სახიფათო გრაგნილები - რისთვის გაანადგურეს ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა

25.04.2024
სტატია:134527
ვიდეო:351975
სურათი:508586

Array
(
    [get1] => სტატია
    [get2] => 147008-სახიფათო-გრაგნილები-რისთვის-გაანადგურეს-ალექსანდრიის-ბიბლიოთეკა
    [get3] => 85
)

სხვა

სახიფათო გრაგნილები - რისთვის გაანადგურეს ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა

2022, 21 თებერვალი, 10:09

დიდმა ალექსანდრიის ბიბლიოთეკამ დაახლოებით ათასი წელი იარსება. თავისი ისტორიის მანძილზე, იქ 700 ათასზე მეტი პაპირუსის გრაგნილი დაგროვდა. ზოგიერთი მათგანი უძველესი ცივილიზაციების უძველეს საიდუმლოს ინახავდა. ბოლო რამდენიმე ასწლეულის მანძილზე ბიბლიოთეკა რამდენიმეჯერ გაიძარცვა, გატაცებული და განადგურებული იქნა უამრავი ხელნაწერი. დიდი საცავის არსებობას საბოლოო წერტილი არაბებმა (და არა მარტო მათ) დაუსვეს 646 წელს.

ითვლება, რომ ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა დააარსა ადამიანმა სახელად დემეტრიუს ფალერელმა. წიგნთსაცავი შესდგებოდა ათობით ოთახებისა და დარბაზებისაგან, იქ განთავსებული იყო აგრეთვე ობსერვატორია, ბოტანიკური ბაღი და ზოოპარკი. მკვლევარები დღემდე დაობენ მისი დაარსების ზუსტ თარიღზე. უმეტესობა იხრება იქით, რომ ბიბლიოთეკა შეიქმნა ძვ.წ. მე-4 საუკუნის 50-იან წლებში, პტოლემეუსების სამეფოს მეფის, პტოლემეუს II დროს. ასეა თუ ისე, ბიბლიოთეკა ჰყვაოდა ჩვენი ერის დასაწყისამდე. ხელნაწერების მცველები სარგებლობდნენ დიდი პრივილეგიებით, მთავარი ბიბლიოთეკარი კი ყოველთვის მეფის მემკვიდრის აღმზრდელად ინიშნებოდა.

ძველი სამყაროსთვის ამ სიბრძნის საცავის მნიშვნელობა რთულია გადააფასო. ბნელი დრო დაუდგა საცავს რომის დამპყრობლური ლაშქრობების დროს. დანამდვილებით არის ცნობილი ის, რომ ერთ-ერთმა ბიბლიოთეკარმა სასტიკი წინააღმდეგობა გაუწია ძვ.წ. 47 წელს, იულიუს კეისრის მიერ ბიბლიოთეკის პირველ ძარცვას. იულიუს კეისრის დროს ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა უეჭველად უკვე საიდუმლო წიგნების საცავად ითვლებოდა და განუზომელი ძალაუფლება გააჩნდა. მის ფონდებში არანაკლებ 700 ათასი ხელნაწერი ინახებოდა. სახელდობრ რომელი? და რატომ აშინებდათ ზოგიერთი მათგანი?

ალექსანდრიის ბიბლიოთეკის არქიტექტურული ანსამბლი

სხვადასხვა მტკიცებულებებზე დაყრდნობით შეიძლება გარკვეული აზრი ჩამოვაყალიბოთ. ბიბლიოთეკაში ინახებოდა ბეროსის თხზულებების სრული კრებული. ამ ბაბილონელმა ქურუმმა და ისტორიკოსმა დატოვა მონათხრობი იდუმალ აპკალუსებთან, თევზის მსგავს არსებებთან შეხვედრის შესახებ, რომლებსაც წარმოუდგენელი ძალაუფლება გააჩნდათ. აპკალუსებს იგი ასე აღწერს: იდუმალი არსებები მოვიდნენ ზეციდან, ისინი ცხოვრობდნენ სკაფანდრებში და გადასცემდნენ ხალხს მეცნიერულ ცოდნას.

ბეროსი იყო ალექსანდრე დიდის თანამედროვე და იცხოვრა პტოლემეუს I-ის ეპოქამდე. ბაბილონში ის ბელ-მარდუქის ქურუმი იყო, ამასთან იგი ასტროლოგი და ასტრონომი გახლდათ. ბეროსმა გამოიგონა მზის ნახევრადწრიული ციფერბლატი და შექმნა თეორია მზის და მთვარის სხივების შესახებ. ლეგენდების მიხედვით, განთქმული წინასწარმეტყველი სიბილა, მისი ქალიშვილი იყო.

ბეროსის "სამყაროს ისტორია", სადაც ის თავის პირველ კონტაქტს აღწერს უცხოპლანეტელებთან, დაკარგულია. მისგან მხოლოდ ფრაგმენტებია შემორჩენილი. სრულად ის ალექსანდრიაში ინახებოდა, და მასში მოცემული იყო გაკვეთილები, რომელიც ქურუმმა უცხოპლანეტელებისგან მოისმინა.

