რა არის შარდ- კენჭოვანი დაავადება

შარდკენჭოვანი დაავადება(უროლიტიზი) ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული პათოლოგიაა. იგი ხასიათდება საშარდე ორგანოებში ქვების წარმოქმნით. ქვები გვხვდება საშარდე სისტემის ყველა ორგანოში, თუმცა, ყველაზე ხშირად ისინი გვხვდება თირკმელებში და შარდის ბუშტში. ასევე, შარდსაწვეთში ქვები სერიოზული პრობლემაა, სადაც ისინი თირკმლებიდან იშლება.

ეპიდემიოლოგია

ის გვხვდება ყველა ასაკში, ბავშვობიდან ხანდაზმულობამდე. სადღეისოდ უროლითიაზით დაავადებულები იმ პაციენტთა თითქმის ნახევარს შეადგენენ, რომლებიც უროლოგიური დახმარებისთვის მიმართავენ ექიმს.

3:1 მამაკაცი:ქალი (~7% მამაკაცი/ 3% ქალი)

• ყველაზე ხშირია სიცოცხლის მე-2-5 ათწლეულში(80%) (20-50წლის )
• ყველა უროლოგიური პაციენტის 30% უროლითიაზი საკმაოდ გავრცელებული დაავადებაა. იგი მეტ-ნაკლები სიხშირით აღრიცხულია ჩვენი პლანეტის თითქმის ყველა გეოგრაფიულ სარტყელში, არის რაიონები, სადაც შარდ-კენჭოვანი დაავადება შედარებით ხშირია ან ენდემური ხასიათისაა. არის ისეთი ქვეყნებიც, სადაც იგი შედარებით იშვიათად ან, საერთოდ, არ გვხვდება.უროლითიაზის გეოგრაფიული არათანაბარი გავრცელების მიზეზი დღემდე გამოკვლეული არ არის. ფიქრობენ, რომ ამ საქმეში ერთგვარი მნიშვნელობა აქვს გეოგრაფიულ თავისებურებას, გარემო პირობებს, მის მიკროსტრუქტურას. შარდ-კენჭოვანი დაავადება აღმოსავლეთ საქართველოში 6-7-ჯერ უფრო ხშირად გვხვდება, ვიდრე დასავლეთ საქართველოში.მოზრდილებში შარდ-კენჭოვან დაავადებას, თავის სიხშირით, თირკმლებისა და შარდ-სასქესო ორგანოების არასპეციფიკური ანთებების შემდეგ, მეორე ადგილი უჭირავს.

ეტიოლოგია

ამჟამად, უროლიტიზის განვითარების მიზეზები და მექანიზმი ჯერ კიდევ ბოლომდე არ არის შესწავლილი. შარდკენჭოვანი დაავადების ძირითადი მიზეზი თანდაყოლილია - ეს არის ნივთიერებათა ცვლის დარღვევა, რომელსაც უხსნადი მარილების წარმოქმნა.ხშირია ისეთი შემთხვევებიც, როდესაც ადამიანს აქვს შარდკენჭოვანი დაავადებისადმი თანდაყოლილი განწყობა, მაგრამ ხელშემწყობი ფაქტორების გარეშე დაავადება არ ვითარდება.

გენეტიკური მიზეზები:

• ცისტინურია ( ტიპი A, B, AB )
• პირველადი ჰიპეროქსალურია
• თირკმლის მილაკოვანი აციდოზი 1–ტიპი
• 2, 8––დიჰიდროქსიადენინი
• ქსანტინურია
• ლეშ–ნიქენის სინდრომი
• მუკოვისციდოზი

1.ეგზოგენური ფაქტორები

ა.კლიმატი.

ცხელ სარტყლებში ადამიანი გაცილებით მეტ ოფლს გამოყოფს, ვიდრე საშუალო კლიმატის რეგიონებში. შედეგად ორგანიზმში იზრდება ზოგიერთი მარილის კონცენტრაცია და შესაძლოა, ქვების წარმოქმნა დაიწყოს;

ბ.გეოგრაფიული ფაქტორი. აქ მთავარ როლს ასრულებს წყლის შემადგენლობა და საკვები

გ.ულტრაიისფერი სხივებისა და ცუდი კვებაც ქვების წარმოქმნას უწყობს ხელს- ცხოველური და მცენარეული ცილების გადაჭარბებული მოხმარება, ბოსტნეულის და ხილის ნაკლებობა, ზოგიერთი ვიტამინი და მინერალი;

დ.სითხის არასაკმარისი მიღება (ჯანსაღი ადამიანისთვის რეკომენდებული მინიმალური მაჩვენებელი დღეში არის 1.5 ლიტრი, უროლიტიზის მქონე პაციენტებისთვის - მინიმუმ 2.5 ლიტრი), ასევე უხარისხო "მძიმე" წყალი;

ე. ზოგიერთი მედიკამენტი (კალციუმის, D ვიტამინის, C ვიტამინის, სულფანილამიდების, ტრიამტრენის და სხვათა შემცველი პრეპარატები);

2.ზოგდი ენდოგენური ფაქტორები

ა.ძვლის დაავადებები - ოსტეომიელიტი, ოსტეოპოროზი;

ბ.კუჭ–ნაწლავის ტრაქტის დაავადებები და პათოლოგიები; ქრონიკული გასტრიტი, კოლიტი, წყლულოვანი დაავადება;ეუნოილეალური შემოვლითი ანასთომოზი, ნაწლავის რეზექცია, კრონის დაავადება, მალაბსორბცია )

გ.ორგანიზმის ძლიერი გაუწყლოება, რომელიც მოწამვლას ან ინფექციურ დაავადებას შეიძლება მოჰყვეს;

დ.ჰიპერპარათირეოიდოზი

ე.ნეფროკალცინოზი

ვ.მეტაბოლური დაავადებები (მაგალითად, ჩიყვი).

