ცნება – ანტისემიტიზმი – პოლიტიკურ ტერმინოლოგიაში XIX საუკუნის ბოლოს დამკვიდრდა. ანტისემიტი ეწოდებოდა ისეთ ადამიანს, რომელსაც სძულდა ებრაელები, რადგან მიაჩნდა რომ ისინი მსოფლიო ბატონობისაკენ მიისწრაფოდნენ და მოუწოდებდა მოქალაქეებს წინააღმდეგობა გაეწიათ მათთვის. მოგვიანებით, ებრაელების საკითხის საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებას, უწოდეს ჰოლოკოსტი, ან შოა. ევროპის ქვეყნებში, განსაკუთრებით გერმანიასა და ავსტრიაში ანტისემიტური ტრადიციები არსებობდა. ჯერ კიდევ XVIII საუკუნეში მცხოვრებ ებრაელს გვარი არ უნდა ჰქონოდა, ხოლო XIX საუკუნეში მათთვის გვარის მიცემა რეგლამენტირებული იყო. 1887 წლის მორიგი კანონით ებრაელებს აუკრძალეს “ძველი აღთქმიდან“ აეღოთ “ებრაული“ სახელები.

XX საუკუნის დასაწყისში ანტისემიტიზმი ვენაში ადრინდელზე უფრო მძაფრად ვლინდებოდა. ხშირად გაისმოდა შეშლილი იდეები, რომ საშიში უცხოელები თავიდან მოეშორებინათ. ავსტრიის პარლამენტში 1900 წელს განიხილავდნენ წინადადებას, ებრაელებისათვის ქრისტიანებთან სქესობრივი ურთიერთობა აეკრძალათ. ებრაელთა სავარაუდო ფიზიკური და გონებრივი ჩამორჩენილობის შესახებ აურაცხელი ლიტერატურა იწერებოდა – არცთუ იშვიათად, ღვარძლით დაწერილი, უმეტესად იმ ადამიანების სახელებით გამყარებული, რომლებიც მედიცინაში ავტორიტეტებად იყვნენ მიჩნეული.

1912 წელს ბავარიაში შეიქმნა ორდენი, რომელიც თაყვანს სცემდა ძველ გერმანელთა ომისა და სიკვდილის ღმერთს ვოტანს. ჩამოყალიბდა საზოგადოება “ტულე“, რომელიც დახმარებას უწევდა ყველა გაერთიანებას, ვინც “ებრაელთა წინააღმდეგ იბრძოლებდა“. პირველი მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ გადარჩენილი ჯარისკაცები დაბრუნდნენ სამშობლოში. ნახევარი მილიონი გერმანელი გამოყარეს პოლონეთიდან. 700 ათასი ოფიცერი და კიდევ უფრო მეტი სერჟანტი აღმოჩნდნენ საშინელ, უიმედო მდგომარეობაში ბერლინსა და სხვა ქალაქებში. ომის ინვალიდებს არ დაენიშნათ პენსია. ინფლაცია იზრდებოდა, როგორც თოვლიანი ქარბუქი. ყოველ თვეს, ყოველ კვირას, ყოველ დღე და ყოველ საათს მარკის ღირებულება უფასურდებოდა. თუ თქვენ სურვილი გქონდათ შეგეძინათ რაიმე ნივთი დილით, დაუყოვნებლივ უნდა გეყიდათ, რადგან შუა დღეს მისი ფასი სამ-ოთხჯერ შეიძლება გაზრდილიყო. ასეთ ვითარებაში ყველგან გამოჩნდნენ უცხოელთა ჯგუფები, რომელთაც ჯიბეები სავსე ჰქონდათ დოლარებით, ფრანკებით და ფუნტებით. ისინი ყიდულობდნენ პირველი მოთხოვნილების საგნებს და ხელოვნების ნიმუშებს, რომელთა შეძენა თავად გერმანელებს უკვე აღარ შეეძლოთ. ასეთ ამორალურ ვითარებაში მთელი გერმანიის მასშტაბით სწრაფად გავრცელდა ქსენოფობია. მოკლე დროში ერთ დოლარში იხდიდნენ 4, 2 ტრილიონ მარკას. ჩვეულებრივი საფოსტო მარკა კი 12 მილიონი მარკა ღირდა.

