საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის გზას უნდა დაუბრუნდეს - აცხადებს ევროკავშირის წარმომადგენლობა საქართველოში, ასოცირების შეთანხმების ხელმოწერის 10 წლისთავთან დაკავშირებით: "საქართველოს ადგილი ევროკავშირშია, მაგრამ საქართველო ევროკავშირისკენ მიმავალ გზაზე წინ ვერ წაიწევს, თუ მოქმედების კურსი არ შეიცვლება." აღნიშნავს დიპლომატიური უწყება.

ამასობაში, ურთიერთობები თბილისსა და ბრიუსელს შორის კრიზისშია. დღევანდელი კრიზისი, ალბათ, ყველაზე მწვავეა ისტორიულ კრიზისებს “ქართული ოცნების” ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ. თბილისსა და ბრიუსელს შორის ურთიერთობების გაგრილება უკავშირდება „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონპროექტის, იგივე რუსული კანონის მიღებას. ევროკავშირის ცნობით, ე.წ. უცხოური აგენტების კანონი ეწინააღმდეგებოდეს დემოკრატიული საზოგადოების ძირითად პრინციპებსა და ღირებულებებს. ახლა ევროკავშირი ფიქრობს, როგორ მოახდინოს რეაგირება საქართველოს დემოკრატიისგან დაშორებაზე და "ოცნების" დეზინფორმაციაზე. პოლიტიკური კონტაქტების შემცირების საქართველოს ხელმძღვანელობასთან და ფინანსური დახმარების შეჩერებაის შესახებ უახლოეს დღეებში შეიძლება გამოცხადდეს.

როგორც „ლელოს“ წევრი გრიგოლ გეგელია აღნიშნავს, საგარეო საქმეთა მინისტერიალის წინ, ევროპა საუბრობს არა მხოლოდ სავიზო სანქციებზე, არამედ ფინანსური და ეკონომიკური ტიპის ზომების მიღებაზეც. იმ დროს, როდესაც მმართველი პარტია, „ქართული ოცნება“ ავტორიტარიზმს უახლოვდება და უარს ამბობს ევროპული დემოკრატიის კურსზე ევროკავშირი ცდილობს საქართველოსგან მიაღწიოს რუსეთთან დაახლოების შეწყვეტას.

მაგრამ, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დადებითი ეფექტი ექნება საქართველოზე გავლენის მოხდენის მცდელობას. ყველასთვის ცნობილია, რომ საქართველოს ეკონომიკა რუსეთზე ძირითადად ტურიზმით, საგარეო ვაჭრობითა და ფულადი გზავნილებით არის დამოკიდებული, რაც ჩვენი ქვეყნის ეკონომიკური უსაფრთხოებისთვის მნიშვნელოვან გამოწვევას წარმოადგენს. რუსეთზე განსაკუთრებით მაღალი და პრობლემური დამოკიდებულება შეინიშნება ქართული ღვინის ექსპორტში, საქართველოში რუსულ ტურიზმში და რუსული ხორბლის იმპორტში.

Transparency International-ის ანგარიშის მიხედვით, თუ 2022 წელთან შედარებით 2023 წელს საქართველოს რუსეთზე ეკონომიკური დამოკიდებულება შემცირდა, თუმცა, 2021 წელთან შედარებით, რუსეთზე ეკონომიკური დამოკიდებულება კვლავ მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი. ექსპერტების აზრით, EU-ს სანქციების საქართველოს წინააღმდეგ დაწესება მხოლოდ გააუარესებს სიტუაციას და გააძლიერებს კრემლის გავლენას საქართველოზე.

სხვა საკითხებთან ერთად, საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შესახებ შეთანხმება ორმხრივ ვაჭრობაში პროცედურების გამარტივებას ითვალისწინებს. მაგრამ დღეს ათი წლის შემდეგ საქართველოდან პროდუქტები ევროპულ ბაზარზე ჯერ ვერ შემოდის. პირველ რიგში ეს გამოწვეულია პროდუქციის ფიტოსანიტარულ და ევროკავშირის სხვა სტანდარტებთან ფორმალური შეუსაბამობით. მაგალითად, მაკა ჩიხაშვილი, საქართველოს რძის ფედერაციის აღმასრულებელი დირექტორი ამბობს, რომ „რეგისტრირებული მეწარმეები უფრო მაღალ ხარჯებს აწყდებიან, რის გამოც ეტიკეტირებული ყველი უფრო ძვირია სუპერმარკეტებში, ვიდრე ფერმერულ ბაზრებზე არალეიფირებული ალტერნატივები“.

