ზოგადად მიჩნეულია, რომ აფრიკის ძირძველ მოსახლეობას აქვს მუქი ფერის კანი, მაგრამ ეს ასე არ არის, რადგან შავ კონტინენტზე არსებობს ერთ-ერთი უძველესი ხალხი, ამაზაჰები, ღია ფერის კანით, ზოგჯერ კი ქერა თმითაც. ეს არის საოცარი ეთნიკური ჯგუფი, რომელმაც მკვლევარებს მრავალი კითხვა გაუჩინა. ჩვენ მათ ხშირად ბერბერებს უწეოდებენ, თუმცა ეს ზოგადი აღწერაა.
მეცნიერები ამაზაჰებს აფრიკის ძირძველ მოსახლეობად მიიჩნევენ. სხვაგვარად არ შეიძლება, რადგან ამ ხალხის კვალი გვხვდება 15 ათას წელზე მეტი ასაკის კულტურულ ფენებში! მიუხედავად ამისა, ამაზაჰების შესახებ ცოტას სმენია, რადგან მათ ჩვეულებრივ ბერბერებს უწოდებენ. სინამდვილეში, ეს ისეთივე არასწორია, როგორც შორეული ჩრდილოეთის ყველა მცხოვრებისთვის ესკიმოსის დაძახება.
ბერბერები ჩრდილოეთ აფრიკაში მცხოვრები ხალხების ზოგადი სახელია. მათ აერთიანებდა საერთო მახასიათებელი – ყველამ VII საუკუნეში მიიღო ისლამი. დღეს თითქმის ყველა ეს ადამიანი სუნიტი მუსლიმია. ამაზაჰები ამ ჯგუფის მხოლოდ ყველაზე მრავალრიცხოვანი ხალხია.
კაბილური ენიდან თარგმნილი, რომელიც გავრცელებულია ჩრდილოეთ აფრიკის მკვიდრთა შორის, "ამაზა" ნიშნავს კეთილშობილ, თავისუფალ ადამიანს. ეს სახელი მათ ძალიან ზუსტად აღწერს. მომთაბარეები, რომლებიც ყველაფერზე მეტად აფასებდნენ თავისუფლებას, ყოველთვის მამაცურად იბრძოდნენ და ცხოვრობდნენ ისე, როგორც სურდათ. არაბებსაც კი, რომლებმაც ბევრი ხალხი დაიმონეს, მოუწიათ მოლაპარაკება ამაზაჰებთან, რომლებსაც არ სურდათ დამორჩილება.
XI საუკუნეში ამაზაჰები გაერთიანდნენ რამდენიმე სხვა ხალხთან და შექმნეს ძლიერი ალმორავიდების იმპერია. იგი მდებარეობს თანამედროვე ალჟირის, მაროკოს, ტუნისის, ესპანეთისა და პორტუგალიის ტერიტორიაზე. სანამ ჩრდილოეთ აფრიკა არ დაემორჩილა ოსმალეთის იმპერიას მე-16 საუკუნეში, ძლიერი ბერბერული სახელმწიფო მეზობლებს მოსვენების საშუალებას არ აძლევდა.
მაგრამ თურქეთის სახელმწიფოშიც კი ამაზაჰებმა გამოიჩინეს თავი გამოცდილ და დაუნდობელ დამპყრობლებად. ჩვენ მათ ვიცნობთ, როგორც ალჟირელ მეკობრეებს, რომლებიც შიშის ზარს სცემდნემ ევროპას მე-16 საუკუნის დასაწყისიდან მე-19 საუკუნის შუა ხანებამდე. მხოლოდ 1830 წელს, მას შემდეგ, რაც ჩრდილოეთ აფრიკის დიდი ნაწილი საფრანგეთის მიერ იქნა კოლონიზებული, ამაზაჰებმა დაკარგეს მთავარი როლი.
მეცნიერებმა, რომლებმაც ჩაატარეს მრავალი გამოკვლევა, დაადგინეს, რომ ამაზახებს მრავალი ნათესავი ჰყავთ ევრაზიის კონტინენტზე. ჰაპლოჯგუფი E1b1b, რომელსაც ასევე უწოდებენ "ბერბერის მარკერს", გვხვდება ევროპისა და დასავლეთ აზიის ხალხებში. მეცნიერება ამაზახებს ევრაზიელებად აქცევს და აგრძელებს მათ მჭიდროდ შესწავლას. ზოგიერთი მეცნიერი უფრო კატეგორიულია და ზოგადად ამაზახებს არმენოიდებად აფასებს. ეს არის ბალკანურ-კავკასიური ჯგუფის ერთ-ერთი სახეობა, კავკასიური რასის ნაწილი.
როგორ და როდის მოხვდნენ ამაზაჰელი ევროპელები აფრიკაში, ჯერ ვერავინ იტყვის. მაგრამ დანამდვილებით ცნობილია, რომ ეს ხალხი დანარჩენებთან შედარებით გამოირჩევა. ბევრი სხვა ერისგან განსხვავებით, რომლებმაც განიცადეს ისლამიზაცია, ამაზაჰებმა არ მიატოვეს თავიანთი კულტურა. ისინი წარმატებით აერთიანებენ ძველ წარმართულ წეს-ჩვეულებებს და ისლამის რიტუალებს.
დღესდღეობით ამაზაჰები ძირითადად მთებსა და უდაბნოებში ცხოვრობენ. ზოგიერთი მათგანი უმოძრაოდ ცხოვრობს პატარა სოფლებში, ზოგი კი აგრძელებს ხეტიალს, როგორც ამას მათი წინაპრები აკეთებდნენ საუკუნეების განმავლობაში. ამაზაჰებს ფერადი სამოსი უყვართ და მათი ქალები სახეზე ატარებენ ტატუებს ბოროტი სულების წინააღმდეგ ამულეტების სიმბოლოებით. ვინაიდან ამ ხალხის მრავალი წარმომადგენელი ცხოვრობს შორეულ და მიუწვდომელ ადგილებში, ძნელია მათი რაოდენობის ზუსტად დადგენა.
მეცნიერები თვლიან, რომ ბერბერთა საერთო რაოდენობის 30 მილიონი ადამიანიდან, მესამედი ამაზაჰები არიან. ამ ხალხის ქალები და ბავშვები ჩნდებიან ჟურნალისტების კამერის წინ, რადგან მამაკაცებს უარყოფითი დამოკიდებულება აქვთ საკუთარი თავის ნებისმიერ გამოჩენაზე. სხვათა შორის, ამაზაჰებს ოდესღაც ნათესავები ჰყავდათ კანარის კუნძულებზე. მე-15 და მე-16 საუკუნეებში ესპანელების მიერ განადგურებული გუანჩები ასევე ღია ფერის და ცისფერთვალებანი იყვნენ.