აღნიშნული ეკონომიკური ვითარების ფონზე ისტორიულ სცენაზე გამოჩნდნენ მოვაჭრე ებრაელები, რომელთა მოქმედებამ გაამძაფრა ანტისემიტური განწყობილება, რომელიც ისედაც ძლიერი იყო გერმანელ მოსახლეობაში. ჰიტლერის ისტორიულ წარმოდგენებში ისევე, როგორც მისი ყოფილი მასწავლებლის ალექსანდრე ფონ მიულერის შეხედულებებში ებრაელები მიეკუთვნებოდნენ ხრწნად ფერმენტს, რაც განსაზღვრავდა მათ ბიოლოგიურ ანტისემიტიზმს. “ნუთუ, – განაცხადა ჰიტლერმა 1941 წლის 1 დეკემბერს – ბუნებამ იმიტომ შექმნა ებრაელები, რომ თავისი ლპობადი გავლენით მოძრაობაში მოიყვანონ სხვა ხალხები? თუ ეს მართალია, მაშინ მოციქული პავლე და ტროცკი უდიდეს პატივისცემას იმსახურებენ, რამდენადაც ამ საქმეში მათ წვლილი მიუძღვით“. მისი რწმენით ებრაელობა წარმოადგენდა “ნებისმიერი სამყაროს სასიკვდილო მტერს“, “წამლავდა სხვა ხლხების სისხლს“, “წოვდა მათ სიცოცხლეს“.

1918 წელს მიუნხენში ყოფნის დროს ჰიტლერს ხელში ჩაუვარდა ნაციონალისტური შინაარსის ანტისემიტური პროკლამაციები და პამფლეტები, სადაც აღნიშნული იყო, რომ გერმანიის დამარცხებაში დამნაშავეები მხოლოდ ებრაელები იყვნენ. “ბოლოს და ბოლოს აღარ მეეჭვებოდა, რომ სოციალ-დემოკრატიული პრესა მთლიანად ებრაელთა ხელში იყო – აღნიშნავდა ჰიტლერი თავის წიგნში “ჩემი ბრძოლა“. უფრო მეტიც, დავრწმუნდი, რომ არც ერთი გაზეთი, რომელთანაც ვინმე ებრაელს რაიმე შეხება ჰქონდა, არ შეიძლება ყოფილიყო ნაციონალისტური იმ აზრით, როგორც ეს მე მესმოდა. რაც შეეხება მარქსისტულ პრესას, იქ, დაწყებული რედაქტორიდან, დამთავრებული უმცროს თანამშრომლამდე, ყველანი ებრაელები იყვნენ.

სოციალ-დემოკრატების ყველა ბროშურის ავტორებიც ებრაელები იყვნენ. სოციალ-დემოკრატიული გაზეთების თითქმის ყველა სტატიას ხელს ებრაელი ჟურნალისტები აწერდნენ, ებრაელები დომინირებდნენ რაიხსტაგში. მუშათა კავშირებში, თავმჯდომარეობდნენ სხვადასხვა ორგანიზაციებს. იყვნენ ქუჩის აგიტატორები“. ჰიტლერი თვლიდა, რომ ებრაელები არასოდეს “გაგერმანელდებოდნენ“. მისი აზრით “ისინი გამხრწნელ ელემენტებს წარმოადგენდნენ“. მან შეიძულა ებრაელები. გულგრილი დამკვირვებლიდან, ფანატიკური ანტისემიტი გახდა. ჰიტლერის ანტისემიტიზმს ძალას მატებდა ნაციონალ-სოციალისტური პარტიის პროგრამა. რომლის თანახმად ებრაელებსა და “ებრაელთა შთამომავლებს“ ერთმეოდათ გერმანიის მოქალაქეობა (პუნქტი 4), გერმანიაში შეეძლოთ ეცხოვრათ დროებით (პუნქტი 5) და არ ჰქონდათ უფლება დაეკავებინათ რაიმე ოფიციალური თანამდებობა (პუნქტი 6). თუ რუსეთში ბოლშევიკებმა ყველაზე ოდიოზური ბიბლიური პერსონაჟი, გამყიდველი იუდა “კაცობრიობის პირველ რევოლუციონერად“ გამოაცხადეს და სხვადასხვა ქალქში ძეგლი დაუდგეს, ჰიტლერს ბიბლიური მოსე ბოლშევიზმის ლიდერად მიაჩნდა, რომელმაც სისხლიანი რევოლუციის მოსაწყობად ებრაელები ეგვიპტიდან გამოიყვანა.