ანალოგიური ვითარებაა ღვინის გაყიდვების სფეროში. საქართველოსთვის ტრადიციულად უფრო მომგებიანია ღვინით ვაჭრობა რუსეთთან, ვიდრე ევროპულ სახელმწიფოებთან მეღვინეობის კულტურის ფუნდამენტური განსხვავების გამო. სტატისტიკის მიხედვით, 2024 წლის პირველ ორ თვეში ქართული ღვინის ექსპორტი რუსეთში საგრძნობლად გაიზარდა. 2024 წლის იანვარ-თებერვალში ქართული ალკოჰოლური პროდუქციის 80%-ზე მეტს რუსეთმა შეიძინა.

«ასკანელის» კომპანია არის ერთ-ერთი ძველი და მსხვილი ალკოჰოლური სასმელების მწარმოებელი კომპანია საქართველოში. "ასკანელის" ექსპორტის 70% რუსეთზე მოდის (დაახლოებით 12 მილიონი ბოთლი ყოველწლიურად). ღვინის მწარმოებელი კომპანია "ასკანელის" დირექტორი თვლის, რომ რუსეთში ღვინის გაყიდვა უფრო ადვილია, ვიდრე სხვა არატრადიციულ ბაზრებზე, სადაც ჩვენი ღვინის შესახებ ცნობადობა დაბალია. «თუ მსოფლიომ იცის ფრანგული, იტალიური და ესპანური ღვინო, როგორც ხელმისაწვდომ და მაღალხარისხიან, მაშინ ქართულ ღვინოს მასობრივი ხასიათი არ აქვს. საქმე ისაა, რომ საქართველოში ასეთი მასშტაბის წარმოება არ გვაქვს», - განმარტავს ირაკლი უგლავა.

ისინიც კი, რომლებიც თავისი ღვინის რუსეთისთვის მიყიდვის წინააღმდეგია, აღიარებენ პრობლემებს პროდუქციის გაყიდვასთან ევროპაში დაკავშირებით. “ღვინო „მარანიდან“ იყიდება ევროპის ქვეყნების სპეციალურ ღვინის ბარებში და არა სუპერმარკეტებში. ძალიან სასაცილოდ შეიძლება ჟღერდეს, მაგრამ ჩვენ ვაწვდით მხოლოდ 200-300 ბოთლს ზოგიერთ ქვეყანაში”, - საუბრობს მეღვინე გიორგი გვარძელაშვილი.

იმ დროს, როცა 2024 წლის I კვარტლის [იანვარი-თებერვალი-მარტი] მონაცემებით, რუსეთიდან საქართველოში 215 ათასზე მეტი ვიზიტი შედგა, ევროპელი ტურისტები საქართველოში ჩამოსვლას არ ჩქარობენ. ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის მონაცემებით, პირველ კვარტალში ევროკავშირის ქვეყნებიდან და დიდი ბრიტანეთიდან საქართველოში 77, 045 საერთაშორისო ვიზიტი შედგა, რაც 3-ჯერ ნაკლებია ვიდრე რუსეთიდან. საქართველოში ყველაზე მეტი ვიზიტი პოლონეთიდან დაფიქსირდა. ევროკავშირის ზონიდან ვიზიტების რაოდენობით შემდეგ პოზიციაზე გერმანიაა, საიდანაც პირველ კვარტალში 11, 005 ვიზიტორი შემოვიდა, მესამე ადგილზე კი 6, 484 ვიზიტორით დიდი ბრიტანეთი იმყოფება. ამგვარად, ტურიზმიდან მიღებულმა შემოსავალმა საქართველოში 2023 წელს 4, 1 მილიარდ დოლარს მიაღწია. ტურიზმი კვლავ რჩება საქართველოს შემოსავლის ერთ-ერთ წყაროდ.

