ჩვენი წარმოდგენით, სულთნის ჰარამხანა არის ზეციური ადგილი, სადაც მმართველის დაღლილი ცოლები და ხარჭები ლამაზ ბაღებში, შადრევნებსა და ყვავილებს შორის ნებივრობენ და მუდამ მმართველის მოლოდინში არიან. სინამდვილეში, ჰარამხანაში ცხოვრება რადიკალურად განსხვავდებოდა იმისგან, რასაც ფილმები და რომანები გვიჩვენებენ. წარმოგიდგენთ 8 ფაქტს ოსმალეთის იმპერიის სულთნის ნამდვილი ჰარამხანის შესახებ:
1. ჰარამხანებში სწავლობდნენ
აღმოსავლელი მმართველების ჰარამხანის მკვიდრთა უსაქმურობა მითია. გარედან უფრო საწვრთნელ ცენტრს ჰგავდა, სადაც მუდმივად რაღაცას ასწავლიდნენ. ქალებს ასწავლიდნენ წიგნიერებას, ღვთისმეტყველებას, მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე დაკვრას და ეტიკეტს. მათ ასევე ასწავლიდნენ საუბრის შენარჩუნების მეცნიერებას - მჭევრმეტყველება ითვლებოდა მმართველის მეუღლისა თუ ხარჭისთვის მნიშვნელოვან თვისებად.
ასევე ასწავლიდნენ ქალბატონებს მამაკაცის ცდუნებისა და სიამოვნების მინიჭების ხელოვნებას. სულთნის ცოლების წერილების ანალიზმა ცხადყო, რომ ისინი თავიანთი დროის ძალიან განათლებული ქალები იყვნენ. ზოგიერთი მათგანი ხელმძღვანელობდა საზოგადოებრივ ორგანიზაციებსა და ფონდებს, ნაწილი კი მეჩეთებისა და მედრესების მშენებლობას ხელმძღვანელობდა.
2. ჰარამხანაში გოგონებს საკუთარი ნებით აგზავნიდნენ
ყველა ხარჭა არ იყო ტყვედ ჩავარდნილი შორეულ სამხედრო კამპანიებში. ღარიბი ოჯახებიდან ლამაზ გოგოებს მშობლების ბრძანებით სულთნის ჰარამხანაში შესვლა შეეძლოთ. მათ უბრალოდ ყიდდნენ, იღებდნენ კარგ ჯილდოს და ხელს აწერდნენ საბუთს მათ სამუდამოდ მიტოვების შესახებ.
თუ ხარჭას აღმოაჩნდებოდა ნაკლოვანებები, რომლებიც დამალული იყო შეძენისას, გარიგება შეიძლება გაბათილებულიყო და ასეთ შემთხვევაში ფულს აბრუნებდნენ. ნაკლოვანებები შეიძლება ყოფილიყო როგორც ფიზიკური, ასევე კარგი მანერების სრული ნაკლებობა, ასევე ცუდი ხასიათი.
3. სულთანთან ღამე შეიძლება ვერც გაეტარებინათ
ხარჭების უმეტესობა მთელ ცხოვრებას ჰარამხანაში ატარებდა, მაგრამ ზოგიერთი სულთანთან ერთად საწოლში დაწოლას კი არა მის ნახვასაც კი ვერ ახერხებდა. მმართველის მამაკაცურ ძალაზე მუდამ ლეგენდებ დადიოდა, მაგრამ სინამდვილეში ის ჩვეულებრივი ადამიანი იყო, ზოგჯერ შუახნისაც კი.
სულთანს უბრალოდ ფიზიკურად არ შეეძლო თავისი ყველა ხარჭას დამაყოფილება, ზოგიერთს აღარც აინტერესებდა და ჰარამხანა უბრალოდ სხვების დასანახად ჰქონდა.
4. დისციპლინა ჰარამხანაში
ჰარამხანა იყო ადგილი, სადაც არსებობდა იერარქია და მკაცრი დისციპლინა. ყოველი ხარჭა იღებდა ხელფასს, მაგრამ ასევე შეიძლება მკაცრად დაესაჯად გაფლანგვისთვის. პასუხისმგებლობა ნაწილდებოდა ქალებს შორის – იყვნენ ღვინის მარნის გასაღების, დიდი სულთნის ბეჭდისა და ხაზინის “გამგებლებიც" კი.
ცნობილია, რომ მე-18 საუკუნეში სულთნის ჰარამხანიდან ქალებს შორის პასუხისმგებლობის 320 თანამდებობა იყო განაწილებული! ჩართული იყვნენ არა მხოლოდ საყვარელი ცოლები . მათგან მხოლოდ 15 ქალი იყო დასახელებული ფავორიტად.