1933 წლის 1 აპრილიდან რეიხში გამოცხადდა ებრაულ საქონელზე ბოიკოტი. ებრაელთა მაღაზიებთან მორიგეობდნენ “მოიერიშეთა რაზმები“ პლაკატებით, რომლებიც მოუწოდებდა გერმანელებს არაფერი ეყიდათ ურიებისაგან. 1935 წლის 15 სექტემბერს ვილჰელმ ფრიკის მონაწილეობით ნიურნბერგში მიღებული იქნა კანონი მოქალაქეობისა და რასის შესახებ, რომელიც ზღუდავდა ებრაელთა უფლებებს და აცხადებდა მათ მეორე ხარისხის მოქალაქეებად. ამავე დროს ფრიკის ბრძანებით 100 ათასი ადამიანი გაიგზავნა საკონცენტრაციო ბანაკში. იგივე კანონი კრძალავდა შერეულ ქორწინებას ებრაელებსა და გერმანელებს შორის, რათა არიული სისხლი და გერმანული ხელოვნება გადაერჩინათ ებრაელების დამღუპველი გავლენისაგან. ებრაელებს კი საყელოზე და ზურგზე ექვსქიმიანი ვარსკვლავი უნდა ეტარებინათ, არ უნდა ემგზავრათ ავტობუსით და ტრამვაით და არ უნდა გაერეცხათ სარეცხი არიულ სამრეცხაოებში.

ანტისემიტიზმის ნაცისტური პროგრამა ინტენსიურად მუშაობდა. მაგალითად, 1942 წლის იანვარში უსაფრთხოების სამსახურის პატაკში აღნიშნულია, რომ "ესტონეთი გაწმენდილია ებრაელებისაგან“. საკონცენტრაციო ბანაკებში ებრაელები მკერდზე ატარებდნენ ყვითელ ვარსკვლავს, ასოციალური ელემენტები შავ სამკუთხედს, პოლიტიკური პატიმრები წითელ სამკუთხედს, ჰომოსექსუალები კი, როგორც სოციალური ელემენტების განსაკუთრებული კატეგორია, ატარებდნენ ვარდისფერ სამკუთხედს. "სიკვდილის ბანაკებს“ ადამიანთა მოსპობის საკუთარი მეთოდები ჰქონდათ შემუშავებული. ზოგიერთ ბანაკში, ვიდრე ფიზიკურად გაანადგურებდნენ ნაცისტები წამების სხვადასხვა ექსპერიმენტს ატარებდნენ პატიმრებზე. ეს იყო ნამდვილი ჯოჯოხეთი. ამცირებდნენ, ცხოველებად აქცევდნენ ადამიანებს. ბანაკის მართვის შენობის ქვედა სართულზე მდებარეობდა ე.წ. საწამებელი საკანი, სადაც პატიმრებს ჩხვლეტდნენ ნემსებით ენაზე, ტანზე კვეთდნენ ვარსკვლავებს, კიდებდნენ ფეხებით, თხრიდნენ თვალებს, აჭრიდნენ ცხვირს.

