ბრონქული ასთმა არის ქრონიკული დაავადება, რომელიც ვლინდება გარე სტიმულის გავლენის ქვეშ. თავისი ბუნებით ეს არის სასუნთქი გზების პათოლოგიის მდგომარეობა, რომელიც ვლინდება ანთებითი პროცესის სახით და სუნთქვის დროს ობსტრუქციულ სპაზმს იწვევს.
ალერგენის რეცეპტორებთან კონტაქტისას ბრონქული სისტემა ირღვევა და ობსტრუქცია იზრდება შემდგომი სპაზმებით. ეს იწვევს ქოშინს და სუნთქვის გაძნელებას გარკვეული პერიოდით, რომელსაც შეტევა ეწოდება. ამ მდგომარეობის გაუმჯობესება შესაძლებელია სისტემატიურად მედიკამენტების მიღებით და ხანგრძლივი მედიკამენტოზური მკურნალობით.
დაავადების კლასიფიკაცია მისი გამომწვევის მიხედვით შემდეგნაირია:
- ეგზოგენური - არ აწუხებს მანამ, სანამ ალერგენი სასუნთქ გზებში არ მოხვდება.
- ენდოგენური - გამაღიზიანებელი არის ფსიქოლოგიური ან ფიზიკური დაძაბულობა, ინფექციური დაავადებები ან ცივი ჰაერი.
- შერეული ფორმა - განისაზღვრება პირველი ორი კლასიფიკაციიდან შერწყმული მახასიათებლებით.
ბრონქული ასთმის გამწვავება შეიძლება მოხდეს დღის სხვადასხვა დროს გაუთვალისწინებელი ინტენსივობით და სიმპტომური მრავალფეროვნებით.
შეტევების ხასიათის მიხედვით ყოფენ შემდეგ ფორმებს:
- წყვეტილი - იშვიათი მწვავე შეტევა რამდენიმე კვირაში ერთხელ, რომელიც აღინიშნება ძირითადად ღამის საათებში;
- ადვილი განმეორებადი - მეორდება კვირაში რამდენჯერმე, მაგრამ არ არის აუცილებელი, რომ იყოს ყოველდღე, ხოლო ღამის შეტევები აღინიშნება 2-4 ჯერ თვეში;
- საშუალო განმეორებადი - შეტევები აღინიშნება პრაქტიკულად ყოველდღე, ღამის საათებში კი - კვირაში ერთხელ;
- მძიმე მუდმივი - ძალიან ხშირი კრუნჩხვები დღეში რამდენჯერმე, რომლებიც აღინიშნება ასევე ღამის საათებში, რაც უარყოფითად მოქმედებს ადამიანის ცხოვრების ხარისხზე და იგი ფიზიკურად ნაკლებ აქტიური ხდება.
კლინიკური კვლევებით მეცნიერებმა შეძლეს მოსახლეობის სხვადასხვა კატეგორიაში დაავადების განვითარებისა და მანიფესტაციის რამდენიმე შესაძლო მიზეზის დადგენა და დიაგნოსტირება.
დაავადების კლინიკური ფენოტიპებია:
- ალერგიული ასთმა;
- არაალერგიული ასთმა;
- სიმსუქნით გამოწვეული;
- განმეორებადი ობსტრუქციული.
ასთმის გამოვლინება შეიძლება გამოიხატოს ხველებით, სუნთქვის უკმარისობით, ხორხის არსებობით, გულმკერდის ტკივილით ან ქოშინით. კრუნჩხვების სიხშირე და ინტენსივობა განისაზღვრება დაავადების ტიპისა და ფორმის მიხედვით. პაციენტს შეუძლია ჩვეული ცხოვრების გაგრძელება მანამ, სანამ არ მოხდება გამღიზიანებლის ზემოქმედება. მწვავე ფორმა ვლინდება რამდენიმე დღის განმავლობაში ან შეიძლება განვითარდეს წამიერად.
ყველაზე გავრცელებული სიმპტომებია:
- ძლიერი ხველა;
- ჰაერის უკმარისობა;
- სისუსტე;
- მუდმივი ქოშინი.
