობიანად, მაგრამ იუგოსლავიაში მრავალი წლის ომი გამოიწვია?

ხავერდოვანი გაყრა

ასე მოიხსენიებს ისტორია 1993 წლის იანვარში ჩეხეთისა და სლოვაკეთის მშვიდობიან დაშლას. ჩეხოსლოვაკიაში ეთნიკური ნიშნით მწვავე კონფლიქტი არ ყოფილა. რესპუბლიკებს არ უყენიათ ტერიტორიული პრეტენზიები ერთმანეთის მიმართ და, ზოგადად, არ ატარებდნენ ისტორიულ წყენას. და მიუხედავად სახელმწიფოში ჩეხების დომინირებისა, ხალხები კონფლიქტის გარეშე ცხოვრობდნენ.

უფრო მეტიც, 1992 წელს ჩატარებული მოსახლეობის კვლევის მიხედვით, სლოვაკეთის მაცხოვრებლების 63% და ჩეხეთის რესპუბლიკის მცხოვრებთა 64% ეწინააღმდეგებოდა ქვეყნის დაყოფას და არ იყო მზად ეროვნული თვითგამორკვევისთვის. გადაწყვეტილება იყო წმინდა პოლიტიკური.

ისტორიულად, ჩეხეთისა და სლოვაკეთის სახელმწიფოებრიობას ჰქონდა მაღალი ხარისხის ავტონომია. ასე იყო საღვთო რომის და ავსტრიის იმპერიების პერიოდში და ასე გაგრძელდა მე-20 საუკუნის განმავლობაში. ამ ისტორიამ განაპირობა ის, რომ ორივე ხალხს ჰქონდა მკაფიოდ განსაზღვრული ეროვნული საზღვრები. სწორედ ამ მრავალსაუკუნოვანი საზღვრების გასწვრივ დაიშალა ჩეხოსლოვაკია 1993 წელს. არავის უფიქრია მათი გადახედვა.

უთანხმოების ფორმალური მიზეზი ეკონომიკური განვითარების განსხვავება იყო. ქვეყნის დასავლეთ ნაწილის მშპ აღმოსავლეთის მშპ 20%-ით მეტი იყო. შედეგად, ჩეხი პოლიტიკოსები სლოვაკებს განიხილავდნენ, როგორც ვალდებულებას, ხოლო სლოვაკეთის ნაციონალურმა პარტიამ ითამაშა ჩამორთმეული და დამცირებული პარტნიორების კარტი.

სამართლიანად რომ ვთქვათ, ჩეხები მართლაც დომინირებდნენ სახელმწიფოში. მრეწველობა კონცენტრირებული იყო ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში, დედაქალაქი იყო პრაღა, ხოლო ოფიციალური ენა 1938 წლამდე იყო "ჩეხოსლოვაკური" (არსებითად ჩეხური სხვა სახელით). ომის შემდეგ სლოვაკეთმა მოიპოვა ნაწილობრივი ავტონომია, მაგრამ განვითარების უთანასწორობა შენარჩუნდა.

1992 წლის 17 ივლისს სლოვაკეთის რესპუბლიკის პარლამენტმა მიიღო დამოუკიდებლობის დეკლარაცია. იმავე წლის ნოემბერში ჩეხოსლოვაკიის პარლამენტმა მიიღო გადაწყვეტილება კავშირის დაშლის შესახებ 1993 წლის 1 იანვარს.

იუგოსლავიის ტრაგედია

ჩრდილოელი კოლეგებისგან განსხვავებით, იუგოსლაველები სავსე იყო ეთნიკური, კულტურული და ისტორიული წინააღმდეგობებით. სახელმწიფო შედგებოდა 6 რესპუბლიკისგან (სერბეთი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა, მაკედონია, სლოვენია, ხორვატია, მონტენეგრო) და 2 ავტონომიური რეგიონი (კოსოვო და ვოევოდინა). წინააღმდეგობები განვითარდა „ყველა ყველას წინააღმდეგ“ და „ყველა სერბის წინააღმდეგ“ პრინციპით.