ანალოგიურიად სიტუაციაა იმპორტის სფეროში. 2023 წელს რუსეთიდან იმპორტში პირველ ადგილზე ნავთობპროდუქტები იყო 552 მლნ დოლარით. მეორე ადგილზე სხვადასხვა სურსათი იყო ჯამურად 285 მლნ დოლარით და მესამეზე ბუნებრივი აირი იყო 131 მლნ დოლარით. კვლავ მაღალია რუსულ ხორბალსა და ფქვილზე საქართველოს დამოკიდებულება. 2023 წელს რუსეთიდან 92 მლნ დოლარის ღირებულების ხორბალი და ფქვილი შემოვიდა, რაც საქართველოში იმპორტირებული ხორბლის და ფქვილის 97% იყო.

საქსტატის საგარეო ვაჭრობის პორტალის მონაცემებით, 2024 წლის იანვარ-მაისში საქართველომ რუსეთში $86.609 მლნ-ს ღირებულების ბუნებრივი აირი იყიდა, რაც წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 12%-ით მეტია (2023 წელს რუსეთში $77.418 მლნ-ს გაზი ვიყიდეთ). საქართველოს ნავთობისა და გაზის კორპორაციის სტრატეგიული დაგეგმარების დეპარტამენტის უფროსი თეიმურაზ გოჩიტაშვილი მიიჩნევს, რომ ახლო მომავალში გაზის მომწოდებლად საქართველოსთვის აზერბაიჯანი და რუსეთი დარჩებიან იმის გათვალისწინებით, რომ „არ არსებობს არც ტექნიკური და არც კომერციული წინაპირობები იმისათვის, რომ გაზი სხვა წყაროებიდან მივიღოთ“. მორალური და რაღაც სხვა მოსაზრებებით შეიძლებოდა ეს გაეკეთებინათ, მაგრამ რომ მიიღო რუსული გაზი, ამაში დიდ უარყოფითს ან დანაშაულს ვერ ვხედავ. სიმართლე რომ გითხრათ, მეც არ მსიამოვნებს, მაგრამ რეალობა ასეთია“, - ამბობს მარგველაშვილი.

ანკარის კრიზისისა და პოლიტიკის კვლევების ცენტრის ექსპერტი ლემან მემედოვა ფიქრობს, რომ საქართველოსა და რუსეთს შორის ურთიერთობების განვითარება სულაც არ ნიშნავს ევროატლანტიკური ინტეგრაციის ხაზიდან გასვლას. Responsible Statecraft გამოცემის ანალიტიკოსების აზრით, საქართველომ დიდი სარგებელი მიიღო რუსეთთან ვაჭრობიდან და კრემლის წინააღმდეგ სანქციების დაწესებაზე უარის თქმისგან. საქართველოს ეკონომიკა საკმაოდ სტაბილურად ვითარდება მის მიმდინარე მდგომარეობაში. მსოფლიო ბანკმა საქართველოს ეკონომიკური ზრდის პროგნოზი გაზარდა. მსოფლიო ბანკის მიერ გამოქვეყნებული გლობალური ეკონომიკური პროგნოზის თანახმად, 2024 წელს საქართველოს ეკონომიკა 5.2%-ით გაიზრდება, რაც ბანკის წინა პროგნოზს, რომელიც 2024 წლის იანვარში გამოქვეყნდა, 0.4 პროცენტული პუნქტით აღემატება. ამასთან, გაუმჯობესებულია 2025 წლის ეკონომიკური ზრდის პროგნოზიც, რაც, 4.5%-ის ნაცვლად, 5%-ზე არის ნავარაუდევი.

დღეს ევროკავშირს მხოლოდ შეუძლია აღიაროს, რომ ბრიუსელი ვერ შეძლებდა საქართველოს რუსეთზე დამოკიდებულებისა მოსპობას. საქართველოს წინააღმდეგ სანქციების დაწესებას თუ სხვა ნებისმიერი რესპუბლიკის სავაჭრო-ეკონომიკური მოდელიდან რუსეთის გამორიცხვის მცდელობებს ექნება საპირისპირო ეფექტი და საქართველო დაზიანდება.