სასამართლო პროცესზე მოტანილი დოკუმენტების მიხედვით, მაიდანეკის საკონცენტრაციო ბანაკში პატიმრებმა ერთ-ერთ დამსჯელ ჯგუფს შეარქვეს “სისხლიანი ბრიგადა“. ბრიგადის წევრები თავის “ავჩარკებს“ გეშავდნენ ებრაელ ფეხმძიმე ქალებზე და სიამოვნებით უყურებდნენ, როგორ გლეჯდნენ ძაღლები მათ მსხვერპლს. დოკუმენტური კადრები გვამცნობენ, როგორ ისროდა ნაცისტი გერმანელი ქალი ჰერმინა ბრაუნშტაინერი (ზედმეტი სახელი კობილა) ძუძუს ბავშვებს კრემატორიუმის ღუმელში და ხარობდა თუ როგორ იწვოდნენ ცოცხლად. გზას მატარებლიდან გაზის კამერამდე, კაცები უნდებოდნენ ათ წუთს, ქალები კი საათის მეოთხედს, ვინაიდან მათ ხშირი და ხარისხიანი თმა ქონდათ და მის შეჭრას უფრო დიდი დრო სჭირდებოდა. მოჭრილი თმით, ლეიბებს ტენიდნენ, ან აკეთებდნენ თოჯინებისთვის პარიკებს. იმისათვის, რომ ხალხს სადგურზე ხმაური არ აეტეხა, ეუბნებოდნენ, რომ ჯერ ყველა მიდიოდა აბანოში, ხანდახან ბილეთებსაც ურიგებდნენ, ვითომ, აბანოს სალაროში უნდა წარედგინათ. ირგვლივ სახლებზე კი წარწერები ეკიდა: ბუფეტი, სალარო, ტელეგრაფი და ა.შ. და ხალხსაც თუმცა ეშინოდა, მაგრამ მაინც ფიქრობდა, რომ სადგურზე იმყოფებოდნენ და სხვა ადგილას წაიყვანდნენ, ხოლო, გახდა და თმის შეჭრა საჭირო იყო ჰიგიენის დაცვის თვალსაზრისით, რადგან გერმანელები ძალიან ზრუნავდნენ ჰიგიენაზე და ას კილოგრამ თმაში სამმართველო სახელმწიფოსაგან იღებდა რეიხის ხუთ მარკას. გერმანელები ამბობდნენ, რომ ბანაობის შემდეგ ყველა წავიდოდა მეორე ბანაკში, სადაც ისინი იმუშავებდნენ, ვინაიდან ბეჯითი მუშაობა საუკეთესო გზა იყო გამოსწორებისკენ. გაზის კამერებში, ხალხი შედიოდა ხელებაწეული, რაც შეიძლება ბევრი რომ დატეულიყო, ხოლო მათ ზევით დარჩენილ სივრცეში ბოლო წუთს ბავშვებს შეყრიდნენ, ისინი პატარები იყვნენ და დიდ ადგილს არ იკავებდნენ. ზოგჯერ, “სადგურზე“ ორკესტრი იდგა, რომელიც შედგებოდა ახალგაზრდა პატიმარი გოგონებისაგან, თეთრ ბლუზებსა და მეზღვაურის ლურჯ ქვედაკაბებში და არიებს უკრავდნენ ოპერეტებიდან.

პირველი გაზის კამერა ოსვენციმში 1942 წლის მაისში ამოქმედდა. ოსვენციმის კრემატორიუმის საშუალო “გამტარუნარიანობამ“ დღეში 20 ათასს მიაღწია. როგორც უკვე აღვნიშნეთ საკონცენტრაციო ბანაკებში “სამეცნიერო ცდებსაც“ ატარებდნენ. უმეტესად, ეს იყო სტერილიზაციისა და კასტრაციის სხვადასხვა მეთოდები, ან ტკივილგამძლეობის ტესტირება. ამ პროცედურებს ძირითადად უტარებდნენ ახალგაზრდა, ფიზიკურად ძლიერ პატიმრებს. რომელიმესთვის, მაგალითად შეიძლება მოეჭრათ ფეხზე პატარა ნაჭერი, ან ძვლამდე აეძროთ ხორცი და ა.შ. ან სხვადასხვა ცდებს ტყუპებზე, რომელიც ახალი ჰიპოტეზის ფორმულირების საშუალებას იძლეოდა გენეტიკაში, და რაზედაც, სამეცნიერო წრეებში ბევრს ლაპარაკობდნენ. თუ, პატიმართა შორის აღმოჩნდებოდა ვინმე, ვინც ებრაელს გავდა, თავს აჭრიდნენ, მას პრეპარირებას უკეთებდნენ და აგზავნიდნენ გერმანულ სკოლებში, სკოლის მოზარდებს, რომ შესძლებოდათ პირველივე შეხედვით ეცნოთ ებრაელი.