3.ადგილობრივი ენდოგენური ფაქტორები

ა.თირკმელებისა და შარდსასქესო სისტემის ორგანოთა დაავადებები - პიელონეფრიტი, ჰიდრონეფროზი, ნეფროპტოზი (თირკმლის დაწვა), ცისტიტი, პროსტატის ადენომა, პროსტატიტი და სხვა.

ბ. საშარდე სისტემის ანატომიური და უროდინამიური დარღვევები: (შარდსაწვეთის შევიწროება, თირკმლის ანომალიები, შარდისბუშტ-შარდსაწვეთის რეფლუქსი, ნალისებური თირკმელი

ურეთეროცელე, შარდის ბუშტის ნეიროგენული დისფუნქცია, მედულარული ღრუბლისებური თირკმელი ( ტუბულარული ექტაზია ) და სხვა).

პათოგენეზი

შარდოვანი კენჭების წარმოქმნა რთული ფიზიკურ-ქიმიური პროცესია.როგორც ცნობილია, ნორმალურ პირობებში, შარდის შემადგენელი ნივთიერებები გახსნილ მდგომარეობაშია, რის გამოც ისინი თავისუფლად მოძრაობენ საშარდე გზებში და შარდთან ერთად გამოიყოფიან. შარდის მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნივთიერებები, რომელთა ოქმედებითაც მარილები მუდამ ხსნად მდგომარეობაშია, “დამცველი კოლოიდებია".თუ შარდში დამცველი კოლოიდების კონცენტრაცია მაღალია, კრისტალების წარმოქმნის შესაძლებლობა დაქვეითებულია და პირიქით.დამცველი კოლოიდების კონცენტრაციის შემცირება, შესაბამისად კრისტალების განვითარების აქტივობას განაპირობებს.

ამ პირობებში შედეგად, შარდი კონცენტრირდება, ჩნდება კრისტალიზაციის ცენტრები დ ეს კრისტალები ერთმანეთს უერთდება და კენჭებად იქცევა. ასევე, დაშლილი მინერალური მარილების ჭარბი რაოდენობა და კოლოიდების ნაკლებობა შეიძლება გამოიწვიოს შარდში კრისტალების წარმოქმნა.

კლინიკური სურათი

შარდკენჭოვანი დაავადების კლინიკური სურათი დამოკიდებულია კონკრემენტების ფორმაზე, ზომაზე, რაოდენობასა და ლოკალიზაციაზე. წამყვან სიმპტომებად მიიჩნევა ტკივილი და შარდში სისხლის მინარევის არსებობა.

ნაწლავთა პარეზი, ტემპერატურის მატება, გულისრევა, ღებინება, შემცივნება.

ტკივილი - იწყება წელის ან მუცლის არეში, შეიძლება იყოს მწვავე ან ყრუ, პერიოდული ან მუდმივი. შარდსაწვეთის ქვები იწვევს ტკივილის მწვავე შეტევებს (თირკმლის კოლიკა) საზარდულის მიდამოში, სასქესო ორგანოებსა და ბარძაყში ირადიაციით (გადაცემით). ბოქვენის მიდამოში ტკივილის მიზეზი შესაძლოა შარდის ბუშტში არსებული ქვები იყოს.

ჰემატურია (სისხლი შარდში) დაავადებულთა უმეტესობას აღენიშნება. ძლიერდება სიარულის დროს.

რაც უფრო მეტად უახლოვდება კენჭი შარდის ბუშტს, მით უფრო ხშირად უნდება პაციენტს მოშარდვა. ხანდახან მოშარდვის ცრუ შეგრძნებაც შეინიშნება. შარდვა გაძნელებულია, იწვევს წვასა და ტკივილს. ჭვლის დროს ზოგჯერ იმატებს წნევა და ტემპერატურა. უკანასკნელი სიმპტომი ინფექციის შესაძლო არსებობაზე მიუთითებს. შარდკენჭოვანი დაავადება იშვიათად მიმდინარეობს გართულებების გარეშე.დიზურია, ანურია ან ოლიგურია, შარდთან ერთად კენჭისპერიოდული გამოძვება.

კლასიფიკაცია

კონკრემენტი ანუ კენჭი შეიძლება კლასიფიცირდეს შემდეგი კრიტერიუმებით: ზომა, ლოკალიზაცია, რენტგენოლოგიური მახასიათებლები, ეტიოლოგია, ქიმიური შემადგენლობა და განმეორებითი კენჭების გაჩენის რისკის ხარისხის მიხედვით.

