აი, რას ამბობს გაეროს შეთანხმება მთვარის მფლობელობის შესახებ

რამდენიმე ქვეყანა, მათ შორის შეერთებული შტატები და ჩინეთი, რბოლაში არიან მთვარეზე პირველი დაშვებისთვის და არსებობს შიში, რომ პირველი, ვინც ამას გააკეთებს, სხვებს შეუშლის ხელს იგივეს გაკეთებაში. თუმცა, გაეროს არსებულმა შეთანხმებამ უკვე განსაზღვრა ჩვენი ერთადერთი ბუნებრივი თანამგზავრის ფლობის პირობები.

ვის ეკუთვნის მთვარე?

ნასა (NASA) აპირებს ხალხის მთვარეზე დაბრუნებას 2026 წელს „არტემისი“-ს (Artemis) ეკიპაჟის ჩასვლით. 2030 წლისთვის ჩინეთი აცხადებს, რომ ხალხს მთვარეზე გაგზავნის. ნასა-ს ადმინისტრატორმა ბილ ნელსონმა აღიარა, რომ ჩინეთს შეუძლია მთვარის რბოლაში ნასა-ს დამარცხება.

მაგრამ ამ ახალმა კოსმოსურმა შეჯიბრმა შეიძლება მიწიერი კონფლიქტები მთვარის ზედაპირზე გადაიტანოს დიდი ძალების პოლიტიკის აღორძინების ეპოქაში. კანზასის უნივერსიტეტის გეოლოგი ჯასტინ ჰოლკომბი გვაფრთხილებს, რომ „ჩვენი ურთიერთობა მთვარესთან ფუნდამენტურად შეიცვლება ძალიან მალე“. ის ამტკიცებს, რომ კოსმოსური კვლევა ამჟამად „ჩვენს კანონებს აჭარბებს“ სიჩქარით.

ერთი მნიშვნელოვანი განსხვავება ისაა, რომ ფირმები ახლა კონკურენციას უწევენ მთავრობებს მთვარის მისიებში. იანვარში, აშშ-ს კომერციულმა მისიამ, სახელად პერგრინმა, განაცხადა, რომ მთვარეზე გაგზავნის ადამიანის ფერფლს, დნმ-ის ნიმუშებს და ბრენდირებულ სპორტულ სასმელს. საწვავის გაჟონვის გამო იქ არასოდეს მოხვდა. მიუხედავად ამისა, ამან გამოიწვია დისკუსია იმის შესახებ, თუ რამდენად ემთხვეოდა ამ უნიკალური ინვენტარის მიწოდება ხელშეკრულების სახელმძღვანელო კონცეფციას, რომლის მიხედვითაც კვლევითი-საძიებო სამუშაოები ყველასთვის სასარგებლო უნდა იყოს.

თუმცა, ნაციონალური სახელმწიფოები კვლავაც არიან დომინანტური აქტორები ამ ყველაფერში კერძო საწარმოების მეშვეობით. ლონდონის კოსმოსური პოლიტიკისა და სამართლის ინსტიტუტის ხელმძღვანელის საიდ მოსტეჰსარის თქმით, სახელმწიფომ უნდა მისცეს ფირმას კოსმოსში გამგზავრების ნებართვა და ეს ნებართვა ექვემდებარება საერთაშორისო ხელშეკრულებებს.

ახლაც კი, ჯერ კიდევ ბევრი პრესტიჟია დაკავშირებული მთვარის მკვლევრების შერჩეულ ჯგუფთან შეერთებასთან. ამ მოგზაურობებით, ინდოეთმა და იაპონიამ შესაძლოა ლეგიტიმურად გამოაცხადონ თავი მთავარ აქტორებად კოსმოსში.

გარდა ამისა, ქვეყნის ეკონომიკას შეუძლია დიდი სარგებლობა მოუტანოს აყვავებული კოსმოსური ინდუსტრიის მიერ წარმოქმნილმა ინოვაციებმა და სამუშაო ადგილებმა.

გაეროს 1967 წლის რეზოლუციაში ნათქვამია, რომ არცერთ ქვეყანას არ აქვს უფლება ფლობდეს მთვარეს. კოსმოსის შესახებ სათანადოდ დასახელებული ხელშეკრულების თანახმად, ყველას ეკუთვნის გარე სივრცე და ნებისმიერი კვლევა უნდა ემსახურებოდეს ყველა სახელმწიფოს ინტერესებს და შემდგომ კაცობრიობის კეთილდღეობას.

რატომ ნადირობენ ერები მთვარეზე?

მთვარის რბოლა თავის რესურსებს კიდევ უფრო დიდი პრიზის სახით სთავაზობს. მიუხედავად მისი ერთი შეხედვით უნაყოფო გარეგნობისა, მთვარის ზედაპირზე არის მინერალები, როგორიცაა იშვიათი მიწები, ლითონები, როგორიცაა რკინა და ტიტანი, და ჰელიუმი, რომლებიც გამოიყენება ყველაფერში, სუპერგამტარებიდან სამედიცინო მოწყობილობებამდე.

ამ ყველაფრის ღირებულება შეფასებულია მილიარდობით ან კვადრილიონებით. ამრიგად, ლოგიკურია, რომ ზოგიერთს მიაჩნია, რომ მთვარე კარგი ადგილია ბევრი ფულის საშოვნელად. თუმცა, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ეს იქნება ძალიან გრძელვადიანი ვალდებულება და რომ ტექნოლოგია, რომელიც საჭიროა მთვარის ამ სიმდიდრის ამოსაღებად და მოსაპოვებლად, ჯერ კიდევ წინ არის.

1979 წელს ხელმოწერილი საერთაშორისო პაქტის თანახმად, არცერთ სახელმწიფოს ან ორგანიზაციას არ ჰქონდა უფლება მოეთხოვა იქ რესურსების მფლობელობა. თუმცა, ეს არ იყო კარგად მიღებული.

მასში მხოლოდ 17 ქვეყანა იყო მონაწილე და არცერთს არ გაუგზავნია ხალხი მთვარეზე. 2015 წელს შეერთებულმა შტატებმა მიიღო კანონი, რომელიც ნებას რთავს მის მოქალაქეებს და ინდუსტრიებს შეაგროვონ, გამოიყენონ და გაყიდონ ნებისმიერი კოსმოსური ნივთიერება.

მთვარეზე კიდევ ერთი უხვი რესურსი წყალია. ბუნებრივი ისტორიის მუზეუმის პლანეტარული მეცნიერების პროფესორის სარა რასელის თქმით, აპოლოს ასტრონავტების მიერ დაბრუნებული მთვარის პირველი ქანები ანალიზის დროს სრულიად მშრალად ითვლებოდა. თუმცა, რევოლუცია მოხდა ათი წლის წინ, როდესაც აღმოვაჩინეთ, რომ ისინი შეიცავდნენ ფოსფატის კრისტალებში ჩარჩენილ წყალს.