x
მეტი
  • 29.03.2024
  • სტატია:134059
  • ვიდეო:353919
  • სურათი:508251
უკანასკნელი იაჰას ტომიდან-ისტორია ინდიელ იშიზე, რომლის ტომი ოქროს მაძიებლებმა ამოწყვიტეს

ინდიელი იშის ისტორია უნიკალურია. ის გახდა იანა-იაჰას ტომის უკანასკნელი წარმომადგენელი, რომელიც ცხოვრობდა სიერა ნევადის მთებში. მისი თანამემამულე ტომების უმეტესობა გაანადგურეს ოქროს მაძიებლებმა, რომლებიც ამ მხარეში მივიდნენ მე-19 საუკუნის შუა წლებში.image
იში 10 წლის იყო, როცა ნათესავებთან ერთად მთაში დასამალად გაიხიზნა. იქ მან 40 წელი იცხოვრა, სანამ სრულიად მარტო არ დარჩა. მარტოობისა და შიმშილის გამო იში საბოლოოდ იძულებული გახდა მტრებს ჩაბარებოდა. ინდოელი გახდა კალიფორნიის ანთროპოლოგიური მუზეუმის "ექსპონატი", მაგრამ ტყვეობაში დიდხანს არ უცხოვრია ...

იაჰის ტომი მცირე იყო - მოსახლეობა მხოლოდ 400 ადამიანს შეადგენდა (ეს არის სამხრეთით მცხოვრები იანას ტომის ნაწილი). წლების განმავლობაში იაჰი ცხოვრობდა საკუთარ მიწაზე, ეწეოდა შემგროვებლობას, თევზაობასა და ნადირობას.image
ჩვეული ცხოვრება დასრულდა, როდესაც კალიფორნიაში "ოქროს ციებ-ცხელება" დაიწყო და იქ 300 ათასზე მეტი ოქროს მაძიებელი მივიდა. მათ წაართვეს იაჰის საკვები და წყალი, დააბინძურეს მდინარეები და მოწრეს ხეები, ხოლო იაჰიმ, თავის მხრივ, დაიწყო თეთრკანიანთა პირუტყვის გატაცება. მტრობა თანდათან ღია დაპირისპირებაში გადაიზარდა და, რა თქმა უნდა, მალევე გაიმარჯვეს იარაღის მქონე ადამიანებმა. ძალიან მალე იაჰი პრაქტიკულად განადგურდა, 100-ზე ნაკლები ადამიანი გადარჩა.

ტომი თითქმის მთლიანად გაქრა დაახლოებით 15 წელიწადში, იაჰი ხალხის 16 წარმომადგენელმა მოახერხა მთებში გაქცევა. მრავალი წლის განმავლობაში არც ერთი იაჰი არ იმყოფებოდა კალიფორნიაში, სანამ 1911 წლის 29 აგვისტოს ტომის უკანასკნელმა წარმომადგენელმა არ დაამყარა კონტაქტი ცივილიზებულ სამყაროსთან. ინდიელი იმ დროს დაახლოებით 50 წლის იყო, ის ეძებდა საჭმელს და სასოწარკვეთილი დახმარებისთვის მიმართა თეთრკანიანებს, რომლებიც მუშაობდნენ ქალაქ ოროვილში სასაკლაოში. კმამაკაცს არ უთქვამს თავისი სახლი თეთრკანიანებისთვის, რადგან ეს მიუღებელი იყო ინდიელებისთვის. მოგვიანებით მეცნიერებმა მას უბრალოდ იში უწოდეს, რაც თარგმანში „კაცს“ ნიშნავს. ანთროპოლოგ თომას ვატერმანი მიიწვიეს იშისთან სასაუბროდ ადგილობრივ პოლიციის ბიუროში, მან დაადგინა, რომ იში იაჰას უკანასკნელი წარმომადგნელი იყო და მოაწყო მისი წაყვანა კალიფორნიის უნივერსიტეტის ანთროპოლოგიურ მუზეუმში.image
იმ დროს ანთროპოლოგებმა იცოდნენ იანას ენა, რომელიც ჯერ კიდევ განსხვავდებოდა იაჰი დიალექტისგან, ამიტომ მეცნიერმა დიდი დრო დახარჯა იშის ლექსიკონის ხელახლა შექმნაზე. ვატერმანმა შეძლო დაედგინა, რომ 1865 წელს მოხდა იაჰის მასობრივი მკვლელობები, იშამ და რამდენიმე სხვა ტომის წევრმა მოახერხეს გაქცევა და ისინი ოთხი ათეული წელი იმალებოდნენ. 1908 წელს ტოპოგრაფებმა აღმოაჩინეს მათი ბანაკი, იში გაიქცა და ავადმყოფი დედა დატოვა. როცა ბანაკში დაბრუნდა, დედა ცოცხალი დახვდა. იაჰიში მოეწყო შეხვედრის ადგილი, მაგრამ არცერთი სხვა იაჰი იქ არ დაბრუნებულა, ამიტომ იში მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ ის და დედამისი მარტო დარჩნენ. დედა მალევე გარდაეცვალა, იში მარტო დარჩა და სამი წელი ტყეებში დახეტიალობდა საკვების საძიებლად.

კალიფორნიაში იშის ასწავლიდა ანთროპოლოგიის პროფესორი ალფრედ კრებერი. მან უზრუნველყო, რომ იშის გამოეყო ოთახი უნივერსიტეტის მუზეუმთან და დროთა განმავლობაში დაემატა ხელფასი 25 დოლარი. კრებერმა ინდიელის სწავლებაც დაიწყო. რამდენიმე წელიწადში იშიმ 600-მდე ინგლისური სიტყვა აითვისა და შეძლო იაჰის კულტურაზე საუბარი, აჩვენებდა როგორ ნადირობდნენ ინდიელები, როგორ ანთებდნენ ცეცხლს და რას აკეთებდნენ ყოველდღიურად. კვირაში რამდენიმე დღე იში მუშაობდა მუზეუმში და ასწავლიდამნახველებს ისრებისა და ხელსაწყოების დამზადებას. image
იშიმ მოახერხა უნივერსიტეტის თანამშრომლებთან დამეგობრება. განსაკუთრებით თბილი ურთიერთობა დაამყარა ექიმ საქსტონ პოპთან. იშიმ მეცნიერებისთვის ექსკურსიაც კი ჩაატარა იმ ადგილებში, სადაც ოდესღაც იაჰები ცხოვრობდნენ, აჩვენა, როგორ უნდა გადაეკვეთათ მთა და როგორ ენადირათ.

იში, ისევე როგორც ბევრი ადამიანი, ვინც იზოლირებულად ცხოვრობდა, დაუცველი იყო დაავადების წინააღმდეგ. ცივილიზაციასთან პირველი კონტაქტიდან ხუთი წლის შემდეგ, ის ტუბერკულოზით დაავადდა და გარდაიცვალა 1916 წლის 25 მარტს. პაპის რეკომენდაციით, იშას ცხედარი სიკვდილის შემდეგ კრემირებული იქნა. გარდა ამისა, მეცნიერებმა ამოიღეს იშის ტვინი, რომელიც 83 წლის განმავლობაში ინახებოდა, მუზეუმში სანამ კალიფორნიიდან ინდიელების ჯგუფმა არ მოითხოვა ტვინი მათთვის გადაეცათ სათანადო დასამარხად.



0
539
1-ს მოსწონს
ავტორი:ქეთი1988
ქეთი1988
Mediator image
Mediator image
539
  
კომენტარები არ არის, დაწერეთ პირველი კომენტარი
0 1 0