გაკვეთილის თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისად, მოსწავლე გარკვეულწილად უნდა იყოს მკვლევარი. რა არის სტუდენტთა კვლევა და რით განსხვავდება ის მასწავლებლების კვლევისგან? მასწავლებელი ასუფთავებს სასწავლო მასალას, განმარტავს დამაბნეველ და სადავო საკითხებს, ასწავლის მოსწავლეებს სწორ ვარიანტებს. მოსწავლე, მასწავლებლისგან განსხვავებით, იკვლევს შესწავლილს; ანუ ის (მოსწავლე) ფიქრობს სასწავლო მასალაზე, ეძებს, არჩევს შესაბამის ვარიანტს, შეგნებულად ითვისებს ნასწავლს. აზროვნების აქტივობა აჩქარებს სასწავლო მასალის გაგების პროცესს, მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ათვისებას. ამ გზით მიღებული ცოდნა მყარია და დიდხანს დაიმახსოვრებს. დიდია ალგორითმების როლი კვლევის უნარის ფორმირებაში. ალგორითმები სწორი განსჯის კარგი მაგალითია. ეს იდეა ტექნიკით ასწავლის მოსწავლეებს სხვა აზროვნების ტექნიკის ზუსტად გამოყენებას, გრამატიკულ კონცეფციებზე დამოუკიდებლად მუშაობას და შესაბამისად, შესაბამისი კვლევითი უნარების შეძენას. მაღალი დონის კვლევის უნარის მქონე მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს ლიტერატურული მასალის სრული, მკაფიო და სისტემური ცოდნა, დამოუკიდებლობა, თავისუფალი განსჯა და გრამატიკული სწავლება. ეს ფაქტორი ძალიან მნიშვნელოვანია. სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვების ძებნა სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვებთან მუშაობის მექანიზმის შესაქმნელად; ბავშვების შემოქმედებითი საჭიროებების დაკმაყოფილების ორგანიზება; მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ის ფაქტორები, როგორიცაა მოსწავლეების მიერ მათი შესაძლებლობების რეალიზაცია. ცნობილია, რომ სამეცნიერო ნაშრომის დასაწერად, გარკვეულ თემაზე ესეების მოსამზადებლად, მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს დიდი ლექსიკა. დამოუკიდებელი, შემოქმედებითი ახალგაზრდობის აღზრდა სკოლის წინაშე მდგარი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ამოცანაა. იმიტომ, რომ დამოუკიდებელ ქვეყანას სჭირდება უნარიანი ხალხი. ისინი საზოგადოების წამყვანი ძალები არიან. კვლევის უნარი პირველად ყალიბდება მოქმედების პროცესში. რაც უფრო მიზანმიმართული იქნება სასწავლო პროცესი, მით უფრო სწრაფად გამოვლინდება და განვითარდება მოსწავლის ნიჭი და კვლევის უნარი. ეს ნიშნავს, რომ მასწავლებელი პირველი შედის თითოეული მოსწავლის იდუმალ, უცნაურ სამყაროში. მასწავლებელი ეხმარება მოსწავლეს სწორად განსაზღვროს მისი კვლევითი უნარები, ინდივიდუალურად მიუახლოვდეს მას, მისცეს მას განვითარების სწორი მიმართულება. მასწავლებელი არის ადამიანი, რომელსაც შეუძლია დიდი ცვლილება შეიტანოს სტუდენტის დაინტერესებაში სამეცნიერო მუშაობისა და აზროვნების მიმართ.

იმისათვის, რომ ჩვენი ენის შესწავლისას ინდივიდუალური დისკუსიებისადმი შემოქმედებითად მივუდგეთ, საგნის მასწავლებლებს მოეთხოვებათ პირდაპირ ეთერში შექმნან სწავლების პროცესი. დღეს ნიჭიერი მოსწავლეების გამოვლენისა და ამა თუ იმ შესაძლებლობის (კვლევის უნარის) გამოსაყენებლად გამოიყენება სხვადასხვა მეთოდი. განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს მოსწავლეების ჩართვას კვლევაში. ამისათვის, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა განისაზღვროს ის სფერო, რომელშიც თითოეული მოსწავლის ნიჭი და შესაძლებლობებია. მოსწავლეების ყველა მახასიათებლის გათვალისწინებით, ძალზე სასარგებლოა მათი ჩართვა კვლევაში, მათი შემოქმედებითი შესაძლებლობების გამოსავლენად. სწორი მიმართულებით კვლევის უნარ-ჩვევების განვითარება მოსწავლეს მომავალში დიდი წარმატებისკენ უბიძგებს. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ ყველა მოსწავლის კვლევაში ჩართვა არ არის სწორი. ზოგადად, რომელი მეთოდებისა და ტექნიკის გამოყენებაა გამოსადეგი მოსწავლეების კვლევითი უნარების განვითარებისათვის?

გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ამ სამუშაოში ინტერაქტიული სწავლების მეთოდების გამოყენებას წარმატებული შედეგები მოაქვს. ჩვენთვის ჩანს, რომ მკვლევარი მოსწავლე უნდა იყოს დამოუკიდებელი. მოსწავლეს უნდა შეეძლოს თავისუფლად თქვას ის, რასაც ფიქრობს და არ შეეშინდეს, რომ ეს არასწორი იქნება. მომავალში დამოუკიდებელ სტუდენტს შეეძლება თავისუფლად ისაუბროს და გამოთქვას საკუთარი აზრები. ეს ხსნის კვლევის ფართო სპექტრს როგორც აზერბაიჯანულ ენაში, ასევე მათემატიკაში. ინტერდისციპლინურ კომუნიკაციას შეუძლია ან ჩამოაყალიბოს მოსწავლეების კვლევის უნარები რომელიმე საგანში, ან სტუდენტი აღმოაჩენს, რომელი საგნის ათვისება სურს და რომელი საგნის მტკიცებას აპირებს.

კვლევის ეტაპები. მოსწავლეებმა ეტაპობრივად უნდა დაეუფლონ კვლევის ეტაპებს. მათ უნდა იცოდნენ, რომ პირველ ეტაპზე აუცილებელია მასალების შეგროვება, მეორე ეტაპზე შეგროვებული მასალების შეჯამება და დაჯგუფება, ხოლო მესამე ეტაპზე გარკვეული დასკვნის გაკეთება. მაგალითად, ერთმა მესამეკლასელმა შეისწავლა წინადადებების ტიპები მოთხრობაში ან ზღაპარში მიზნისა და ინტონაციის შესაბამისად, შეაგროვა მასალები, დააჯგუფა და დაასკვნა, რომ ყველაზე ხშირად იყენებენ წინადადებებს ზღაპრებში და მოთხრობებში. მას სასწავლო პროცესში გაცნობისა და შესაძლებლობებისა და ნიჭის დადგენის შემდეგ, საჭიროა მისი ჩართვა კლასგარეშე აქტივობებში. ასეთი ღონისძიებების საფუძველია პოეზიის წრეები, სხვადასხვა სტატიები და კონკურსები, რომლებიც ქმნიან შემოქმედებას. კლასის მასწავლებელი უნდა იყოს მკვლევარი. ამ უნარების განვითარება პირდაპირ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ და რა ფორმით იზრდება მოსწავლეების აქტივობა კლასში. ყველაზე მნიშვნელოვანი ამოცანა, რომელიც სკოლისა და მასწავლებლის წინაშე დგას, არის ჩამოაყალიბოს ადამიანი, რომელსაც შეუძლია თავისი აზრისა და იდეის გამოხატვა თავისუფლად ყველგან და ნებისმიერ დროს, და რომელსაც შეუძლია დამოუკიდებელი განსჯა. დღევანდელი გაკვეთილები ისე უნდა იყოს ორგანიზებული, რომ მოსწავლეებმა მიაღწიონ მაქსიმალურ აქტივობას. მასწავლებელი არის ცოდნის შეძენის სახელმძღვანელო - მოსწავლე - მკვლევარი, ცოდნის აღმოჩენა. კვლევის განვითარების პროცესში ინტერაქტიული მეთოდების ძირითადი მახასიათებლებია: - პრობლემური სიტუაციის შექმნა, რომელიც შეგნებულად უნდა გვესმოდეს; - პრობლემური სიტუაციის გადაჭრის პროცესში მოსწავლეების აქტიური კვლევითი პოზიციის სტიმულირება; - მოსწავლეებისათვის სტუდენტებისათვის პირობების შექმნა მნიშვნელოვანი მნიშვნელოვანი ცოდნის თავისუფლად შეძენის, აღმოჩენისა და ათვისების მიზნით.

