პოზიტიური ფსიქოთერაპია მოკლევადიანი ფსიქოთერაპიული მიმართულებაა ფსიქოდინამიკური მეთოდიკით, ჰუმანისტური მსოფლმხედველობითა და ტრანსკულტურული მიდგომით. მკურნალობის მიდგომას საფუძვლად უდევს წინაპირობა, რომ ადამიანის ბუნება არსებითად კარგია/უკეთესობისაკენ გამოსწორებადია. ეს მიდგომა გერმანიაში მოღვაწე გამოჩენილი სომეხი ექიმის, პროფესორ ნოსრატ პესეშკიანის და მასთან მომუშავე პირების მიერ განვითარდა, დღესდღეობით კი მას მოიხსენიებენ, როგორც მეთოდს, რომლის ათვისებას შესაძლებელია პოსტდიპრომულ საფეხურზე არაერთ ქვეყანაში. პესეჩკიანმა ეს ყოველივე შექმნა და გამოიყენა იმის ასახსნელად, რომ ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემები არ არის მხოლოდ დახმარების მაძიებელი პირის “ფაქტობრივი’’ საკუთრება, არამედ ყველას პიროვნება ფლობს თვისებებს კონფლიქტის კონსტრუქციულად მოგვარებისათვის. მოცემულ ესსე-ში საუბარი იქნება კონკრეტულ მიზეზსა და მიზანზე თუ რატომ იყენებენ პოზიტიურ ფსიქოთერაპიას და რა დადებითი თვისებები აქვს მას.

პოზიტიური ფსიქოთერაპია იყენებს მულტიკულტურუს ისტორიებს და მეტაფორებს, რათა თერაპიაში მყოფი ადამიანები წაახალისოს თავიანთი ფსიქიკური პრობლემების უნიკალური და პოზიტიური ხედვით. თერაპიაში მყოფი ადამიანი მაქსიმალურად ერთვება თხრობაში, იმ ისტორიაში, რასაც საკუთარ თავზე ყვება, თითქოს ამბის ნაწილი ხდება, რაც აქტიურ როლს თამაშობს განკურნების პროცესში. მოცემული ინტერდისციპლინარული მიდგომა ფსიქოთერაპიის სხვადასხვა ფორმას მოიცავს, რაც პაციენტს ეხმარება გახდეს საკუთარი თავის თერაპევტი, რომელიც საუკეთესოდ შეეფერება კონკრეტულ გარემოებებს, გამოცდილებასა და სიტუაციას.

პოზიტიური ფსიქოთერაპიის თეორიის თანახმად, დადებითი შედეგის მისაღწევად სამი ძირითადი პრინციპი უნდა იქნას განხილული, ესენია:

• იმედის პრინციპი ხანს უსვამს კაცობრიობის დადებით კონცეფციას. იმის ნაცვლად, რომ ყურადღება კონკრეტული დარღვევის აღმოფხვრაზე გაამახვილონ, ინდივიდებს ურჩევენ, პირველ რიგში დარღვევის შესწავლად, მის გაშიფვრას, დადებითი ან რეალური (არსებული) თვისებების გაანალიზებას. თერაპევტი ამ კუთხით მუშაობს, რათა პაციენტს დაეხმაროს დარღვევის ჭეშმარიტი მიზნის გაცნობიერებასა და მათი ხედვის დანახვაში. მაგალითად, თუ ძილის დარღვევა შეიძლება განიმარტოს, როგორც ძილის უკმარისობასთან ერად ფუნქციონირების უნარი, ხოლო ცუდი განწყობა შეიძლება ჩაითვალოს შიდა ან გარე კონფლიქტებზე რეაგირების შესაძლებლობად. გამოცდილი სიმპტომები ითვლება ერთგვარ სიგნალებად, რომლებიც ცხოვრების თვისებების ბალანსში დაბრუნების აუცილებლობაზე მიუთითებს.
• ბალანსის პრინციპი კონფლიქტის დინამიკასა და მის შინაარსს ეხმიანება. პესეშკიანის ბალანსის მოდელის თანახმად, ადამიანებს შეუძლიათ გაუმკლავდნენ კონფლიქტებს ცხოვრების ოთხ სფეროში: სხეული/გრძნობა; მიღწევა/აქტივობა; კონტაქტი/გარემო და ფანტაცია/მომავალი. მოცემული ოთხი დიაპაზონი ყველა ადამიანისათვის საერთოა, შესაძლოა ითქვას, რომ თანდაყოლილია, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ დასავლეთ ნახევარსფეროში მცხოვრები ადამიანები უფრო მეტად ფოკუსირებულნი არიან სხეულზე ორიენტირებულ და მიღწევებზე ორიენტირებულ რეჟიმებზე, ხოლო აღმოსავლეთ ნახევარსფეროში მცხოვრები ადამიანები ხშირად ხაზს უსვამენ ურთიერთობებზე ორიენტირებულ და მომავალზე ორიენტირებული დაძლევის მექანიზმებს. ადამიანებს შეუძლიათ თავიანთი სასურველი დაძლევის მექანიზმის შემუშავება, მაგრამ როდესაც ისინი წონასწორობიდან გამოდიან შესაძლოა ავადმყოფობამ ან უარყოფითმა სიმპტომებმა იჩინონ თავი.
• კონსულტაციის პრინციპის თანახმად, თერაპიის და თვითდახმარების ხუთ ეტაპს უსვამენ ხაზს, გამოწვევები და პრობლემები უნდა გადაწყდეს ხუთი განსხვავებული ეტაპის შედეგად: 1.დაკვირვება, რომლის დროსაც, ადამიანი, რომელიც თერაპიაში იმყოფება ხშირად წერილობით გვაწვდის იმედგაცრუების და სასიამოვნო სიტუაციების ზოგიერთ მითითებას; 2.ინვენტარი (inventory), რომელშიც ტარდება სტრუქტურირებული საძიებო ინტერვიუ კონფლიქტსა და რეალურ შესაძლებლობებს შორის რაიმე კავშირის დასადგენად; 3.სიტუაციური მხარდაჭერა, რომლის დროსაც პანციენტი თერაპიაში მონაწილეობს, რათა ფოკუსირება მოახდინოს რომანტიული პარტნიორის ან სხვა სოციალურად მნიშვნელოვანი ადამიანების პოზიტიური თვისებებზე; 4. ვერბალიზაცია, ან პარტნიორებს შორის ურთიერთობის საკითხხების განხილვა; 5.მიზნების შემუშავება, რაც წინსვლას და მომავალში მისაღწევი პოზიტიური მიზნების დასახვას გულისხმობს.