გარდა ამისა, ალექსანდრიის ბიბლიოთეკაში ინახებოდა მანეფენის თხზულებების სრული კრებული. ეგვიპტელმა ქურუმმა და ისტორიკოსმა, პტოლემეუს I-ის და პტოლემეუს II-ის თანამედროვემ, ეგვიპტის ყველა საიდუმლო იცოდა. მისი სახელი შეიძლება ასე გაიშიფროს-"თოტის ფავორიტი" ან "ის, ვინც თოტის ჭეშმარიტება იცოდა" (თოტი-სიბრძნისა და მეცნიერების ძველეგვიპტური ღვთაება). ამ ადამიანს კავშირი ჰქონდა ეგვიპტის უკანასკნელ ქურუმეთან. მან ალექსანდრიაში შეკრიბა 40 გულმოდგინედ გადარჩეული გრაგნილი, რომელშიც აღწერილი იყო ეგვიპტის ყველა საიდუმლო, სავარაუდოდ მათ შორის იყო "თოტის წიგნი"-ც.

ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა შეიცავდა აგრეთვე ფინიკიელი ისტორიკოსის, მოკუსის ნაშრომებსაც. მოკუსს ატომური თეორიის შექმნას მიაწერენ.

როგორც ჩანს, სწორედ აღნიშნული ქურუმების და მეცნიერების ნაშრომები წარმოადგენდა განსაკუთრებულ საშიშროებას. ამ მანუსკრიპტებიდან არაფერი დარჩა, მხოლოდ რამდენიმე ფრაგმენტი, რომელიც გვაძლევს იმის საშუალებას, ვივარაუდოდ, რომ ბიბლიოთეკის ძარცვამდე იქ ინახებოდა 532 ათასი გრაგნილი და ყოველ მათგანი შეიცავდა გამქრალი ცივილიზაციების დიდი საიდუმლოებებს. ცნობილია, რომ იქ იყო მათემატიკის და საბუნებისმეტყველო მაცნიერებების კათედრები, არსებობდა საერთო კატალოგიც, ასევე განადგურებული.

ყველა ამ განადგურებას კეისარს მიაწერენ. მან წიგნების ნაწილი წაიღო, ზოგი გაანადგურა, ზოგი დაიტოვა. დღემდე არ არის ცნობილი, რა მოხდა მაშინ, მაგრამ ასეა თუ ისე, ისტორიკოსები დარწმუნებული არიან, რომ ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა კეისარს მთლიანად არ გაუნადგურებია. იგი თავის წერილებში ამ თემას არ ეხება. როგორც ჩანს, მან უბრალოდ "ამოიღო" ცალკეული წიგნები, რომელიც მისთვის განსაკუთრებულად საინტერესო იყო.

იულიუს კეისარი

ჩვენი ერის III საუკუნეში იმპერატორმა დიოკლეტიანემ, გააგრძელა ბიბლიოთეკის დარბევა. მას მიზნად ჰქონდა დასახული ყველა შრომის განადგურება, რომელიც ალქიმიას ეხებოდა. მისი აზრით, უბრალო ლითონისგან ოქროს მიღების ტექნოლოგიების ცოდნას არ უნდა ეარსება. იმპერატორი თვლიდა, თუ ეგვიპტელებს შეეძლოთ ნებისმიერი რაოდენობის ოქროს დამზადება, მაშინ ისინი იოლად შესძლებდნენ არმიის შეიარაღებას და მისი არმიის განადგურებას. მმართველმა განახორციელა თავისი იდეა. ყველა მანუსკრიპტი, რომელიც ალქიმიის საიდუმლოებებს ეხებოდა, სამუდამოდ დაკარგულია.

იმპერატორი დიოკლეტიანე

თუმცა ბიბლიოთეკა განაგრძობდა არსებობას. დროდადრო იძარცვებოდა, სანამ არაბებმა საბოლოოდ არ გაანადგურეს. იმ დროისთვის არაბებს თვით ისლამურ იმპერიაში უკვე განადგურებული ჰქონდათ საიდუმლო ნაშრომები მაგიაზე, ალქიმიაზე და ასტროლოგიაზე. არაბები მოქმედებდნენ თავიანთი დოგმის მიხედვით: "არ არის საჭირო სხვა წიგნები, წიგნის გარდა", ანუ ყურანის გარდა. ასე რომ სრულიად შესაძლებელია, რომ ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა განადგურებული იქნა, არა საიდუმლო წიგნების გამო. ჩვენი ერის 646 წლის ეს აქცია მიმართული იყო საერთოდ წიგნების წინააღმდეგ. უძველესი მუსულმანი ისტორიკოსი აბდ ალ-ლატიფი წერს: "ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა დამწვარი იქნა იბნ ალ-ასის მიერ, ომარ გამარჯვებულის ბრძანებით".