• კენჭის ზომა იზომება მილიმეტრებში. არსებობს 5 მმ ზომის კენჭების ~ 90% შარდსაწვეთის

ქვედა სეგმენტში გამოძევდება სპონტანურად

• 5-8 მმ კენჭების 15% გამოძევდება სპონტანურად
• >8 მმ ზომის კენჭების 95% იწვევს ობსტრუქციას და საჭიროებს ქირურგიულ ჩარევას
• კენჭების 75% ლოკალიზდება შარდსაწვეთის დისტალურ მესამედში

• 2. ქიმიური შედგენილობის მიხედვით არჩევენ: ურატოვან, ოქსალატოვან, ფოსფატოვან, კარბონატოვან, ცისტინოვან, ქსანტინოვან, ცილოვან ქოლესტერინოვან და შერეულ კენჭებს.

უ რ ა ტ ი გვხვდება უროლიტიზის მქონე ადამიანების 5-15% -ში. შედგება შარდმჟავა კრისტალებისაგან, შარდმჟავა ნატრიუმის ან შარდმჟავა ამონიუმისაგან. მას აქვს მომოგვალო ფორმა, სადა ან ხორკლიანია, მუქი ფერი, დაბალი სიმკვრივის, რის გამო ისინი არ ჩანს რენტგენის სურათებზე. ისინი დიაგნოზირებულია ულტრაბგერითი და შარდის შარდის ანალიზით.

ო ქ ს ა ლ ა ტ ი ქვის ყველაზე გავრცელებული სახეობაა.ოქსალატები მაღალი სიმკვრივის ქვებია, ამიტომ მათი დიაგნოსტირება ადვილია როგორც ულტრაბგერითი, ისე რენტგენოლოგიური გამოკვლევით. ვითარდება მჟავე რეაქციის შარდის დროს. მის შედგენილობაში მონაწილეობს მჟაუნმჟავა კალციუმი ან ამონიუმი. აქვს სორკლიანი ზედაპირი, მუქი ყავისფერი.

ფ ო ს ფ ა ტ ი შედგება ფოსფორმჟავა კალიუმის, ფოსფორმავა მაგნიუმისა და ტრიპელფოსფატებისაგან. "აოგჯერ მის შედგენილობაში შედის გოგირდმჟავას მარილიც. სხვადასხვა ფორმისაა, აქვს სადა ზედაპირი, ზოგჯერ უსწოროც, თეთრი ან რუხია, რბილი კომსისტენციისა და ადვილად ფშვნადი, ფოსფატები უფრო ხშირად მეორადი კენჭებია და

ტუტე შარდში უროინფექციის დროს ვითარდება.

კარბონატოვანი კენჭი შედგება ნახშიომჟავა კალციუმის ან ნახშირმჟავა მაგნიუმისაგან, თეთრი ფერისაა, ცარცის მსგავსი.

ც ი ს ტ ი ნ ო ვ ა ნ ი კე ნ ჭ ი. იშვიათად გვხვდება და საშუალოდ უროლითიაზის 0, 4 -1%-ს შეადგენს. ვითარდება ერთ და იმავე დროს ორივე თირკმელში. მომრგვალო ფორმისაა, აქეს ღია ყვითელი ფერი, სადა პრიალა ზედაპირი, ძლიერ რბილია და ხშირად იძლევა რეციდივს.

ცისტინოვანი კენჭი ვითარდება ამონური ცილების ცვლის დარღვევის დროს.

ქ ს ა ნ ტ ი ნ ო ვ ა ნ ი კენჭი ვითარდება მჟავე გარემოში და ქსანტინის გარდა შეიცავს შარდმჟავას, აქვს სადა ზედაპირი, მუქი ყვითელი ან მორუხო-მომწვანო ფერი, ძალზე მკვრივი კონსისტენციისაა.

ც ი ლ ო ვ ა ნ ი კენჭი შედგება სხვადასხვა ცილოვანი ნივთიერებისაგან, ფიბრინის, ამილოიდური ცილებისა და ბაქტერიულ-ფიბრინოზული წარმონაქმნებისაგან. თეთრია, ფენოვანი, რბილი, გაბრტყელებული.

ქ ო ლ ე ს ტ ე რ ი ნ ო ვ ა ნ ი კენჭი შავია, ჰგავს ნახშირს, ადვილად მსხვრევადია.

შერეული

3.კონკრემენტის მინეროლოგიური შემადგენლობიდან გამომდინარე მათ შეიძლება ჰქონდეთ განსხვავებული რენტგენოლოგიური პარამეტრები:

ა.რენტგენოკონტრასტული ( კალციუმის დიჰიდრატ ოქსალატის, კალციუმის მონოჰიდრატ ოქსალატის, კალციუმ ფოსფატის შემადგენლობით )

ბ.ცუდი რენტგენოკონტრასტულობა ( ამონიუმის და მაგნიუმის ფოსფატები, აპატიტები, ცისტინები )

გ.რენტგენონეგატიური კონკრემენტები ( ამონიუმის ურატი, ქსანტინური, 2, 8–დიჰიდროქსიადენინური, მედიკამენტოზური და შარდმჟავა კენჭები )

4.ეტიოლოგიის მიხედვით არსებობს ინფექციური ან არაინფექციური პროცესების დროს წარმოქმნილი კენჭები, გენეტიკური დარღვევების შედეგად გაჩენილი და ასევე მედიკამენტების მიღების გამო წარმოქმნილი :

ა. არაინფექციური ( კალციუმის ოქსალატი, კალციუმის ფოსფატი, შარდმჟავა )

ბ. ინფექციური ( ამონიუმის და მაგნიუმის ფოსფატი, აპატიტი, ამონიუმის ურატები )

გ. გენეტიკური მიზეზით ( ცისტინი, ქსანტინი, 2, 8–დიჰიდროქსიადენინი )

დ. მედიკამენტოზური, რომლის შედეგად ვითარდება ორი სახეობის კონკრემენტები:

-წარმოქმნილი პრეპარატის ნაერთების კრისტალიზაციით

-წარმოქმნილი პრეპარატის გავლენის შედეგად განვითარებული ცვლილებებისგან შარდის შემადგენლობაში.