მიუხედავად იმისა, რომ პოზიტიურ ფსიქოთერაპიასა და პოზიტიურ ფსიქოლოგიას მსგავსი სახელწოდები აქვს, ეს ორი მიდგომა საკმაოდ განსხვავებულია ერთმანეთისაგან. პოზიტიური ფსიქოლოგია, რომელიც მარტინ სელიგმანის მიერ შემუშავდა უფრო პროდასავლური მიდგომაა, რომელიც ცნობს უარყოფით გამოცდილების და ტრამვის არსებობასა და გავლენას მათ პოზიტიური მიმართულების გადახედვის გარეშე.

პოზიტიური ფსიქოთერაპიის ერთ-ერთი მკაფიო თვისებაა წარმოსახვისა და ინტუიციის შეტანა სამკურნალო პროცესში, რაც ჩანს კულტურული ისტორიების გამოყენების მეთოდით, როგორც შუამავლობის საშუალება თერაპიასა და თერაპევტს შორის. ეს მეთოდი შეიძლება საფუძვლად დაედოს მკურნალობის ქვეშ მყოფი პირის იდენტიფიკაციის საფუძველს და ამავე დროს გახდეს დაცვის საშუალება. საკუთარი თავის სიუჟეტში ჩართვით, თერაპიის ქვეშ მყოფ ადამიანებს უკეთესად შეუძლიათ ისაუბრონ იმაზე, თუ ვინ არიან ისინი, მათ პრობლემებზე და პირად სურვილებზე. შემდეგ თერაპევტს შეეძლება უფრო თამამად შეეხოს მგრძნობიარე თემებს და შესთავაზოს პაციენტს შესაძლო კორექტირებები ადამიანის აღქმისა და სურვილების ეჭვის გარეშე.

თერაპევტებს ასევე შეუძლიათ დაეხმარონ ინდივიდებს ობიექტურად გაანალიზონ ცალმხრივი იდეები, მოახდინონ მათი პოზიტიური ინტერპრეტაცია და შემდეგ დაეყრდნონ მათ. ეს პროცესი თერაპევტისაგან მოითხოვს, პირველ რიგში, შეადგინოს სიმპტომების შესაძლო ინტერპრეტაციის ყოვლისმომცველი მიმოხილვა, რომელიც თავდაპირველად უარყოფითად აღიქმება. მაგალითად, ქალს, რომელიც საკუთარ თავს სხვაზე დამოკიდებულებად და მიჯაჭვულად (clingy) მიიჩნევს, შეიძლება თერაპია მას დაეხმაროს, ხელი შეუწყოს, რომ სიტუაცია უფრო პოზიტიური კუთხის დაინახოს და მიხვდეს, რომ შესაძლოა ყველაფერი უფრო პოზიტურად გამოიყურებოდეს, მაგალითად, იფიქროს საკუთარ თავზე, როგორც ქალზე, რომელსაც უყვარს ქმართან ყოფნა, ან თავისი თავი მზრუნველ მეგობრად წარმოიდგინოს, რომელსაც მეგობრების წრეში ყოფნა აბედნიერებს.