სიტყვა "ინტერაქტიული" სიტყვასიტყვით ნიშნავს ურთიერთქმედებაზე დაფუძნებულს. ინტერაქტიული მეთოდები, მაგალითად, პედაგოგიური კონცეფციები, სინამდვილეში მოიცავს ურთიერთქმედებაზე დაფუძნებულ მეთოდებს. აქ განხილულია მოსწავლის შემოქმედებითი, დამოუკიდებელი კვლევა, კვლევა და სასწავლო საქმიანობა მასწავლებლის მითითებით. ინტერაქტიული სწავლება ემყარება არა მხოლოდ სტუდენტების მეხსიერების გამდიდრებას ახალი სამეცნიერო ცოდნით (ინფორმაციით), არამედ მათი აზროვნების, შემოქმედებითი აზროვნების, კვლევის უნარების, ახალი ცოდნის შეძენისა და ათვისების, აგრეთვე კვლევის რეგულარულ განვითარებაზე. ცოდნის მიღების პროცესში გათვალისწინებულია სააზროვნო და სამეცნიერო საქმიანობა. კვლევამ აჩვენა, რომ ინტერაქტიული სწავლისა და ნიჭიერ სტუდენტებთან მუშაობისას, მითითებულია შემდეგი: - აზროვნების განვითარება; - ცოდნის შემოქმედებითი გამოყენება; - დამოუკიდებლობა და აზროვნების თავისუფლება და ა.შ. სკოლა იყენებს სხვა საშუალებებს მოსწავლეების კვლევითი უნარების განვითარების მიზნით - სხვადასხვა გზები და მეთოდები. დღეს სასწავლო პროცესი ემყარება ახალი საგნობრივი პროგრამების, უფრო სწორად, სასწავლო პროგრამების მოთხოვნებს. ამ მოთხოვნების შესაბამისად, სასწავლო პროცესში ასევე ხაზგასმულია სტუდენტების შემოქმედებითი აზროვნებისა და კვლევითი უნარების განვითარება. აზროვნება ყალიბდება ენობრივი მასალების საფუძველზე. ადამიანები იყენებენ სიტყვებსა და წინადადებებს, როდესაც ფიქრობენ და ფიქრობენ. აზროვნების გამოვლინებაა ენა. სტუდენტს აქვს აზროვნების ენაც. იგი ასევე ემყარება იმ ენას, რომელიც გამოიყენება სხვებისთვის იდეების გადმოსაცემად. შეიძლება მოსწავლეები ფიქრობენ ერთსა და იმავე აზრებზე, მაგრამ სიტყვები და წინადადებები, რომლებიც გამოხატავს ამ აზრებს, შეიძლება თითოეული სტუდენტის საკუთარი სიტყვები და წინადადებები ქონდეს. იმისათვის, რომ ჩამოაყალიბონ და განავითარონ სტუდენტების შემოქმედებითი აზროვნება და კვლევითი უნარ-ჩვევები, მათ ჯერ უნდა გაეცნონ აზროვნების კანონებს. "ლოგიკის" მეცნიერება სწავლობს აზროვნების კანონებს. ამავე დროს, სტუდენტებს უნდა დაზუსტდეს ენის კანონები. ესეც გრამატიკაა. აზროვნების განვითარების მიზნით, მოსწავლეებმა უნდა დაეუფლონ ამ სფეროებს, ამ მიზნით, ბოლო წლებში, კლასში სტუდენტებისთვის დაიწერა მცირე ესეები. ესეები წერის ერთ-ერთი სახეობაა, რომელიც გამოხატავს სტუდენტის აზროვნებასა და შემოქმედებით უნარს. ესეს აქვს ნებისმიერ თემაზე ფიქრის, დასკვნის გაკეთების, თქვენი მიზნების და განზრახვების ქაღალდზე ჩამოწერა. ეჭვგარეშეა, არსებობს სტიმული, როგორ უნდა დაწეროთ ესე. პირველ რიგში, სტუდენტებს უნდა განუვითარდეთ ძირითადი კვლევითი უნარები. რომელი თემა აინტერესებს ყველაზე მეტად სტუდენტს? "აზერბაიჯანი", "პური", "სამშობლო", "ბუნება", "მთები" და სხვა. ამ ან სხვა აქტუალურ საკითხებზე უნდა იმსჯელონ, რათა გააქტიურდეს მოსწავლეების