5.საყურადღებოა კენჭების შემდგომში გაჩენის რისკის ხარისხი და პროგნოზი. სტატისტიკურად დაახლოებით 50% პაციენტებში მთელი სიცოცხლის განმავლობაში აღინიშნება კონკრემენტის გაჩენის ერთი რეციდივი. რეციდივების დიდი რაოდენობა და სიხშირე აღინიშნება შარდკენჭოვანი დაავადების 10% შემთხვევებში.

6.იმის მიხედვით თუ რომელ ანატომიურ სტრუქტურებში მდებარეობს კონკრემენტი, არჩევენ: თირკმლის, შარდსაწვეთის ზედა, შუა ან დისტალური(ქვედა) ნაწილის კონკრემენტს, შარდის ბუშტში ლოკალიზებული კენჭებს, შარდსადენი მილის, წინამდებარე ჯირკვლის კენჭებს.

• ფორმის მიხედვით: ოვალური, მრგვალი, კუთხოვანი, სადა ზედაპირიანი, ხორკლიანი, წვეთიანი, მარჯინისებრი.

თირკმლის კენჭები

თირკმელკენჭოვანი დაავადება (ნეფროლითიაზი) ერთ-ერთი ყველაზე ხშირი უროლოგიური დაავადებაა, რომელიც თირკმელში კონკრემენტების დაგროვებით ვლინდება. მოსახლეობისდაახლოებით 10%-ს ცხოვრების რომელიმე ეტაპზე აღენიშნება კენჭები თირკმელში.გარდა ამისა შარდ-კენჭოვანი დაავადებების მქონე ბევრ პაციენტში შეინიშნება მრავალრიცხოვანი რეციდივი. თირკმლის კენჭები თითქმის თანაბრად აღინიშნება როგორც ქალებში, ისე მამაკაცებში. ავადმყოფების აბსოლუტური უმრავლესობა 20--50 წლის არიან.კენჭები უმეტესად მინოლატერალურია, უმთავრესად გვხვეება მარჯვენა მხარეს თირკმელში კონკრემენტები შეიძლება, იყოს სხვადასხვა ფორმის (კუთხოვანი, მრგვალი, ბრტყელი), სხვადასხვა ზომისა და სხვადასხვა ქიმიური შემადგენლობის. (• ფოსფატური• ურატული• ცისტინური• სტრუვიტული• ქსანტინური).ზემო საშარდე გზებში კონკრემენტის არსებობა უმრავლეს შემთხვევაში შარდის პასაჟის მეტნაკლებ მოშლას განაპირობებს. იზრდება ინტრარენალური წნევა, რაც თირკმელში მიკროციოკულაციას აქვეითებს და ხელს უწყობს თირკმლის ქსოვილში ტროფიკის მოშლას, ტროფიკის მოშლის შედეგად თირკმელში ვითარდება დეგენერაციულ-ატროფიული პროცესი, მისთვის დამახასიათებელი სტრუქტურული ცვლილებების განვითარებით. ასეპტიკური ნეფროლითიაზის დროს თირკმლის პარენქიმაში ვითარდება სამი ძირითადი პათოლოგიურ-ანატომიური ცვლილება: ნეფრიტი, პარენქიმის ატროფია და ჰიდრონეფროზული ტრანსფორმაცია. თირკმელი ზომაში შემცირებულია, მეტნაკლებად შეჭმუხნილი, სტრუქტურულად გამოხატულია თირკმლის პარენქიმის ატროფიული პროცესი, მოგვიანებით კი ვითარდება დისკინეზია, მენჯის კედელი გათხელებულია, კარგავს ტონუსს, რის გამოც იგი ფართოვდება; მენჯშიგა წნევა მომატებულია, თირკმლის მიკროცირკულაცია დაქვეითებულია, რაც იწვევს პარენქიმის პროგრესული ატროფიის განვითარებას. არის შემთხვევები, როდესაც კენჭი იწეევს ფიალის ყელის ოკლუზიას, რის გამო პროგრესულად ფართოვდება შესაბამისი ფიალა, თირკმლის დანარჩენი ნაწილი კი ცვლილებებს არ განიცდის, ასეთ მდგომარეობას ეწოდება ნაწილობრივი ჰიდრონეფროზი, ანუ ჰიდროკალიქსი.