რადგან მკურნალობის დროს პაციენტები არსებული პრობლემების უფრო პოზიტიურ ინტერპრეტაციას იღებენ, მათ წინაშე მყოფი პრობლემები, როგორც წესი, აღარ განიხილება, როგორც ნეგატიური გამოცდილება და მათ ხშირად შეუძლიათ თავი დაანებონ წარსულ პრობლემებს და მათზე ფიქრს და გაითვალისწინონ წარმოქმნილი პრობლემების მოგვარების ახალი შესაძლო გზები.

პოზიტიური ფსიქოთერაპია მიიჩნევს, რომ ყველა პიროვნება, განურჩევლად სქესისა, ეთნიკური, ასაკის, კლასის, ფინანსური მდგომარეობისა და ფსიქიკური ჯანმრთელობისა, ფლობს ორ ძირითად, არაცნობიერ შესაძლებლობას: აღქმისა და სიყვარულის უნარი. აღქმის უნარი აღწერილია, როგორც ის, რაც აიძულებს ადამიანს გააცნობიეროს კავშირი ცხოვრების სხვადასხვა ასპექტებს, ყოველდღიური მოვლენების მიზეზებსა და არსებობის მნიშვნელობას შორის, მაგალითად, რატომ ანათებს მზე, რატომ იზრდებიან ხეები, ადამიანის წარმომავლობა, ან მისი წარმოშობა და ა.შ. ასევე ადამიანის მომავალი ან დანიშნულების ადგილი. ინდივიდუალურობის ეს გრძნობა, შეკითხვების ფორმულირებისა და პასუხის ძიების შესაძლებლობასთან ერთად, ვითარდება ცოდნის სწავლის პროცესში. სიყვარულის უნარი თანდაყოლილია და ასოცირდება ადამიანის ემოციურ სფეროსა და პიროვნულ ურთიერთობებთან. პესეშკიანის აზრით, ეს ორი ძირითადი შესაძლებლობა პიროვნების რეალურ შესაძლებლობებს განსაზღვრავს. რეალური შესაძლებლობები არის დამოკიდებულება და ქცევა, რომელიც ყოველდღიურად, მუდმივად გამოიყენება. იგი მოიცავს პირველად და მეორად შესაძლებლობებს, რომლებიც ადამიანის ძირითადი შესაძლებლობებდან წარმოიშვა სხეულთად, გარემოსთან ურთიერთობის შედეგად დროთა განმავლობაში. ფაქტორები, როგორიცაა კულტურა, რელიგია და აღზრდა, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს რეალური შესაძლებლობების განვითარებაში.

მიიჩნევენ, რომ პოზიტიური ფსიქოთერაპია ხალხს აძლიერებს უნარ-ჩვევებით, რაც მათ შიდა ბალანსის განცდის მისაღწევად სჭირდებათ, ეყრდნობიან ყველა რესურსს, რომელსაც ისინი ფლობენ, სხეულის, სულის, გონების და ემოციების მეშვეობით. ბევრ ადამიანს შეუძლია ისარგებლოს პოზიტიური ფსიქოთერაპიის უნიკალური თერაპიული მიდგომებით, განსაკუთრებით ადამიანები, რომლებიც განიცდიან კონფლიქტს კულტურათშორისი ურთიერთობებში, ისინი, ვინც ემიგრაციაში ცხოვრობენ აბსოლუტურად განსხვავებული კულტურის ადგილებში, ოჯახები, რომლებიც განიცდიან კონფლიქტს კულტყრათშორის ნათესავებთან.

კვლევების თანახმად, პოზიტიური ფსიქოთერაპია არის გასაოცრად ეფექტური ისეთი შემთხვევების დროს, როგორიცაა ფსიქოტური აშლილობა, თვითმკვლელობის იდეები, დეპრესია და მოსაზღვრე პიროვნული აშლილობა.

საბოლოო ჯამში, პოზიტიური ფსიქოთერაპიის თანახმად, ყველაზე ნეგატიური გამოცდილებაც კი შესაძლოა უდიდეს პოზიტიურ რესურსად ვაქციოთ იმ შემთხვევაში, თუ ვკონცენტრირდებით მის დადებით და არა უარყოფით ასპექტზე. მოცემული მიდგომის თანახმად, გარდაუვალი სიკვდილის შიშიც კი რაიმე ახალის და პოზიტიურის შექმნის რესურსია. რადგან სიკვდილის მიღებამ და მისი შიშის გააზრებამ ყოველდღიური ცხოვრება უფრო ბედნიერი და მნიშვნელოვანი გახადოს: სიკვდილის მეშინია იმიტომ, რომ არარსებობას ნიშნავს და თუ მე იქ ვიცოცხლებ რასაც მეთვითონ შევქმნი, სიკვდილის შიში უკვე ცხოვრების რესურსად იქცევა.