ისტორიულად, ბალკანეთის ნახევარკუნძულის ტერიტორია მრავალი სახელმწიფოს დაპირისპირების არენა იყო: ოსმალეთის იმპერია, პოლონეთი, ავსტრია და რუსეთი. ამან აუცილებლად გამოიწვია ადგილობრივი მოსახლეობის დაყოფა სხვადასხვა ბანაკებად პოლიტიკური და რელიგიური ხაზით. მაგრამ ამავე დროს, ხალხი ერთმანეთში აირია და ხშირად მეზობელ სოფლებში ცხოვრობდა.

მე-19 და მე-20 საუკუნეები გახდა ერთიანობის დრო: შემდეგ დაარსდა ერთიანი სერბო-ხორვატიული ენა, ხოლო პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ სერბეთმა დაიკავა ავსტრია-უნგრეთის ტერიტორიები, ჩამოაყალიბა იუგოსლავია (მაშინ სერბების, ხორვატების და სლოვენების სამეფო) .

თუმცა მასში წამყვანი პოზიცია სერბებს ეკავათ. ელიტას სურდა აეშენებინა „დიდი სერბეთი“ ყველა სხვა ხალხის ასიმილაციის გზით. ამან გამოიწვია ხალხის უკმაყოფილება და მასობრივი ტერორი.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მთავრობამ, რომელსაც იოსიპ ტიტო წარმოადგენდა, შეცვალა პოლიტიკა. ახლა ისინი აშენებდნენ ერთიან ზენაციონალურ საზოგადოებას - იუგოსლავიელ ხალხს. ადმინისტრაციული რუკა ხელახლა შემუშავდა: ხორვატიას და ბოსნიას გადაეცათ სერბებით დასახლებული ტერიტორიების ნაწილი, რითაც ისინი „განზავდნენ“. გამაერთიანებელი ფაქტორი იყო სოციალისტური იდეოლოგია.

სოციალიზმის დაშლა დაემთხვა ეკონომიკურ სტაგნაციას და ტურბულენტობას ტიტოს სიკვდილის შემდეგ. ეთნიკური კონფლიქტები განახლებული ენერგიით იწვა. სერბებმა აღმოაჩინეს, რომ ისინი სხვადასხვა შტატში ცხოვრობდნენ და გადაწყვიტეს მათი ძალით წაღება.

ნატოს ქვეყნების ჩარევასთან ერთად, ამან გამოიწვია მრავალი ომი, რომელიც წარმოიშვა მრავალი წლის განმავლობაში იუგოსლავიის დაშლის შემდეგ.

არაძმური ხალხები

როგორც ჩეხოსლოვაკიის შემთხვევაში, ასევე იუგოსლავიასა და სსრკ-ს შემთხვევაში, კომუნისტური ინტერნაციონალის იდეით ხალხები ინახებოდა ერთი სახელმწიფოს ფარგლებში.

ამ იდეამ უმნიშვნელო გახადა განსხვავება კულტურაში, სიმდიდრესა და ისტორიულ საჩივრებში. ძლიერ ცენტრალიზებულ ძალაუფლებაზე დაფუძნებული, მან ასევე შესაძლებელი გახადა მარადიული მეტოქეების კონფლიქტისგან თავის დაღწევა.

ჩეხოსლოვაკიის საბედნიეროდ, სლოვაკებსა და ჩეხებს არ ჰქონდათ სერიოზული ეროვნული და ტერიტორიული განსხვავებები. თავის მხრივ, ბალკანეთის ხალხები, მკაფიო ეთნოპოლიტიკური საზღვრების გარეშე, აუცილებლად იყვნენ ჩართულნი ერთმანეთთან დაპირისპირებაში. ეს ბრძოლა დღესაც გრძელდება კოსოვოს კონფლიქტის ფარგლებში.