სიმპტომი: ტკივილი, ჰემატურია, შარდთან ერთად კენჭების პერიოდული გამოძევება და დიზურია.პალპაციით თირკმლის გასინჯვა შეიძლება მხოლოდ მაშინ, როცა იგი შეგუბებულია, ასეთ შემთხვევაში თირკმელი პასტოზური და მტკივნეულია, პასტერნაცკის ნიშანი მკვეთრად დადებითია, შეტევიდან უახლოეს პერიოდში შეიძლება გამოვლინდეს ზომიერი ლეიკოციტოზი და ედს-ის მომატება, ლეიკოციტურია, რაც იმის მაჩვენებელია, რომ კენჭოვანი დაავადება გართულებულია საშარდე გზების ინფექციით.

დიაგნოზი : • საშარდე სისტემის ულტრაბგერითი გამოკვლევა • კომპიუტერული ტომოგრაფია • ექსკრეტორული უროგრაფია • მიმოხილვითი უროგრაფია ლაბორატორული კვლევები:• შარდის საერთო ანალიზი (შარდისნალექის გამოკვლევით)• შარდის ბაქტერიოლოგიური კვლევა(ბაქტერიურიის დროს) • კრეატინისგანსაზღვრა სისხლში(თირკმლის ფუნქციური მდგომარეობისდასადგენად)• C-რეაქტიული ცილა CRP და სისხლის ანალიზი (ციებ-ცხელების მქონე პაციენტებისთვის

შარდსაწვეთის კენჭი

შარდსაწვეთის კენჭი (ურეთეროლითიაზი) შარდ-კენჭოვანი დაავადების ერთ-ერთი ყველაზე ხშირი ფორმაა. ჩვეულებრივ, კონკრემენტები თირკმელებიდან ხვდება შარდსაწვეთში, რაც იწვევს ძლიერ შეტევით ტკივილს (თირკმლის ჭვალი). კონკრემენტები შესაძლოა, მდებარეობდეს შარდსაწვეთის ზედა მესამედში, შუა ან ქვედა ნაწილში. ხშირად კენჭები შარდსაწვეთის მთლიან სიგრძეზე თანაბრადაა განლაგებული, რაც ართულებს შარდის დინებას.როგორც აღვნიშნე, უმეტესად შარდსაწვეთში კენჭები თირკმელებიდან ხვდება, თუმცა არის შემთხვევები, როცა კენჭები თვით შარდსაწვეთში ყალიბდება . შარდსაწვეთის კენჭი შეიძლება იყოს სხვადასხვა ფორმისა და სიდიდის. უფრო ხშირად ერთეულია. აქვს ოვალური ფორმა, ხორკლიანი ან სადა ზედაპირიანი, უფრო ხშირად, მაგარი კონსისტენციისა.შარდსაწვეთის კენჭები უფრო ხშირია მამაკაცებში.შარდსაწვეთის სრული და მწვავე ოკლუზიის დროს მკვეთრად მატულობს თირკმელშიგა წნევა, თირკმელში ვითარდება ვენური სტაზი, მენჯის შიგთავსის ფორნიკალური რეზორბციის შედეგად - ინტერსტიციული შეშუპება ე. წ. “ თირკმლის გლაუკომა, ასეთ პირობებში პარენქიმაში განვითარებული მორფოფუნქციური ცვლილებები მთლიანად დამოკიდებულია ფორნიკალური რეზორბციის ხარისხსაა და ხანგრძლივობაზე. შემდეგში კი, მოქმედებაში მოდის თავისებური “დამცველი მექანიზმი" ფორნიკალური რეფლუქსის სახით, რომელიც ეფექტური ლიმფური დრენირების პირობებში უზრუნველყოფს თირკმლის ფუნქციის ხანგრძლივ დაცვას. თუ ლიმფის დრენირება დარღვეულია, მაშინ შუამდებარე ქსოვილში გროვდება მენჯის შიგთავსი, ვითარდება შეშუპება, თირკმლის ჰემოდისცირკულაცია, ინტერსტიციული ქსოვილის ფიბროზი, რაც განაპირობებს პარენქიმის თანმიმდევრულ დაღუპვას.იმ შემთხვევებში კი, როდესაც შარდსაწვეთის სანათური ნაწილობრივაა დახშული, ე. ი. როდესაც კენჭი შარდის ნაწილს მაინც ატარებს, პროცესი ქრონიკულ ხასიათს ღებულობს და ვითარდება ჰიდრონეფროზი. შარდსაწვეთის კედელში, სწორიდ იქ სადაც კენჭი შეჩერდება, ვითარდება ლორწოვანის შეშუპება, დესკვამაცია და კედლის ყველა შრის ანთებითი ინფილტრაცია, ხშირად პერიურეტერიტი. სიმპტომები: მცირე ზომის კენჭის დროს - ტკივილი. სანათურის კენჭით დაცობისა და შარდის დინების დარღვევისას - თირკმლის ჭვალი. თირკმლის ჭვალი, როგორც წესი, უეცრად წარმოიქმნება. ტკივილის ლოკალიზაცია დამახასიათებელია შარდსაწვეთის არეში თეძოს, საზარდულისა და ბოქვენზედა მიდამოში ირადაციით. ჭვალს ხშირად თან ახლავს გახშირებული შარდვა ან ტკივილები შარდსადენი მილის არეში.