ხაზგასასმელია, რომ მესამე რაიხის რასისტულ პოლიტიკას ზოგად-ბიუროკრატიული ევფემიზმის გამოყენებით “ებრაელთა საკითხის საბოლოო გადაწყვეტა ეწოდა, რაც ევროპის ებრაელთა სრულ განადგურებას გულისხმობდა. ბრძანებას 1941 წლის 31 ივლისს გერინგმა მოაწერა ხელი. გესტაპო გამოავლენდა, გაასახლებდა ან ფიზიკურად სპობდა ნებისმიერი აღმსარებლობის და სტატუსის მქონე ებრაული წარმომავლობის პირს. მობილურობისთვის “გაზვაგონებსაც“ – სატვირთო მანქანაზე დამონტაჟებულ გაზის კამერებს იყენებდა. მეორე მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ ცნობილი გახდა ნაცისტების მიერ ჩადენილი შემაძრწუნებელი ფაქტები: ევროპის ებრაელთა 60% და მსოფლიო ებრაელთა მესამედი განადგურებულიყო, სხვადასხვა წყაროებით – 4, 5 მილიონიდან 8 მილიონამდე, რაც “ჰოლოკოსტის“, “კატასტროფის“ და “შოას“ ტერმინებით დამკვიდრდა მსოფლიო ისტორიაში. აქვე უნდა ავღნიშნოთ, რომ ამერიკული პრესის მონაცემების თანახმად, ომის შემდეგ 5 ათასზე მეტმა ნაცისტმა დამნაშავემ თავშესაფარი ჰპოვა ამერიკის შეერთებულ შტატებში.

აქვე გვინდა შევეხოთ დებატებს ჰოლოკოსტზე კათოლიკურ ეკლესიასთან მიმართებაში. კვლავ ისმის კითხვა: რამდენად ინფორმირებული იყო ვატიკანი? არქიეპისკოპოსი საპეგა, რომელიც ებრაელთა გეტოდან რამდენიმე წუთის სავალზე ცხოვრობდა და ოსვენციმთანაც ახლოს იყო, ყოველ ღონეს ხმარობდა სიმართლის გამოსააშკარავებლად. 1942 წლის დასაწყისში მიტროპოლიტმა კარდინალმა უშუალოდ რომის პაპს მისწერა საკონცენტრაციო ბანაკებში გამეფებული სისასტიკის შესახებ. იგი წერდა, რომ “ამ ბანაკებიდან იშვიათად თუ ვინმე გამოდის ცოცხალი“, ეს არის ადგილი, სადაც “უფლებებს მოკლებული ტყვეები უნებურად ექცევიან იქ გამეფებული სისასტიკის გავლენის ქვეშ და ადამიანობის ნიშანწყალსაც კარგავენ“. ყველაზე გავლენიანი ფიგურა – ეუჯენიო პაჩელი, პიუს XII მთელი მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში და მისი დამთავრების შემდეგ კიდევ დიდხანს რომის პაპი იყო. დღევანდელი გადასახედიდან პაჩელი წინააღმდეგობრივ პიროვნებად წარმოგვიდგება, რადგან იმ დროს აშკარად არ დაგმო ჰოლოკოსტი. “ჰიტლერის პაპი“ – ამ სათაურით გამოსულმა ჯონ კორნუელის გახმაურებულმა წიგნმა თანამედროვეობის სახელით განაჩენი გამოუტანა პიუს XII-ს. მაგრამ გასული საუკუნის ოთხმოციანი წლების რომაელებისათვის იგი ეროვნული გმირი და სულიერი ლიდერი იყო. მთელი გერმანული ოკუპაციის პერიოდში პაპი ვატიკანში რჩებოდა. თავისი პოსტი არც მოკავშირეთა მიერ განხორციელებული დაბომბვის დროს დაუტოვებია და საჰაერო თავდასხმების გამო რუზველტს საპროტესტო მიმართვაც კი გაუგზავნა. იგი საგანგებო ბომბსაფარის აშენებას მოითხოვდა ვატიკანში დაცული იშვიათი წიგნებისათვის, თავად კი უარი თქვა თავშესაფარზე. როცა ამერიკულმა თვითმფრინავებმა მიზანში ამოიღეს და დაბომბეს ლატერანის წმინდა იოანეს ტაძრის მახლობლად მდებარე ერთ-ერთი პუნქტი, რომის პაპი დაუყოვნებლივ გაეშურა დაჭრილების მოსანახულებლად.