პანიკური შეტევების დროს პაციენტს სჭირდება ღია სივრცე და სუფთა ჰაერი, რადგან ეს შეიძლება გამოიწვიოს კუნთების მოულოდნელი შეკუმშვა და ღრმა სუნთქვის საჭიროება. ზრდასრულ ასაკში ასთმის პირველი ნიშნებია სუნთქვის გაძნელება და მცირე ხველა, რომელიც იწყებს გაძლიერებას და იწვევს ხიხინისა და ნახველის წარმოქმნას. ხანგრძლივობა მიაღწევს რამდენიმე საათს და თან ახლავს პულსის აჩქარებაც.
ყველაზე ხშირად დაავადების ნიშნები აქტიურდება დილის ან საღამოს საათებში. საწყის ეტაპზე პაციენტი გრძნობს ქოშინს, მსუბუქ თავბრუსხვევას, წარმოთქმის სირთულეს და მეტყველების უზუსტობებს. გარდა ამისა, მან შეიძლება დაკარგოს ბალანსი და მეტყველების უნარი. შემდეგ მოდის ზედმეტი შფოთვა და აჩქარებული გულისცემა. ასთმური სტატუსი ყველაზე საშიში და რთული ეტაპია, რაც იწვევს ტანჯვას და ზოგჯერ სიკვდილს. აქედან გამომდინარე, ბრონქული ასთმის გადაუდებელი დახმარება ძალიან მნიშვნელოვანია.
როგორია პირველადი დახმარება ასთმის შეტევის დროს:
- გადაუდებელი დახმარების პირველ ეტაპზე უნდა მოხდეს ადამიანის დაწყნარება და გონებაზე დაბრუნება;
- შემდეგ სხეულის გამონთავისუფლება მჭიდრო ტანსაცმლისაგან, რომელიც საშუალებას მისცემს გულ-მკერდს იმუშაოს სრული დატვირთვით;
- უზრუნველყოს თავისუფალი დაშვება სუფთა ჰაერის;
- აუცილებელია ინდივიდუალური ინჰალატორის ტარება და შესაბამისი მედიკამენტის გამოყენება;
- უნდა მოხდეს ინჰალატორში არსებული აქტიური ნივთიერების ბევრჯერ გამოყენება, რათა მივაღწიოთ ყველაზე სწრაფ ეფექტს;
- ადამიანი უნდა იჯდეს თავისუფლად ყველანაირი დაძაბულობის და დისკომფორტის გარეშე;
- ზოგადი მდგომარეობის სტაბილურობის დაბრუნების შემდეგ დაუყოვნებლივ უნდა მოხდეს სასწრაფო დახმარების გამოძახება.
ბრონქული ასთმის შეტევა უნდა აღმოიფხვრას მხოლოდ გარკვეული პრეპარატის შემცველი ინდივიდუალური ინჰალატორის დახმარებით.
ბრონქული ასთმის დიაგნოსტიკის მიზნით აუცილებელია ყველა სიმპტომის შესწავლა, კლინიკური ანალიზები და ალერგიული სინჯები, რომელთა საშუალებით ხდება შემდგომი მკურნალობის დაგეგმარება.
აუცილებელი ლაბორატორიული ანალიზებია:
- სისხლის საერთო ანალიზი;
- სისხლის ბიოქიმიური ანალიზი;
- ანალიზური კვლევა სპეციფიკური ალერგენის ანტისხეულების გამოსავლენად;
- შარდის საერთო ანალიზი;
- ფეკალური მასების გამოკვლევა;
- კომპიუტერული ტომოგრაფია;
- ნახველში ეოზინოფილების განსაზღვრა;
- გულმკერდის რენტგენოლოგიური გამოკვლევა თანმხლები ინფექციების გამორიცხვის მიზნით.
ამ დაავადების ფორმების უმეტესობის მკურნალობისას არ ხდება სრული გამოჯანმრთელება, აქედან გამომდინარე სპეციალისტების ამოცანაა სწორი დიაგნოზის დასმა, მკურნალობის მეთოდების სწორი არჩევანი და პაციენტის მდგომარეობის მუდმივი მონიტორინგი. უპირველეს ყოვლისა პაციენტმა დამოუკიდებლად უნდა მოიშოროს ყველა გამაღიზიანებელი, რომელსაც შეუძლია მოულოდნელად შეტევის პროვოცირება. ის ასევე პასუხისმგებელია მედიკამენტების მიღებაზე და პირადი ინჰალატორის გამოყენებაზე. ასეთი კონტროლი უნდა იყოს მთელი ცხოვრების განმავლობაში, რათა გამოირიცხოს მწვავე გამოვლინებები და ტკივილი.