აზროვნება და მათი აზროვნება კიდევ უფრო განვითარდეს. როგორც აღვნიშნეთ, აზროვნება არის სტუდენტების შემოქმედებითი საქმიანობის საფუძველი. ამის საფუძველზე სტუდენტს შეუძლია შექმნას ასაკის შესაბამისი ნამუშევრები და მართოს საკუთარი საქმიანობა. შემოქმედებითი აზროვნება არის აზრი, რომელსაც მივყავართ ახალი პროექტის შექმნაზე სპეციალურ საფუძველზე. ამ გაგებით, ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა შემოქმედებითად აზროვნება, სტუდენტებისთვის პირობების შექმნა დამოუკიდებელი კვლევის ჩასატარებლად. მათში ძირითადი კვლევითი უნარების შექმნასა და განვითარებას შეუძლია ჩამოაყალიბოს მომავლის მეცნიერი. სტუდენტებს უნდა შეეძლოთ არა მხოლოდ გაცნობიერებული ცოდნის გააზრება, არამედ მათი გონებაში განმტკიცება და მათი სიტყვით გამოხატვა მკაფიოდ და ლოგიკურად. ქვედა კლასებში დაწყებული და შესრულებული ესეების როლი დიდია თითოეული მოსწავლის ზოგადი ხედვის, ფართო აზროვნებისა და მეტყველების მკაფიო უნარების განვითარებაში. აუცილებელია მოსწავლეების აზროვნების განვითარება, პირველ რიგში, მათი ცოდნის დონის გათვალისწინება. რადგან ესეები (უფასო) განსაკუთრებულ შემოქმედებასა და დამოუკიდებლობას მოითხოვს. თემა სწორად უნდა გაიგოს სტუდენტმა. მოსწავლეები სწორად უნდა იყვნენ მიმართული შემოქმედებისკენ. ურთიერთქმედებაზე დაფუძნებული ინტერაქტიული მეთოდის მოთხოვნებიდან გამომდინარე, მათი ხელმძღვანელობა საშუალებას იძლევა თავისუფალი, შემოქმედებითი და დამოუკიდებელი საქმიანობა. მითითება ხდება მოსაზრების დასაბუთებისთვის. შემოქმედება, თავისუფლება და პირადი აზრი უფრო მნიშვნელოვანია. იდეა უნდა იყოს გამოხატული მკაფიო და მარტივი ენით. შემოქმედება, უპირველეს ყოვლისა, სტუდენტის შემოქმედებითი მიდგომის გამო წარმოიშობა. დღეს მასწავლებელი სახელმძღვანელოა, ხოლო სტუდენტი - მკვლევარი. სტუდენტებში კვლევის განვითარების მისაღწევად, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა ფოკუსირება საბიბლიოთეკო ფონდის სწორად გამოყენებაზე. სხვადასხვა წიგნთან მუშაობის უნარი და ჩვევების ნორმალური ფორმირება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მკვლევრის განვითარებაში. სტუდენტთა სამეცნიერო საქმიანობა ხორციელდება შემდეგის გათვალისწინებით. კვლევა შეიძლება განხორციელდეს ახალი ცოდნის შეძენის, მისი განზოგადების, მიღებული ცოდნის გამოყენების მიზნით. ამ შემთხვევაში სწავლების პროცესი მოიცავს სამეცნიერო კვლევის ელემენტებს. სტუდენტები იყენებენ თეორიული ანალიზის მეთოდს, აკეთებენ ჰიპოთეზებს და იყენებენ ექსპერიმენტებს მის შესამოწმებლად. ამრიგად, კვლევები და დაკვირვებები აჩვენებს, რომ თანამედროვე სწავლება ავითარებს სტუდენტების შემეცნების და კვლევის უნარს. მასწავლებლის პედაგოგიური უნარი ასევე წარმოადგენს სტუდენტთა სამეცნიერო აზროვნებისა და კვლევითი უნარების განვითარებას. სტუდენტებს უნდა მიეცეთ აზროვნების გაგრძელების შესაძლებლობა.