პიუს XII იტალიელებისათვის იგივე იყო, რაც ინგლისელებისათვის დედა-დედოფალი. ომის დროს მან აკრძალა ცენტრალური გათბობა ვატიკანში და ამით სოლიდარობა გამოუცხადა რომის მცხოვრებლებს; პაპის ვილა კასტელ განდოლეოში პოლიტიკური ან რელიგიური ნიშნით დევნილთა თავშესაფარად იქცა. ომის პერიოდში ევროპაში მყოფი ქართული ემიგრაცია და განსაკუთრებით ის ნაწილი, რომელიც ვერმახტის სამსახურში ჩადგა გულგრილი არ დარჩენილა ებრაელთა ბედისადმი. როცა გერმანელებმა პარიზიდან ებრაელთა დეპორტაცია დაიწყეს, ქართველებმა ისინი ეთნიკურად ქართველებად გამოაცხადეს და ყალბი დოკუმენტების შექმნით სიკვდილს გადაარჩინეს, როგორც ქართველი, ისე მრავალი ევროპელი ებრაელი. მათ შორის იყო ფინანსთა მინისტრის ყოფილი მოადგილე ქართველ ებრაელთა თავკაცი იოსებ ელიგულაშვილი. საქმეში ჩაერია მიხეილ კედია, რომელმაც მანმადე დოკუმენტურად დაუსაბუთა გერმანელებს, რომ ქართველი მაჰმადიანები ეთნიკურად ქართველები არიან.

გერმანიამ გაითვალისწინა რა თავისი მოკავშირე თურქეთის ინტერესებიც და ეს არგუმენტებიც მიიღო. მ.კედიამ შეძლო ბანაკებიდან ქართველი მუსლიმების გათავისუფლება. ამის შემდეგ მან ახალი, მაგრამ ყალბი საბუთები წარუდგინა გერმანელებს, რომ ქართველი ებრაელებიც წარმომავლობით და ანთროპოლოგიურად ქართველები არიან, მაგრამ მოსეს რჯულის მიმდევრები, ამიტომაც განსხვავდებიან ისინი ებრაელებისაგან ზნე-ჩვეულებებითა და გარეგნობით.ფინანსთა ყოფილმა მინისტრმა კონსტანტინე კანდელაკმა, საქართველოს მთავრობის სახელით, შეადგინა შესაბამისი დოკუმენტები, თუმცა ეს დიდ რისკთან იყო დაკავშირებული. მიხეილ კედიას ეს მანევრი წარმატებით გამოიყენეს ქართველებმა პოლონეთშიც, ამ გზით 1000-ზე მეტი ქართველი ებრაელი გადაარჩინეს სიკვდილს, რამაც ერთი-ორად აამაღლა ქართველთა ავტორიტეტი და მრავალი ახალი მეგობარი შესძინა მათ. ამ კამპანიაში მონაწილეობდნენ იოსებ ელიგულაშვილი, ალექსანდრე ცომაია, ალექსანდრე ქორქია, გიორგი მაღალაშვილი და სხვები. ანტისემიტიზმისა და საერთო ისტერიის ფონზე ეს იყო იმდენად უნიკალური მოვლენა, რომ მ. კედიამ და ნ. ჟორდანიამ პარიზის დიდი რაბინის ვაისის და ებრაული საზოგადოების პრეზიდენტის მოსერის მადლობის წერილები მიიღეს:

"ბატონ მიხეილ კედიას, ბატონ ელიგულაშვილისაგან შევიტყვეთ, იმ დიდი სამსახურის შესახებ, რაც თქვენ გაგიწევიათ ებრაული აღმსარებლობის თქვენი თანამემამულეებისათვის დიდსულოვანი დახმარებით რასისტული კანონისაგან მათი გადარჩენით, და მე ვუერთდები იმ მადლიერების გრძნობას, რასაც ისინი თქვენდამი განიცდიან. გთხოვთ მიიღოთ ჩემი პირადი მადლობა მათი კეთილდღეობის დაცვისათვის და მიიღეთ ჩემი დიდი პატივისცემა. პარიზის დიდი რაბინი იულიუს ვაისი“.