დიაგნოსტიკა: პაციენტის გასინჯვა :ტკივილი წელის არეში, ზოგჯერ - ტემპერატურის მატებაც;ულტრაბგერითი გამოკვლევა, კომპიუტერული ტომოგრაფია - კონკრემენტის არსებობას, ლოკალიზაციას, მის დიამეტრსა და სიმკვრივეს; შარდის ანალიზი :შარდის pH, ნიტრიტების არსებობა, ლეიკოციტების, ერითროციტების რიცხვი. ინფექციის ეჭვის დროს გაკეთდეს ბაქტერიოლოგიური კვლევა;სისხლის ანალიზი - თირკმელების ფუნქცია, საშარდე გზების ინფექციების ნიშნები.

შარდის ბუშტის კენჭები

შარდის ბუშტის კენჭი საკმაოდ გავრცელებული დაავადებაა.უფრო ხშირად აღინიშნება მამაკაცებში. ქალებში იგი საშუალოდ 4-5%-შ- გვხვდება. ქიმიური შედგენილობის მიხედვით შარდის ბუშტის კენჭები შეიძლება იყოს: ურატი, ფოსფატი, ოქსალატი, კარბონატი და ცისტინური.შარდის ბუშტში შედარებით იშვიათია ერთნაირი შედგენილობის ქვები, უფრო ხშირად ვხვდებით შერეულ კენჭებს. შარდის ბუშტში კენჭების გაჩენის ორი ძირითადი მექანიზმი არსებობს. ზოგიერთ შემთხვევაში კენჭი თავდაპირველად წარმოიქმნება თირკმელში, შემდეგ შარდსაწვეთის გავლით ჩადის შარდის ბუშტში და რჩება მასში. მსგავსი რამ, შედარებით იშვიათად გვხვდება რადგან კენჭი, რომელსაც შეუძლია გაიაროს შარდსაწვეთი, როგორც წესი, მცირე ზომისაა და ადვილად გამოიდევნება შარდსადენი მილის გავლით, რომელიც შარდსაწვეთთან შედარებით არსებითად დიდი ზომისაა. უფრო ხშირ შემთხვევაში კენჭების თავად შარდის ბუშტში ყალიბდება რაც შარდის შეგუბებითაა გამოწვეული. შარდის შეგუბება ჩვეულებრივ გაძნელებული შარდვის შედეგია რაც, მაგალითისთვის, ხშირად აღენიშნებათ ურეთრის სტრიქტურის, პროსტატის ადენომის და/ან პროსტატის კიბოს მქონე პაციენტებს. შარდის ბუშტში კენჭების ჩამოყალიბების კიდევ ერთი მიზეზია მასში უცხო სხეულების არსებობა, როგორიცაა კათეტერი. სიმპტომები :ტკივილი. ხშირი შარდვა. საკმარისია ავადმყოფმა სწრაფად გაიაროს, ჩაჯდეს ავტომობილში, მძიმე ასწიოს, რომ მას უჩნდება მოშარდვის ძლიერი სურვილი.კენჭების არსებობის კიდევ ერთ ნიშანს წარმოადგენს სპეციფიკური ტიპის შარდვის დარღვევები - ეგრეთ წოდებული შეწყვეტილი ნაკადის სიმპტომი. ამ დროს შარდის ბუშტი ჯერ კიდევ არ არის დაცლილი, მაგრამ შარდის ნაკადი წყდება და მოშარდვის აქტის დასრულება შესაძლებელია მხოლოდ სხეულის მდგომარეობის შეცვლის შემდეგ. თუ დაავადება მიშვებულია, და კენჭმა მიაღწია საკმაოდ დიდ ზომას, შარდვა მხოლოდ წოლით მდგომარეობაში იქნება შესაძლებელი. დიაგნოსტიკა : შარდის საერთო ანალიზი( შორის ერითროციტების რიცხვის გაზრდა (ჰემატურია) და ლეიკოციტების რაოდენობის მომატება (პიურია).) კტ.ულტრაბგერა. რენტგენოგრაფია. ცისტოგრაფია. ენდოვეზიკულურ გამოკვლევას.

შარდსადენი მილის კენჭები

შარდსადენი მილის კენჭები გვხვდება როგორც ქალებში, ისე მამაკაცებში. გაცილებით ხშირია მამაკაცებში, რაც ურეთრის ანატომიური თავისებურებით აიხსნება.არჩევენ ურეთრის პირველად და მეორად კენჭს. პირველიდი კენჭი განვითარებით დაკავშირებულია ურეთრასთან. მეორადი კენჭი კი წარმოიქმნება თირკმელში ან ზემო საშარდე გზებში, განიცდის მიგრაციას და დაბრკოლების გამო ჩერდება შარდსადენ მილში. პირველადი კენჭები გაცილებით იშვიათია, ვიდრე მეორადი. მეორადი კენჭები, უმთავრესად მდებარეობენ წინა ურეთრაში.შარდსადენი მილის კენჭების ჯგუფს მიეკუთვნება აგრეთვე პროსტატის ის კენჭებიც, რომლებიც გახსნილია ურეთრის სანათურში.ურეთრის კენჭი შეიძლება იყოს ერთი ან რამდენიმე, სხვადასხვა ზომის, ფორმის, ზედაპირისა და სიმკვრივის.ინფიცირებული კენჭების დროს ურეთრაში ანთებისათვის დამახასიათებელი ცვლილებებია გამოხატული.ლორწოვანაში ვითარდება წყლულები, კუნთოვან შრეში - ნაწიბუროვანი ქაოვილის ჩანაცვლება, რაც აქვეითებს ურეთრის ტონუსს. დაგვიანებულ შემთხვევაში შეიძლება განვითარდეს პერიურეთრიტი და შარდოვანი ფისტულებიც კი. თუ კენჭი მოძრავია, ერთ-ერთი გადანაცვლების დროს შეუძლია დაახშოს ურეთრა და გამოიწვიოს შარდის მწვავე შეხუთვა. იმ შემთხვევაში, როდესაც კენჭი გაიჭედება გარეთა სპინქტერის დონეზე, ვითარდება შარდის შეუკავებლობა და მასთან დაკავშირებული დისკომფორტი. დ ი ა გ ნ ო ს ტ ი კ ა. ურეთრის პალპაცია. მიმოხილვითი და კონტრასტული რენტგენოგრაფია, ურეთროსკოპია.