ასთმის მედიკამენტოზური მკურნალობა:
- შერჩეული პრეპარატების სისტემატური მიღება;
- ინჰალაცია პროფესიონალური ნებულაიზერის საშუალებით;
- ანთებითი პროცესების ინექციური მკურნალობა;
- სპელეოთერაპია და მასაჟები;
- ფიზიკური თერაპია.
გარდა ამისა არსებობს მთელი რიგი რეკომენდაციები, როგორიცაა:
- ჯანსაღი ცხოვრების წესი;
- ყველანაირი მოწევის გამორიცხვა;
- სახლში ჰაერის გამწმენდი საშუალებების დაყენება;
- თანმხლები და ქრონიკული დაავადებების კონტროლი;
- არარეგულირებადი ფიზიკური აქტივობის გამორიცხვა;
- აქტიური ალერგენების ჩასუნთქვის რისკის აღმოფხვრა.
სპეციალისტები, რომლებმაც შეისწავლეს დაავადება აცხადებენ, რომ ასთმის მედიკამენტები შეიძლება დაიყოს ორ კატეგორიად: დაავადების მაკონტროლირებელი და სუნთქვის გასაუმჯობესებელი. ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია ყურადღება მიექცეს ისეთ ასპექტს, როგორიცაა ჯანსაღი ცხოვრების წესი და მარტივი სპორტით დაკავება. ისინი ხელს შეუწყობენ გულის კუნთის სიძლიერის განვითარებას და ფილტვების მოცულობის გაზრდას, რათა შემცირდეს ბრონქული გზების ბლოკირების რისკები.
თითოეული ორგანიზმის ინდივიდუალობის პირობებში ძალიან რთულია დაავადების შესაძლო განვითარების დადგენა და მისი სიმპტომების თავიდან აცილება. ერთადერთი არის ალერგენური წარმოშობის კლინიკურად დადასტურებული დიაგნოზები, რომლებიც შეიძლება შეჩერდეს ანტი-ალერგენური პრეპარატების გამოყენებით და გამღიზიანებლების ორგანიზმში შეჭრის თავიდან აცილების გზით.
მოზრდილებში ასთმის ნიშნები შეიძლება დიდი ხნის განმავლობაში შეწყდეს, მაგრამ შეუძლებელია მათი მთლიანად მოშორება. აქედან გამომდინარე საჭიროა მუდმივი კონტროლი ექიმის მიერ, ასევე დიეტის დაცვა, მსუბუქი ვარჯიში და ჯანსაღი ცხოვრების წესი ხელს შეუწყობს წონის სტაბილიზაციას, გააუმჯობესებს საერთო ჯანმრთელობას და შეამცირებს მაღალი ინტენსივობის შეტევების რისკს.
რეკომენდაციები:
- ყოველდღიური სიარული სუფთა ჰაერზე;
- თავიდან იქნას აცილებული შესაძლო ალერგენებთან კონტაქტი;
- თანმხლები დარღვევების პრევენცია, რომლებიც შეიძლება ქრონიკულად იქცეს;
- ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტებით სწორი კვება აგრესიული კომპონენტების გარეშე;
- ანტიჰისტამინების მიღება, თუ გამღიზიანებლებისგან სრული დაცვა შეუძლებელია;
- მოწევის სრული შეწყვეტა;
- მსუბუქი სპორტი და საჭიროების შემთხვევაში კლიმატის ცვლილება.
რა არის საჭირო დაავადების მწვავე ფორმის თავიდან ასაცილებლად:
- სახლის სისტემატიური წმენდა სველი წესით;
- მტვერის დიდი რაოდენობით დაგროვების რისკის მქონე ნივთების მოშორება სახლიდან;
- თეთრეულის ხშირი რეცხვა ადუღებულ წყალში (მინიმუმ 60 °);
- შინაური ცხოველებისგან უარის თქმა;
- სახლის კედლების სისტემატიური დამუშავება სოკოს საწინააღმდეგოდ;
- საცხოვრებლის გაწმენდა მღრღნელების და მწერებისგან.