"ბატონ მიხეილ კედიას, ძვირფასო ბატონო, გვაქვს პატივი მინისტრ გეგეჭკორის წინაშე გამოვხატოთ ჩვენი მადლიერება მისი და მისი მეგობრების მიმართ ჩარევის გამო ოკუპანტ გერმანელთა წინაშე cj-religionis ე.ი. ქართველ ებრაელთა სასარგებლოდ. გვინდა მოგახსენოთ, რაოდენ ბედნიერნი ვართ თქვენი მამაცური და გულითადი მოქმედებების გამო. გმადლობთ თქვენი შეუპოვრობისა და სამართლიანობის გამახვილებული გრძნობისათვის, რომელიც ასე დამახასიათებელია კეთილშობილი ქართველი ერის ტრადიციებისათვის.
თქვენ არა მარტო დაეხმარეთ თქვენს თანამოძმე ებრაელებს დამამცირებელი რასისტული კანონების თავიდან აცილებაში, რომელსაც ჩვენ ოთხ წელზე მეტია განვიცდით, არამედ ყველაზე მეტად თქვენ გაათავისუფლეთ უამრავი ტყვე საკონცენტრაციო ბანაკებიდან. ჩვენ მოვალეობად მიგვაჩნია მადლობა გადაგიხადოთ და გამოვხატოთ ჩვენი გულწრფელი მადლიერება მორალური კმაყოფილების ღრმა გრძნობები. გულწრფელად თქვენი ჯ. მოსერი“.

თვით იოსებ ელიგულაშვილი ასე აფასებდა ამ დახმარებას: “ბევრი, ბევრი ქართველი დაგვეხმარა ჩვენ ამ საქმეში, ამას ვერ დავივიწყებთ, მაგრამ ყველაზე მეტად ის ქართველი დაგვეხმარა, რომელსაც საქართველოს ისტორია ეწოდება“. მუსლიმთა და ებრაელთა შემდეგ, როცა გერმანელებმა სოციალ-დემოკრატთა დეპორტაციაც დაიწყეს, ი. ელიგულაშვილმა დიდი თანხის საფასურად ავტომანქანა იშოვა და ნ. ჟორდანია პარიზიდან გაიყვანა. ბოლოს ჩნდება კითხვა: რატომ ჰქონდა ჰიტლერს განსაკუთრებული სიძულვილი ებრაელების მიმართ? მისი ხელისუფლებაში ყოფნის დროს “ანტისემიტიზმმა“ კულმინაციას მიაღწია და მილიონობით ებრაელის სიცოცხლე შეიწირა. აღსანიშნავია, რომ მისივე მოგონებით ვენაში ჩასვლამდე ის ებრაელებს ვერ არჩევდა გერმანელებისაგან, რადგან ასწლეულების განმავლობაში მათი გარეგნობა დაუახლოვდა ევროპულს და გახდა ადამიანური. ერთადერთ განსხვავებას ის ხედავდა მხოლოდ რელიგიურ აღმსარებლობაში. ომის პერიოდში ჰიტლერის გარემოცვას გაუჩნდა ეჭვი მისი წარმომავლობის შესახებ. ფაქტია, რომ რუმინეთის დედაქალაქ ბუქარესტში ებრაელთა სასაფლაოზე დაკრძალულია ებრაელი ვინმე ადოლფ ჰიტლერი (1832-1892 წწ.). რა ნათესაური კავშირი არსებობდა ებრაელ ადოლფ ჰიტლერსა და მესამე რაიხის ფიურერს – ადოლფ ჰიტლერს შორის მისი მრავალრიცხოვანი ბიოგრაფები დღემდე დუმილს ამჯობინებენ.

წყარო: ავთანდილ სონღულაშვილი – ისტორია პოლიტიკა საერთაშორისო ურთიერთობები