წინამდეგარე ჯირავლის კენეები

წინამდებარე ჯირკვლის კენჭები იშვიათ დაავადებათა ჯგუფს მიეკუთენება.არჩევენ წინამდებარე ჯირკვლის პირველად, ანუ ჭეშმარიტ და მეორად, ანუ ცრუ კენჭებს. ჭეშმარიტი კენჭი ვითარდება ენდოგენურად, პროსტატის ჯირკვლოვან სუბსტრატში, ცრუ - როდესაც კენჭი პროსტატში მოხვდება თირკშლიდან ან შარდის ბუშტიდან, მიგრაციის შემდეგ ურეთრის პროსტატული ნაწილის კედლის პერფორაციით. პროსტატის ჭეშმარიტი კენჭი იშვიათია. პროსტატის კენჭი ზოგჯერ ურეთრაში იკვლევს გზას.პროსტატაში შეიძლება იყოს ერთი ან რამდენიმე კენჭი. კენჭი შეიძლება იყოს მცირე და დიდი ზომის.პროსტატის კენჭები ძირითადად ფოსფატებია. დ ი ა გ ნ ო ს ტ ი კ ა. პროსტატის რენტგენოგრაფია, პნევმოცისტოგრაფია და ურეთროგრაფია.პალპაცია

უროლიტიზის გართულებები

მიუხედავად თანამედროვე ტექნოლოგიების წყალობით ქვებთან ბრძოლაში მიღწეული მიღწევებისა, უროლიტიზის გართულებები მაინც გვხვდება. იგი გართულებულია საშარდე სისტემის ინფექციური დაავადებებით პაციენტთა 60-70% -ში.მათ შორისაა თირკმლიდან შარდის გადინების მუდმივი დარღვევა (ჰიდრონეფროზი). ჰიდრონეფროზის დროს, შარდის გადინების დაბრკოლება იწვევს თირკმლის ღრუს სისტემის გაფართოებას და მისი ფუნქციური მდგომარეობის თანდათანობით ჩახშობას (სრულ ატროფიამდე).ამ ეტაპზე ტკივილები, როგორც წესი, უკვე ჩაცხრება და ადამიანი პრაქტიკულად არაფერს გრძნობს და, შესაბამისად, არ მიდის ექიმთან.თირკმელებში ქვების ხანგრძლივი არსებობით გამოწვეული ანატომიური და ფუნქციური ცვლილებების შედეგად წარმოიშობა თირკმელისმიერი არტერიული ჰიპერტენზია (არტერიული წნევის მომატება).უროლიტიზის სერიოზული გართულებაა მწვავე პიელონეფრიტი, რომელსაც შეუძლია მოკლე დროში გადავიდეს ჩირქოვან ფაზაში, რომელსაც შეიძლება დასჭირდეს გადაუდებელი ქირურგიული ჩარევა, დაზარალებული თირკმლის მოცილებამდე.ქვების ადექვატური მკურნალობის არარსებობისას იგი იწვევს ქრონიკულ ანთებით პროცესს - ქრონიკულ პიელონეფრიტს, რომელიც ჩვეულებრივ მოქმედებს ორივე თირკმელზე. გახანგრძლივებული ანთების შედეგი შეიძლება იყოს ფუნქციური აქტივობის დაკარგვა, თირკმლის შემცირება თირკმლის ქრონიკული უკმარისობის განვითარებით და ჰემოდიალიზის საჭიროებით.

დიაგნოსტიკა

დიაგნოზის დასადგენად ჩვეულებრივ ტარდება ლაბარატორიული და რადიოლოგიური კვლევები.

ლაბორატორიული კვლევა

შარდის საერთო ანალიზი ნალექის მიკროსკოპიული კვლევით, შარდის ბაქტერიოლოგიური კვლევა, სისხლის საერთო ანალიზი, კოაგულოგრამა, კრეატინინი, ელექტროლოტების განსაზღვრა, შარდის ბიოქიმიური ანალიზი, შარდის pH და კრეატინინის განსაზღვრა, .ეს ყველაფერი საშუალებას გაძლევთ განსაზღვროთ თანმხლები ანთებითი პროცესი (პიელონეფრიტი), შეაფასოთ თირკმელების ფუნქციური მდგომარეობა, მეტაბოლური დარღვევების არსებობა, ქვების წარმოქმნის კონცენტრაციის მომატება. მარილები და მინერალები.