5. სულთნის ვალდებულებები
შეიძლება უცნაურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ სულთანს, რომელსაც მსოფლიოს მმართველს ეძახდნენ, გარკვეული ვალდებულებები ჰქონდა ცოლების მიმართ. მთელი კვირის განმავლობაში მმართველს შეეძლო გაეკეთებინა ის, რაც მოესურვებოდა, მაგრამ ის ვალდებული იყო ღამე გაეტარებინა პარასკევიდან შაბათამდე თავის ერთ-ერთ კანონიერ ცოლთან. ზედიზედ სამი პარასკევის გამოტოვება სასამართლოში წასვლის მიზეზი გახლდათ- ცოლებს შეეძლოთ ეჩივლათ თავიანთ ბატონზე, როდესაც ისინ უგულებელყოფდნენ მამაკაცურ მოვალეობებს. სულთანს, გარდა ასობით ხარჭისა, ჰყავდა 4-დან 8-მდე ცოლი და რაიმეს არევის თავიდან ასაცილებლად, ერთ-ერთი ყველაზე პასუხისმგებელი ხარჭა ინახავდა სპეციალურ ჟურნალს, რათა ჩაეწერათ მონარქის თარიღები მეუღლეებთან ერთად.
6. ჰარამხანა სახელმწიფო დაწესებულებად ითვლებოდა
სულთნის ჰარამხანა იყო სახელმწიფო ორგანო, თუმცა არც ისე ფორმალური. ხშირი იყო შემთხვევები, როცა ჰარამხანის მკვიდრნი ერეოდნენ საშინაო და თუნდაც საგარეო პოლიტიკაში და რჩევებსაც კი აძლევდნენ თავიანთ ბატონს. ცნობილია ოსმალეთის იმპერიის ისტორიის პერიოდი, რომელსაც ისტორიკოსები „ქალის სულთანატს“ უწოდებენ. 1550 წლიდან 1656 წლამდე, ფაქტობრივად, უზარმაზარ იმპერიაში მრავალ ისტორიულ გადაწყვეტილებას სულთნების ცოლები იღებდნენ. ამ პერიოდში დაიწყო ოსმალეთის იმპერიის დაცემა, მაგრამ ისტორიკოსები მას უკავშირებენ არა „ქალის სულთანატს“, არამედ საგარეო პოლიტიკისა და საშინაო სახელმწიფო ფაქტორების ერთობლიობას.
7. სილამაზის სტანდარტები ჰარამხანაში
ცნობილია, რომ გემოვნებაზე არ დაობენ. ამიტომ, სხვადასხვა სულთნის დროს, სხვადასხვა ტიპის ხარჭები იყვნენ ჰარამხანაში. თავად მმართველი ადგენდა სილამაზის სტანდარტს, ეყრდნობოდა მის გემოვნებას და მის იდეებს სილამაზის შესახებ, ხშირად ძალიან თავისებურიც იყო. მაგალითად, სულთანი იბრაჰიმი, რომელიც მართავდა ოსმალეთის იმპერიას 1640 წლიდან 1648 წლამდე, უპირატესობას ანიჭებდა მსუქან ქალებს. სულთანისთვის ლამაზმანებს ეძებდნენ მთელი ქვეყნის მასშტაბით, შემდეგ კი ჰარამხანაში მოჰყავდათ ისინი, ტკბილეულით ავსებდნენ და უზღუდავდნენ მოძრაობას. ჰარამხანას სპეციალისტების ძალისხმევით, ხარჭების წონა მერყეობდა 114-დან 220 კგ-მდე. იბრაჰიმის ფავორიტი იყო 230 კგ-იანი ხარჭა, მოსიყვარულე მეტსახელით შეკერ პარა ("შაქარივით ტკბილი").
8. ჰარამხანიდან გათავისუფლება
თუკი სულთანი რომელიმე ხარჭას 9 წლის განმავლობაში ყურადღებას არ აქცევდა, მას შეეძლო კანონიერად დაეტოვებინა ჰარამხანა. სულთანი ასეთ ქალებს კარგ ანაზღაურებას აძლევდა. ისინი იღებდნენ ძვირფას საჩუქრებს, ფულს, სახლს და თავისუფალი ადამიანის სტატუსის დამადასტურებელ საბუთს. სულთანი „გამოუცხადებელი ყოფილის“ პირად ცხოვრებაზეც ზრუნავდა. მმართველის განკარგულებით, მათ კარგი შემოსავლის მქონე ღირსეულ ქმრებს ურჩევდნენ და ქორწილს აწყობდნენ.
