ისრაელის მიერ ირანის ბირთვულ ობიექტებზე განხორციელებული შეტევების ფონზე სულ უფრო აქტუალური ხდება კითხვა: რა მოხდება, თუ დაზიანებული ინფრასტრუქტურიდან რადიაცია გაჟონავს?

რადიოაქტიური გაჟონვა არა მხოლოდ ირანის მოსახლეობისთვის წარმოადგენს საფრთხეს, არამედ მთლიანად რეგიონს და შესაძლოა, გლობალურ სისტემას. მოდით, განვიხილოთ შესაძლო შედეგები.

რადიოაქტიური გავრცელება — როგორ ვრცელდება საფრთხე?

თუ გაჟონვა მოხდება, პირველი ზემოქმედება იგრძნობა ირანის შიდა რეგიონებში. მაგრამ ატმოსფერული ნაკადების, წვიმის და ნიავს მიერ გადატანის გზით, დაბინძურება შესაძლოა გავრცელდეს:

• თურქეთში

• 
  კავკასიაში (სომხეთი, აზერბაიჯანი და საქართველო)

• სპარსეთის ყურის ქვეყნებში

• შავი ზღვის სანაპიროს რეგიონებში

პირველ რიგში, რისკის ქვეშ დადგებიან ირანის მეზობლები — მათ შორის საქართველოც, განსაკუთრებით თუ დაბინძურება საჰაერო გზით გავრცელდება კასპიის რეგიონიდან შავი ზღვისკენ.

გავლენა საქართველოზე

პოტენციური ზონები

• აღმოსავლეთ საქართველო: კახეთი, ქვემო ქართლი და თბილისი უფრო დაუცველები იქნებიან ქარის მოძრაობის მიხედვით.

• სასმელი წყლის სისტემები და სოფლის მეურნეობა: რადიოაქტიური მტვრის გადმოფრქვევამ შეიძლება დააზიანოს ნიადაგი, წყალი და მოსავალი.

• დასხივების რისკი მოსახლეობისთვის: არ არის გამორიცხული, რომ საჭირო გახდეს გარკვეული ზომების მიღება — იოდის აბების დარიგება, ბუნებრივ წყლებზე შეზღუდვა, დროებითი ევაკუაცია კონკრეტულ რაიონებში.

ეკონომიკური ზემოქმედება

• ტურიზმის მკვეთრი ვარდნა

• სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტის ექსპორტის შეზღუდვა

• ფასწარმოქმნის ცვლილებები: ენერგია, მედიკამენტები, საკვები

3. გლობალური შედეგები

გარემო და კლიმატი

რადიოაქტიური ნაწილაკების ატმოსფეროში მოხვედრას შეუძლია შეაფერხოს კლიმატური ბალანსი გარკვეული პერიოდის განმავლობაში. უფრო სერიოზულ შემთხვევებში შესაძლებელია მოხდეს გლობალური "ბირთვული ზაფხულის" მსგავსი მოვლენა — როცა მზის სხივების ბლოკირება იწვევს ტემპერატურის დაქვეითებას და სასოფლო-სამეურნეო კრიზისს.

ენერგეტიკული კრიზისი

სპარსეთის ყურის რეგიონში დაბინძურებამ შესაძლოა შეზღუდოს ნავთობის და გაზის წარმოება, რაც გამოიწვევს ენერგომატარებლების ფასების ზრდას მთელ მსოფლიოში. საქართველო, რომელიც ენერგორესურსების იმპორტზეა დამოკიდებული, ერთ-ერთი პირველი იქნება, ვინც ამ ცვლილებებს იგრძნობს.

მიგრაცია და ჰუმანიტარული კრიზისი

რადიაციის საფრთხემ შესაძლოა გამოიწვიოს მასობრივი მიგრაცია ირანიდან. საქართველო, როგორც ირანის მეზობელი და შედარებით სტაბილური ქვეყანა რეგიონში, შესაძლოა აღმოჩნდეს მიგრაციის მიმღებ ზონად. ეს გამოიწვევს:

• ჰუმანიტარულ დატვირთვას ინფრასტრუქტურაზე

• პოლიტიკური დისკუსიების გააქტიურებას

• უსაფრთხოების ახალი გამოწვევების გაჩენას

რამდენად რეალურია ეს სცენარი?

მართალია, ბირთვული ობიექტები ღრმად მიწაშია და მათ დაცვას მაღალი სტანდარტები გააჩნიათ, მაგრამ პირდაპირი ბომბდამშენების შეტევამ ან საბოტაჟმა შეიძლება დააზიანოს ინფრასტრუქტურა ისე, რომ რადიოაქტიური გაჟონვა მოხდეს. ამ ეტაპზე, საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტო (IAEA) ჯერ არ ადასტურებს რეალურ გაჟონვას, თუმცა რისკები გაზრდილია.

როგორ უნდა მოემზადოს საქართველო?

კომუნიკაციის გამჭვირვალე მექანიზმები — მოსახლეობის დროული ინფორმირება.

საზღვაო და საჰაერო დაკვირვების გაძლიერება — მტვროვანი და ატმოსფერული მონაცემების მუდმივი მონიტორინგი.

საზღვაო და სასაზღვრო კონტროლი — მიგრაციული ნაკადების გაკონტროლება.

სასმელი წყლის სისტემების დაცვა და შემოწმება

სასწრაფო მზადყოფნის გეგმების განახლება — ჯანდაცვისა და სამაშველო უწყებებისთვის.

დასკვნა

რადიოაქტიური გაჟონვის შემთხვევა კატასტროფული იქნება როგორც ირანისთვის, ისე მისი მეზობლებისთვის და მთლიანად გლობალური უსაფრთხოებისთვის. საქართველო, როგორც რეგიონში სტრატეგიული მდებარეობის ქვეყანა, ამ სცენარში თავს ვერ აირიდებს.

მნიშვნელოვანია, რომ ხელისუფლებამ დროულად შეიმუშაოს რეაგირების გეგმა და აქტიურად ითანამშრომლოს საერთაშორისო პარტნიორებთან, რათა მინიმუმამდე დაიყვანოს რისკები და გაუმკლავდეს შესაძლო კრიზისს.

რა უნდა გააკეთოს საქართველომ, რათა ასეთი სცენარისთვის მზად იყოს? დაწერეთ კომენტარებში!