რადიოლოგიური კვლევები.

• სონოგრაფია(ექოსკოპია)(უნიკალური საშუალებაა, სწრაფად ხდება დიფრენცირება მისი დახმარებით(ლოკაცია, ზომა, გართულებები, ყველა კენჭი ჩანს)
• საშარდე სისტემის ულტრაბგერითი კვლევა,
• მიმოხილვითი ექსკრეტორული უროგრაფია
• კომპიუტერული ტომოგრაფია კონტრასტირებით.
• მიმოხილვითი რენტგენი(შარდმჟავა კენჭი არ ჩანს, )
• სცინტიგრაფია

ინსტრუმენტული კვლევა :

1.ცისტოსკოპი

კონკრემენტის შემადგენლობის ანალიზი:

• რენტგენული სხივების დიფრაქცია
• ინფრაწითელი სპექტროსკოპია
• კენჭის მარილოვანი შემადგენლობის განსაზღვრა.

მკურნალობა

თირკმლის ჭვალის შემთხვევაში დაუყოვნებლივ ხდება ტკივილის კუპირება.

უროლიტიზის მკურნალობა დამოკიდებულია ქვის (თირკმლის, შარდსაწვეთის ან შარდის ბუშტის) ზომასა და ადგილმდებარეობაზე, საშარდე გზების მდგომარეობასა და მახასიათებლებზე (მაგალითად, ვიწრო ან მოხრილი მოსახვევების გამო, რაც ქვის გავლას ართულებს) და გართულებების არსებობა.

1.მსუბუქ შემთხვევებში, თუ ქვები მცირეა (ჩვეულებრივ 5 მმ-მდე), შარდსაწვეთის ქვედა 1/3

• ობსტრუქციის არარსებობა ინიშნება კონსერვ ატული მკურნალობა. ქვების განდევნისთვის შეიძლება გამოყენებულ იქნას შარდმდენების, სპაზმოლიზური საშუალებების და ტკივილგამაყუჩებლების დანიშვნით.

სეპტიურ პაციენტებში ობსტრუქციული კონკრემენტებით მოწოდებული მენჯ-ფიალოვანი სისტემის დაუყოვნებლივი ზედა საშარდე გზების დრენირება :

ტარდება შარდსაწვეთის სტენტირება ან პერკუტანეული ნეფროსტომია.

ფიტოთერაპია. უროლიტიზის პროფილაქტიკისა და მკურნალობის მიზნით ფართოდ გამოიყენება მცენარეული საშუალებები. უფრო ხშირად იყენებენ "Cyston" და "Kanefron".

ციტრატის ნარევები. შარდის ქვების ზოგიერთი ტიპი (მაგალითად, ურატები) კარგად იშლება ეგრეთ წოდებული ციტრატის ნარევების გამოყენებით

სხვა შემთხვევაში კეთდება ქირურკიული მკურნალობა

2.დისტანციური ლითოტრიფსია

• ფოკუსირებული შოკური ტალღები
• რენტგენოლოგიური/ექოსკოპ. კონტროლი

3.ენდოსკოპიური (ურეტერორენოსკოპია)

შარდსაწვეთის ქვედა სეგმენტის კონკრემენტები

• დაშლის გზები

– ლაზერი – მექანიკური – ულტრაბგერა

4.ენდოსკოპიური (პერკუტანეული ნეფროლითოლაპაქსია (PNL)

• ნეფროსკოპიული მანიპულაცია
• კონკრმენტის დაშლა და ფრაგმენტების გამოტანა ნეფროსტომული კათეტერის გზით

5.ღია ქირურგიული

პროფილაქტიკა

შარდ-კენჭოვანი დაავადების პროფილაქტიკა გულისხმობს ზოგად ღონისძიებებს, რაც მოიცავს მოწესრიგებულ კვებას, საკმაო რაოდენობით სითხის მიღებას, ცხოვრების და შრომის მოწესრიგებულ რეჟიმს, ფეხით სიარულს, ფიზკულტურას, ფიზიკურ შრომას.

როდესაც შარდი მჟავე რეაქციისა და შეიცავს შარდმჟავა მარილებს (ურატებს), ავადმყოფი უნდა ერიდოს ხორცის, შიგნეულის, თევზეულის ჭამას, მათ ნახარშებს, ყავას, შოკოლადს. საკვები უნდა შეიცავდეს პურეულს, ცხიმს, ყველს, კვერცხს, პომიდორს, ბლომად ბოსტნეულს და ხილს.

თუ შარდში ბევრია კალციუმის მარილები (ოქსალატების, ფოსფატების და კარბონატების სახით), უნდა შეიზღუდოს რძე ყველი, კარტოფილი. საკვებად ეძლევა ბრინჯი, ბურღული, ცხიმი, ხორცი, თევზი, კიტრი ლიმონათი ან ლიმონმჟავას შემცველი სიროფი, ტკბილეული. თუ შარდში ბლომად ოქსალატებია ავადმყოფი უნდა ერიდოს მჟაუნას, სალათს, ჭარხალს, სტაფილოს.

ადმყოფმა დღეში უნდა მიიღოს 1, 5-2ლ სითხე.

თირკმლის ჭვალსი შეტევის დროს

საჭიროა ექიმის გამოძახება.