ფილისი და არისტოტელე

ლეგენდის თანახმად, ფილოსოფოსის ერთ-ერთი საყვარელი სტუდენტი, სხვა არც ალექსანდრე მაკედონელი, სიგიჟემდე იყო შეყვარებული ახალგაზრდა ლამაზმანზე. არისტოტელეს ეს ძალიან აწუხებდა, რადგან თვლიდა, რომ ეს დიდად აფერხებდა მის სტუდენტს სახელმწიფო საქმეების წარმართვაში. ფილოსოფოსი რამდენჯერმე ესაუბრა ალექსანდრეს და ურჩია, ამდენი დრო არ დაეკარგა ფილისზე. ამ ისტორიის ზოგიერთ ვერსიაში ქალი მაკედონელის მამის საყვრელია, ზოგიერთში კი თავად არისტოტელესი.

ალექსანდრემ გაითვალისწინა მისი მასწავლებლის რჩევა და გაცილებით ნაკლებ დროს უთმობდა საყვარელ ადამიანს. ამან ნამდვილად დააზარალა ფილისის გრძნობები. მან მშვენივრად იცოდა ვინ იდგა ამის უკან და გადაწყვიტა შურისძიება. ლამაზმანმა დაიწყო არისტოტელესთვის ყურადღების ნიშნების ჩვენება და ყოველმხრივ იტყუებდა მოხუცს თავის ბადეებში. კაცმა ვერ გაუძლო მის მომხიბვლელობას და დადგა მომენტი, როდესაც მოხუცმა მეცნიერმა ვერ გააკონტროლა ვნება. ის ფილისს ევედრებოდა, ერთი ღამე მაინც გაეტარებინა მასთან.

მზაკვარი ქალი დათანხმდა, მაგრამ ერთი პირობა დადო. არისტოტელეს უნდა მიეცა საშუალება, რომ ცხენად ქცეულყო და ბაღში გაესეირნებინა გოგონა. ფილოსოფოსი დათანხმდა, ნება დართო, რომ უნაგირი და აღვირი გაეკეთებინა. ამასობაში ფილისმა ალექსანდრეს უთხრა, რომ გარკვეულ დროზე აუცილებლად უნდა გამოჩენილიყო ბაღში. როდესაც დიდმა მეფემ და დამპყრობელმა დაინახა, რომ მისი მთავარი ჭაღარა მასწავლებელი პირში აღვირით დაცოცავდა, ზურგზე ეჯდა ფილისი და მათრახს აქნევდა, ის გაოცდა. მაკედონელმა თავი ვერ შეიკავა და მათკენ წავიდა. მან ჰკითხა არისტოტელეს, როგორ მოხდა ეს?

ბრძენმა დარცხვენით უპასუხა, რომ ეს მას რომ დაემართა, ძნელი წარმოსადგენია, რა დაემართებოდა თავად ალექსანდრეს. დაამატა, რომ რადგან ეს არ მოხდა, ეს ნიშნავდა, რომ კარგად ასწავლა მას.

პოპულარული ამბავი გაჩნდა შუა საუკუნეებში

ასეთი ისტორიები ძალიან პოპულარული იყო შუა საუკუნეებში. მზაკვარი ფილისის მიერ ბრძენი არისტოტელეს დამცირება ყველა სახის ხელოვნების ნიმუშშია აღბეჭდილი. ეს სცენა ნახატებში იყო გამოსახული, ქანდაკებები, ყუთები, სვეტები და სკამებიც კი გაკეთდა. იმ დროს საზოგადოებაში სულ უფრო გავრცელებული ხდებოდა ქალების მიერ მოტყუებული და დამარცხებული ძლიერი და გონიერი მამაკაცების დაცინვა.

მაგალითად, მსგავსი ამბავი არსებობს რომაელ პოეტ ვერგილიუსზე. მას შეუყვარდა მშვენიერი ლუკრეცია, რომელიც ან იმპერატორის საყვარელი ან ქალიშვილი იყო. სხვადასხვა წყარო სხვადასხვა რამეს ამბობს. მან გადაწყვიტა დაეცინა თავის თაყვანისმცემლისთვის და დათანხმდა პაემანზე. ღამით, ვერგილიუსი უნდა მისულიყო და ჩამძვრალიყო დიდ კალათში, რომელიც შემდეგ მისი საყვარელი ადამიანის ოთახში უნდა აეტანათ. დილით პოეტი საჯარო გამოფენაზე აღმოჩნდა და მთელი ქალაქის სასაცილოდ იქცა.

ყველა ამგვარმა ლეგენდამ ველური პოპულარობა მოიპოვა მე-15 საუკუნიდან დაწყებულ პერიოდში. ქალებმა დაიწყეს ხელისუფლებაში ამოსვლა მთელ ევროპაში. ქალების უნარმა, დაარღვიონ ზოგადად მიღებული სოციალური და კულტურული ნორმები, გამოიწვია შიში და შფოთვა ხალხში. ამგვარმა შეშფოთებამ, თავის მხრივ, შესაძლოა გაზარდა შიში ჯადოქრობის მიმართ, რომლის რწმენაც იმ დროს ძალიან ფართოდ იყო გავრცელებული.



დროები წინააღმდეგობრივი იყო. ეპოქა, სადაც ქალები ითვლებოდნენ არასრულფასოვნებად, დაუპირისპირდა ქალი მონარქების მთელი რიგის რეალობას. ქალები დომინირებდნენ. ბევრისთვის ეს შეუსაბამო და არაბუნებრივი ჩანდა, მაგრამ ეს იყო რეალობა.

ამ მხრივ, არისტოტელესთან ამბავი ორაზროვანი ჩანს. ერთის მხრივ, ნაკარნახევია ქალის ძალაუფლებისადმი მიზოგინია და უნდობლობა, ხოლო მეორეს მხრივ, მოიცავს ბრძენი ქმრის დამცირებას. ეს ამბავი ძალიან სასწავლო ჩანს. კითხვაზე, მოხდა თუ არა ეს სინამდვილეში, ისტორიკოსები ცალსახად პასუხობენ: ეს არის ფიქცია. იგი გამოიგონეს შუა საუკუნეებში და აბსოლუტურად არაფერი აქვს საერთო ისტორიულ არისტოტელესთან. ლეგენდის ავტორი იყო მე-13 საუკუნის ბერი ჟაკ დე ვიტრი. მისი ამბავი მოგვიანებით სხვებმა გაიმეორეს სხვადასხვა ვარიაციით.

შესაძლოა, მამაკაცის შიში ქალების უპირატესობის შესახებ ყოველთვის იარსებებს. ეს სრულებით არ ხსნის დიდი არისტოტელეს დამცირების ველურ პოპულარობას, მაგრამ გარკვეულ აზრს იძლევა. დღემდე ბევრს იცნობს მარადიულად ახალგაზრდული სილამაზის ფილისის გამოსახულება, რომელიც ჭაღარა ბრძენს მათრახით მართავს.